Kontent qismiga oʻtish

Maria Grollmuß

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Markada Mariya Grollmuß tasviri (1959)

Maria Karoline Elisabeth Grollmuß (luj. Marja Grólmusec) (1896-yil 24-aprel, Leipzig — 1944-yil 6-avgust, Ravensbruck) — katolik lujichan publitsisti va natsistlar hukumatiga qarshi sotsialistik qarshilik aʼzosi.

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maria Grollmuß 1896-yil 24-aprelda Leipzigda prinsipial va tilshunos doktor Johannes Grollmuß (lujichancha Jan Grólmus) oilasida tugʻilgan. 1917-yilda Leipzigdagi Gaudigsches Lehrerinnenseminarda oʻqishni tugatgandan soʻng[1] Berlin va Leipzigda tilshunoslik hamda tarix fanlarini oʻrganishdan oldin qisqa vaqt ichida Leipzig-Reidnizdagi Burgerschuleda boshlangʻich maktab oʻqituvchisi boʻlib ishlagan. 1928-yilda oʻqishni tugatib, Joseph Görres und die Demokratie nomli dissertatsiyasi uchun doktorlik dissertatsiyasini qoʻlga kiritgan. Oʻqish paytida dastlab Windhorstbund, keyinroq[2] Sotsialist talabalar ittifoqiga (Sozialistischer Studentenbund) aʼzo boʻlgan[3].

Maria Grollmuß ayniqsa siyosiy jurnalistikaga qiziqqan. Shunga koʻra, Rhein-Mainische Volkszeitung, Zentrumspartei chap qanotiga yaqin gazeta[3] va Romano Guardini tashabbusi bilan tashkil etilgan Die Schildgenossen deb nomlangan katolik yoshlar harakatining „Quickborn“ jurnali uchun turli xil maqolalar yozgan.

Turli vaqtlarda partiyani almashtirgan boʻlsa-da, siyosiy yoʻnalishi doimo ijtimoiy va soʻl siyosat tarafdori boʻlgan. 1927-yilda SPD aʼzosi sifatida ish boshlagan va 1929-yilda KPDga qoʻshilish uchun partiyani tark etgan. Alohida kommunistik kasaba uyushmalarini tuzishga qarshiligi tufayli KPDdan chetlashtirilgan, shuning uchun Paul Frölich va Jacob Walcher bilan birga ozchilik qanotiga mansub boʻlgan Kommunistischen Partei-Oppositzionega qoʻshilgan. Ular 1932-yilda partiyani tark etib , Sozialistischen Arbeiterpartei Deutschlands (SAPD) aʼzosiga aylanishgan[4].

SDAP hokimiyatni qoʻlga kiritgandan soʻng, u noqonuniy ravishda siyosiy faoliyatini davom ettirgan. Arbeitskreis Revolutionärer Sozialisten bilan yaqin hamkorlikda siyosiy mahbuslarni qoʻllab-quvvatlagan, noqonuniy adabiyotlarni tashigan va xavf ostida qolgan oʻrtoqlariga Chexoslovakiyaga qochishga yordam bergan. Otasi tugʻilgan Yuqori Lusatiyadagi Radibor qishlogʻiga qochib oʻtgan. SPD, KPD, SAPD va avstriyalik sotsialist Otto Bauerning qarshilik guruhlari bilan aloqada boʻlgan[3].

Radibor qabristonidagi Grollmuß qabri

Nemis hukumati tomonidan qoralangan va 1934-yil 7-noyabrda Hermann Reinmuth bilan birga hibsga olingan[5]. Dastlab Drezdenda qamoqqa olingan. 1935-yil 23-noyabrda Volksgerichtshof tomonidan olti yillik qamoq jazosiga hukm qilinib (Reinmuthga yetti yil), Waldheim qamoqxonasiga joʻnatilgan[6]. Natsistlar hukumati, agar u jazo muddatini tugatgandan soʻng, lujichan qarshilik harakatida ular uchun josuslik qilishga rozi boʻlsa, unga erkinlik va saraton kasalligini davolashda yordam taklif qilishgan. U ushbu takliflarni rad etgan. Shuning uchun Ravensbruck konslageriga yuborilgan. Ravensbruckda oʻzining til bilimlaridan foydalangan holda polshalik va chexoslovakiyalik mahbuslarni qoʻllab-quvvatlashga harakat qilgan[5]. 1944-yil 6-avgustda nomaqbul sharoitlarda oʻsimtasi tufayli vafot etgan. Radibor qabristoniga dafn etilgan.

Yutuqlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Radibordagi Grollmuß haykali
Bautzendagi esdalik lavhasi

Lujichan antifashist va qarshilik jangchisi sifatida GDR tomonidan mukofotlangan. Bautzen, Hoyerswerda, Leipzig va baʼzi Lusatiya shaharlaridagi koʻchalar, Schleife va Radiborda maktablar uning nomi bilan atalgan. Radiborda uning haykali ham bor[7][8].

Ishlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Die Frau und die junge Demokratie. Ein Bericht über Frau, Politik und Demokratie, Frankfurt am Main, 1925. 
  • "Über die weibliche Form der Politik". Die Schildgenossen (1). 1926. 
  • "Was ist die linke Sozialdemokratie?". Gegen den Strom (4). 1931. 
  •  

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Mariya Kubasch: Mariya Grollmuss. Für eine Zukunft echter Gemeinschaft (= Christ in der Welt, Heft 26). Union-Verlag, Berlin, 1970 yil.
  • Gerd Shefer: Doktor Mariya Grollmuß (1896-1944) — Eine fast vergessene Grenzgängerin . In: JahrBuch für Forschungen zur Geschichte der Arbeiterbewegung, Jg. 2012 yil, Heft III.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Literature by and about Maria Grollmuß in the German National Library catalogue
  • Swen Steinberg: Grólmusec (Grollmuß), Marja (Maria Karoline Elisabeth). In: Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde (Hrsg.): Sächsische Biografie (in German).

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Das städtische Lehrerinnenseminar zu Leipzig. Gedenkschrift zur Feier des 25jährigen Bestehens (de-DE) Gedan: , Leipzig, 1924 — 62-bet. 
  2. ↑ Grólmusec, Marja. Briefe nach Radibor : Maria Grollmuß, 1896-1944 : aus dem Zuchthaus Waldheim und dem Konzentrationslager Ravensbrück von 1938-1944 (de-DE) Prégardier: . Annweiler: Plöger, 2000 — 172-bet. ISBN 3-924574-69-3. OCLC 45539984. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Kollecker. „Grollmuß, Maria Karoline Elisabeth, Dr. phil. (sorbisch Marja Grólmusec)“ (de). Stadt Leipzig (2015). Qaraldi: 2023-yil 11-mart.
  4. ↑ Grólmusec, Marja. Briefe nach Radibor : Maria Grollmuß, 1896-1944 : aus dem Zuchthaus Waldheim und dem Konzentrationslager Ravensbrück von 1938-1944 (de-DE) Prégardier: . Annweiler: Plöger, 2000 — 173-bet. ISBN 3-924574-69-3. OCLC 45539984. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Lexikon des Widerstandes : 1933-1945, 2nd (de) Steinbach: , München: C. H. Beck, 1998 — 74 et seq-bet. ISBN 3-406-43861-X. OCLC 40603221. 
  6. ↑ Grólmusec, Marja. Briefe nach Radibor : Maria Grollmuß, 1896-1944 : aus dem Zuchthaus Waldheim und dem Konzentrationslager Ravensbrück von 1938-1944 (de-DE) Prégardier: . Annweiler: Plöger, 2000 — 174-bet. ISBN 3-924574-69-3. OCLC 45539984. 
  7. ↑ „Stele für sorbische Widerstandskämpferin in Radibor“ (de). Zeit (2021-yil 22-aprel). 2023-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-mart.
  8. ↑ „Infotafel erinnert an eine Unbequeme“ (de). Sächsiche Zeitung. DDV-Mediengruppe (2021-yil 23-aprel). Qaraldi: 2023-yil 11-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Grollmuß&oldid=4349652" dan olindi