Markaziy Osiyo xonaqolari

Oʻrta Osiyo xonaqosi — Oʻrta Osiyodagi soʻfiylarning yashashi, ibodat qilishi va tasavvufiy marosimlarni bajarishi mumkin boʻlgan g'aroyib uydir. Dastlab, so'fiylik islomdan bid'atchilik og'ish deb hisoblanganda, xonaqohlar kamtarona va ko'zga ko'rinmas binolar boʻlgan - 11-asrda ular keng zalli, ko'plab turar-joy va xo'jalik xonalari boʻlgan monumental binolar sifatida qurilgan.

Xonaqoning asosiy maqsadi bilan bir qatorda yana bir qanchalari vazifalari bor edi: bu mehmonxonalar bo'lib, ularda darveshlardan tashqari ziyoratchilar va oddiy sayohatchilar to'xtagan; hukmdorlar va ularning yordamchilari uchun vaqtinchalik yashash joyi; faylasuflar va ilohiyotchilar ma'ruza o'qiydigan joy; so'fiylar birodarligining bir hurmatli a'zosi yoki shunchaki taniqli shaxsi dafn etilgan bo'lsa, monastir mozor - ibodat va ziyoratgoh vazifasini o'tagan. Lekin, eng avvalo, xonaqo soʻfiy-darveshlarning yashashi, urf-odatlari va ustozlari – boshchiligidagi piralar bilan tashkil etilgan maskani boʻlib qolavergan.

Xonaqolarning mavjudligining iqtisodiy asoslari noma'lum: madrasalardan farqli oʻlaroq, ularda foyda keltiruvchi vaqf yoʻqdek tuyulardi va hayri-ehsonga muhtoj edi, ayniqsa, ularning marosim mehmondoʻstligi bepul boʻlgan yoki bepul hisoblangan. Istaxriyning maʼlumotlariga koʻra, moʻgʻullardan oldingi Oʻrta Osiyoda sarson-sargardonlarga boshpana va oziq-ovqat berib turuvchi oʻn mingdan ortiq shunday joylar boʻlgan .

Bahouddin Naqshband ansamblidagi Abdulazizxon xonaqog'i

Oʻrta Osiyoning barcha xonaqolari ixcham binolar boʻlib, asosan markazlashtirilgan tuzilishdagi bir xil jabhaga ega, koʻpincha asosiy fasadga ega boʻlib, u kattaroq peshtak bilan bo'lingan. Xanaqoning oʻzagi va asosiy qismi darveshlik marosimlari uchun moʻljallangan katta gumbazli zal boʻlib, u oʻzining marosim ekstazi va ritualligi bilan odatiy sigʻinishdan farq qilar edi; Ba'zan, agar bu yerda ibodat xizmatlari ko'rsatilsa, zal mehrob bilan jihozlangan va masjidning qo'shimcha funktsiyalarini olgan. Odatda, bunday zallar to'rt tomondan noodatiy bezaklar bilan jihozlangan .

Zalning yon tomonlarida xonaqoning toʻrtburchak hajmli burchaklarida koʻpincha ikki qavatli turar joy hujralari, xoʻjalik va omborxonalar boʻlgan; vaqt o'tishi bilan, darvesh monastirining bu funktsional qismi ba'zan asosiy bino atrofida hovli qurilishi tufayli o'shib bordi, lekin agar bunday bo'lsa, keyinroq bu asl arxitektura dizayni bilan hech qanday aloqasi yo'q bo'lib qoldi. Kontseptsiyada O'rta Osiyo xonaqohi o'rtada gumbazli, markazlashtirilgan va burchakda darveshlar va ziyoratchilar uchun turar joy boʻlgan ixcham hajmli edi.Bu sxema, har doimgidek, Markaziy Osiyoda, turlicha, ammo belgilovchi xususiyatlarni saqlab qolgan holda gavdalantirilgan. .

Adabiyotlar

1. O’rta Osiyo me’morchiligi // Arxitekturaning umumiy tarixi 12 jildda: O’rta yer dengizi, Afrika va Osiyo mamlakatlari VI-XIX asrlar me’morchiligi: 12 jildda / otv. ed. Yaralov Yu. S. - M.: Qurilish adabiyoti nashriyoti, 1969. - T. 8. - 492 b.

2. Metz A. Musulmon Uyg'onish davri. - M.: Nauka, 1966. - 473 b.

3. Xmelnitskiy S. G. Somoniylar va moʻgʻullar oʻrtasida. O'rta Osiyo me'morchiligi XI - XIII asr boshlari. - Berlin-Riga: GAMAJUN, 1996. - Kitob. 1. - 334 b.