Mavritaniyada quldorlik

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Mavritaniyada qullik 1981-yilda bekor qilingan (Mavritaniya dunyoda ruxsat etilgan oxirgi mamlakat edi)[1], lekin amalda hokimiyat buni inkor etishiga va davlatning 2007 yilda qullikni taqiqlashga urinishiga qaramay[2], quldorlik yakun topmagan. Oldin qul boʻlgan negrlarning avlodlari arablarga tegishli boʻlgan „xaratin“ kastasini tashkil qiladi[3]. Qullik irsiydir: qullarning farzandlari ota-onasining xoʻjayinlariga tegishli[4][3], hatto de-yure ozod qilingan qullar ham topgan pullarini boshqarishga qodir boʻlmaydilar. Mavritaniyada qullikni bekor qilishga birinchi urinish 1905 yilda fransuz mustamlaka hokimiyati tomonidan qilingan[5].

Qullarning soni va joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Erkin boʻlganidan keyin ham, Xaratin kastalarining koʻpchiligi oʻzlarining sobiq xoʻjayinlariga moliyaviy qaram boʻlib qoladilar.

Mamlakatda qullar soni 600 ming kishidan iborat boʻlib, aholining 20 foizini (bolalar, ayollar va erkak qullar) tashkil qiladi, bu dunyodagi eng yuqori foiz . Biroq Mavritaniya hukumati qullar mavjudligini inkor etadi[6] va qullarga egalik qilish noqonuniy[7] boʻlsa-da, majburiy mehnat[3] taqiqlanmagan. Qullarning tipik kasbi chorva mollarini boqish, dalada ishlash va uyda xizmatkorlik qilishdir[3]. Mamlakatda suv sotish ham odatda, qullar tomonidan amalga oshiriladi[6].

Qullikka qarshi bir qancha tashkilotlar, jumladan Al-Xor (arab. الحر), „Initak“ (arab. إنعتاق), „SOS-esklav“ va kichik siyosiy partiya „Action pour le changeman“[8]. AQSh hukumati, „ Qullarni ozod qilish “ abolitsionist tashkiloti prezidenti Kevina Beylza soʻzlariga koʻra, bu muammoni bostirishga harakat qilishmoqda[6]. Mavritaniya hukumati 1999 yilda Inson huquqlari boʻyicha Komissariyatni tuzdi, ammo bu organ tomonidan biron bir harakatga oid maʼlum bir holat yoʻq[3].

Politsiya xodimlarining qullikda ishtirok etishi, shuningdek, majburiy mehnat va qullikka jalb qilingan nohukumat tashkilotlari faollarining qamoqqa tashlanishi haqida xabarlar bor[3][9]. Hukumat ommaviy axborot vositalarida „qul“ soʻzini ishlatishni taqiqlagan[10]. Davlatning butun tarixida faqat bittagina qul egasi javobgarlikka tortilgan[9].

2009-yilning noyabr oyida Mavritaniyaga BMTning maxsus missiyasi etib keldi, ular mamlakatdagi qullik bilan bogʻliq vaziyatni baholadi[11], keyinchalik xulosalar 2010-yil avgust oyida Inson huquqlari boʻyicha kengashga taqdim etildi.

Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mavritaniyada qullikni tugatish qiyin boʻlgan baʼzi sabablar:

  • Koʻpgina qullar savodsizlik, qashshoqlik va chekka aholi punktlarida yashash tufayli izolyatsiya qilingan, ular qullikdan tashqarida hayot mumkinligini bilishmaydi.
  • Katta choʻlga ega mamlakatda qonun ustuvorligini saqlash qiyin.
  • Qashshoqlik ozod qilingan qullarning oʻzini taʼminlashga toʻsqinlik qiladi.
  • Qullar oziq-ovqat va kiyim-kechak uchun xoʻjayinlariga bogʻliq[12].
  • Mamlakatning koʻp qismini egallagan choʻlda oilani tark etish bilan birga qochish ham qiyin[12].
  • Koʻpchilik qullik Mavritaniya jamiyatining bir qismi ekanligiga ishonishadi.
  • Shuningdek, islomda mahalliy qul o‘z xo‘jayiniga tegishli bo‘lsagina jannatga kirishi mumkin, degan keng tarqalgan talqin mavjud (garchi haqiqatda islom musulmon qullarni ozod qilishga undaydi)[12].

Qulning qulligini isbotlash yukini yuklaydigan Mavritaniya qonunlari, jabrlanuvchidan tergov boshlanishidan oldin shikoyat qilishini talab qiladi, shuning uchun inson huquqlari tashkilotlarigarchi qullarning aksariyati savodsiz boʻlishiga qaramay jabrlanuvchi nomidan buni qila olmaydi[13].

Oʻtmishda qullarga ega boʻlgan „SOS-eksklav“ rahbari Abdel Nosir Uld Etmanning soʻzlariga koʻra, baʼzi qullar taqdirini tugʻilishdan oldin muhrlangan deb hisoblashadi va ozodlik gʻoyasiga qarshi ham boʻlishadi. Qullikka qarshi kurash, politsiyaning qul egalari tomonida ekanligi, shuningdek, kaltaklash, hibsga olish va qiynoqqa soluvchi faollarga qarshi harakat qilishi bilan yanada murakkablashadi[14].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Freedom Fighter“. 2015-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-may.
  2. ↑ „Mauritanian MPs pass slavery law“. BBC News (2007-yil 9-avgust). 2010-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Anti-Slavery International: Forced labour in Mauritania
  4. ↑ Kevin Bales. Disposable People: New Slavery in the Global Economy. University of California Press, 2004 — 12 bet. ISBN 9780520931701. 
  5. ↑ Corrigan, Terence „Mauritania: Country Made Slavery Illegal Last Month“. The East African Standard (2007-yil 6-sentyabr). 2010-yil 21-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 21-yanvar.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Bales 2005.
  7. ↑ „Freedom from Slavery in Mauritania“, BBC
  8. ↑ Rodriguez 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Slavery’s last stronghold“. 2017-yil 18-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-may.
  10. ↑ „Slavery Lives on in Mauritania“. 2017-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-may.
  11. ↑ ANI and Journal Tahalil reported on 2 November 2009
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Slavery In Mauritania“. anti-slavery.org. 2015-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-avgust.
  13. ↑ „Global Slavery Index 2013. Mauritania“. globalslaveryindex.org. Walk Free Foundation. 2014-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-oktyabr.
  14. ↑ Intervyu s Oludom Yessoy

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavritaniyada_quldorlik&oldid=3430130" dan olindi