Maryam Yoqubova

Maryam Yoqubova
Tavalludi	19-oktyabr 1909-yil Buxoro, Buxoro amirligi
Vafoti	2-fevral 1987-yil Toshkent Oʻzbekiston SSR SSSR
Fuqaroligi	SSSR Rossiya imperiyasi
Kasbi	Aktrisa, qoʻshiqchi, raqqosa
Faoliyat yillari	1925—1985-yillar
Mukofotlari

Maryam Yoqubova (1909.19.10, Buxoro — 1987.2.2, Toshkent) — Oʻzbekiston xalq artisti (1955). Moskva kino maktabini tugatgan (1928). 1929—32 yillarda Hamza teatri qoshidagi ishchisayyor teatrida, 1935—38 yillarda Oʻzbek davlat musiqali drama teatrida, 1939— 41 yillarda Muqimiy teatrida, 1941 — 66 yillarda Hamza teatrida aktrisa. Musiqaviy iqtidorga ega boʻlgan aktrisa dramatik rollarning mohir ijrochisi, hajviy va salbiy rollar ustasi sifatida tanilgan. Yaratgan obrazlari yorqin, maʼnodor va maishiy boʻyoqlarga boyligi bilan ajralib turadi. Eng yaxshi rollari: Roʻzvon („Gulsara“), Jahon xoda, Zebo („Arshin mol olon“), Maysara („Maysaraning ishi“), grafinya Diana („It pichan yemaydi, oʻzgaga ham bermaydi“), qirolicha Izabella („Qoʻzibuloq qishlogʻi“), Ogudalova, Feklusha („Sepsiz qiz“, „Momaqaldiroq“), Sultonbegim („Jaloliddin“), Xonzoda („Boy ila xizmatchi“), Gertruda („Hamlet“), Mastura satang („Xolisxon“), Voynitskaya („Vanya togʻa“) va b. Yo. kinoda ham sermahsul ijod qilib, oʻzbek milliy kinosi ravnaqiga oʻz hissasini qoʻshdi. Xonzoda („Boy ila xizmatchi“), sudya („Opasingil Rahmonovalar“), Oyposhsha („Mahallada duv duv gap“), Oʻzbekoyim („Oʻtgan kunlar“) kabilar shular jumlasidan. Telespektakllar va Oʻzbekiston radiosining bolalar uchun eshittirishlarida faol ishtirok etgan.

Yoshligi

Otasi Qo‘qondagi korchalonlardan Putilaxovlarning paxta zavodida yuk tashuvchi, keyin paxta bo‘yicha mutaxassis bo‘lib ishlagan. Onasi eronlik, ziyoli oilaning farzandi boʻlgan. O‘qish-yozish, hatto qonun-qoidalarni ham yaxshi bilgan. Shu sababli odamlar ko‘pincha o‘zlarining turlicha arzlarini yozdirishgan. Maryamga tug‘ilganda Oyxon deb ism qo‘yishgan. Biroz ulg‘aygach oilasi Karmanaga ko‘chib keladi. Oyxonning xolasi Halirxon amir saroyida raqqosa bo‘lgan. Buxoroga xolasinikiga mehmonga borganda xolasi bilan saroyga bazmga boradi saroydagi yoshi ulug‘ ayollardan Eshon oyim (Amir Olimxonning onasi) nazariga tushadi. Eshon oyim Oyxonni saroyda olib qoladi. U endi saroyda raqqosa va haramdagi yumushlarni bajaruvchi xodimga aylanadi. Bir necha yil davomida saroy haramida tahlikali yillarni o‘tkazgan. Saroyda amirning yosh xotini Oyimshoning maxfiy xizmatlarini bajarib turgan. Bir necha marta Oyimshodan Fayzulla Xo‘jayevga yashirincha maktublar yetkazib turgan.

Eshon oyimning asrandi qizi bo‘lishiga qaramay amir Olimxon Oyxonga uylanish taraddudiga tushib qoladi, shunda Oyxon amirning yana bir xotini Feruza yordamida saroydan qochib, poyezdda Samarqandga ketadi. Keyin qiyinchiliklar bilan Karmanaga uyiga boradi. Shunda uning saroydan qochib kelganini ko‘rgan oilasi Oyxon ismini esidan chiqarishni aytib Maryam deb atay boshlaydilar. Oradan ko‘p o‘tmay 32 yoshli onasi vafot etadi. Onasi Maryam va singlisini vafoti oldidan xolasiga topshiradi, oʻsha vaqtda Buxoro amirligi qulagan, qolgan aka-ukalari esa bolalar internatiga topshirilgan. Maryam Yoqubova xolasining uyidagi ogʻir mehnatdan qochib, internatga akasi yoniga keladi, ammo xolasi uni qaytarib olib, Qoʻqondagi amakisinikiga yuboradi. Amakisi bir necha oydan beri qamoqda ekanligini bilgan Maryam Yoqubuva yana Samarqandga xolasinikiga qochib keladi. Bu safar xolasi uni shahrisabzlik bir oilaga uzatadi. Endigina 14 yoshga kirgan Maryam Yoqubova akasi singari oʻqib, kasb egallash niyatida kelinlik xonadonidan qochib ketadi. Bu safar Turkistondan Moskvada oʻqish uchun bolalarni yigʻish vazifasi bilan oʻsha yerdan qaytgan 17 yoshli akasi Rafiqni topadi, akasi uni Moskvaga oʻzi bilan olib ketish niyatida Fayzulla Xoʻjayev bilan uchrashtiradi. Fayzulla Xoʻjayev bir necha yil avval oʻziga amir saroyidan xat tashuvchilik qilgan Oyxonni poytaxtga oʻqishga yuboradi. Maryam Yoqubova oʻzbek maorif institutida oʻqiydi. 1926-yilda kinotexnikumiga ham oʻqishga kirib, bu oʻqishni kechqurunlari davom ettiradi.

Ijod yoʻli

Oyposhsha obrazini aktrisa shunday mohirona ijro etganki, bu rol go‘yo M.Yoqubova uchun yozilgandek. Oyposhsha ob¬razi yoqimliligi, hazil, piching va kesatiqqa boyligi bilan hamon tomoshabinlarni o‘ziga maftun etmoqda. Keyinchalik M.Yoqubova „Tojikfilm“ kinostudiyasida suratga olingan „Sevadimi, sevmaydimi?“, „Oq royal“ muzikali komediyalarida Zamira va Malohat obrazlarini yaratadi. Shuningdek, u „Maysaraning ishi“, „Olovli yo‘llar“ ko‘p seriyali televizion filmlarida, „Sevgi afsonasi“, „Qalbingda quyosh“ kabi badiiy filmlarda ham ajoyib obrazlar yaratadi. Y Aʼzamov A.Qodiriyning „O‘tgan kunlar“ romanini ekranlashtirar ekan, asardagi bosh rollardan biri — O‘zbekoyim rolini M.Yoqubovaga topshiradi. O‘zbekoyim (M.Yoqubova) — kuchli va tadbirkor, o‘z hukmini o‘tkazishni yaxshi ko‘radigan murakkab xarakterli inson. U ana shu hukmronlikka erishish yo‘lida o‘g‘li Otabekni va jamiyatda katta mavqega ega bo‘lgan eri Yusufbek Hojini ham juda ustalik bilan tobe qilmoqchi bo‘ladi. U Kumush va Zaynablarga o‘z farzandiga bo‘lgandek onalarcha mehribonlik ko‘rsatadi, ular haqida o‘ylaydi, ularga g‘amxo‘rlik qiladi. Lekin bu urinishlari, afsuski sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan fojianing oldini ololmaydi. Chunki, O‘zbekoyimning o‘zi ham u yashaydigan ijtimoiy muhit va davrning mahsuli hamda qurboni edi. Aktrisa isteʼdodining komediyaga, hazil-mutoyiba, piching va hajviy bo‘yoqlarga moyilligi uning „Nashtar“hajviy kinojurnallarida ijro etgan kichik-kichik rollarida ham o‘z tasdig‘ini topadi. Bunday qisqa syujetlarda aniq, yorqin obrazlar yaratish talab etiladi. Aktrisa bu murakkab va mas’uliyatli vazifani ham yaxshi ado eta olgan. M.Yoqubova ijodida radio alohida o‘rin tutadi. U O‘zbekiston radiosi tashkil bo‘lgan birinchi kunlardan boshlab, to umrining oxirigacha turli radiopostanovkalarda, radiojurnallarda va boshqa eshittirishlarda faol qatnashdi. 70 yillardan boshlab M.Yoqubova radioda bolalar uchun ertaklar o‘qib, minglab yosh radiotinglovchilarning sevimli sanʼatkoriga, radioenagasiga aylandi. Bolalarning ichki dunyosini chuqur his etgan M.Yoqubova ertaklarni shu darajada chuqur samimiyat va xushchaqchaqlik bilan yoqimli ohangda o‘qir ediki, radiotinglovchilar uning noyob isteʼdodiga qoyil qolardilar. Maryam Yoqubovaning teatr va kino sanʼati ravnaqi yo‘lidagi xizmatlari munosib taqdirlandi. 1955-yilda unga „O‘zbekiston xalq artisti“ faxriy unvoni berildi.

Film

Yil	Film nomi	Rol	Rejissor
1925	„Muzli uy“	Musofir	"Mejrabpom-Rus" kinofabrikasi
1934	„Qarindoshlar“	Jurnalist qiz	Piotrovskiy
1934	„Chillik xonim“	Chillik xonim	Piotrovskiy
1953	„Boy va xizmatchi“	Xonzoda	L.Fayziyev
1953	„Shohi soʻzana“	Odilova	A.Beknazarov
1953	„Opa-singil Rahmonovalar“	Sudya	K.Yormatov
1958	„Maftuningman“	Soyabonli xonim	Y.Aʼzamov
1960	„Mahallada duv-duv gap“	Oyposhsha	Sh. Abbosov
1962	„Gang daryosining qizi“	Nobinkali	H.Axmerov
1963	„Sevadimi — Sevmaydimi“	Zamira	A.Hamroyev
1964	„Mashaqqatli yoʻl“	Tursunova	H.Axmerov
1965	„Qalbingda quyosh“	Ona	Sh. Abbosov
1968	„Oq royal“	Malohat	M.Mahmudov
1969	„Oʻtkan kunlar“	Oʻzbek oyim	Y.Aʼzamov
1969	„Maysaraning ishi“	Maysara	„Oʻzbektelefilm“ studiyasi
1978	„Dupletli otishma“	Mehmonxona direktori	M.Oripov
1978	„Olovli yoʻllar“	Politsiyachining xotini	Sh. Abbosov
1981	„Uch kun-u ikki yil“	Maryam opa	S.Ahmedxoʻjayev
1984	„Vodillik kelin“	Buvi	A.Hamroyev

Havolalar

• Gazeta