Melahat Okuyan
| Melahat Okuyan | |
|---|---|
| Tavalludi |
1926 (yoshi 97–98) Diyorbakir, Turkiya |
| Fuqaroligi | Turkish |
| Sohasi | Veterinariya, Virusologiya, Mikrobiologiya |
| Ish joylari | |
| Institutlar | Veterinariya, Mikrobiologiya |
| Taʼlimi |
|
Melahat Okuyan (1926-yilda tugʻilgan) – turk ayol veterinariya shifokori, akademik va mikrobiologiya olimi. U OITSga qarshi kurashuvchi faol
Shaxsiy hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Melahat Okuyan 1926-yilda Turkiyaning janubi-sharqidagi Diyorbakir shahrida tugʻilgan. U besh yarim yoshida maktabga oʻqishni boshlagan[1]. U turmushga chiqdi va ikki farzandi bor, bir oʻgʻli va bir qizi bor[2].
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Okuyan 1946-yilda Anqara universitetining Veterinariya fakultetini akademik davrda birinchi oʻrinda tamomlagan. Soʻngra toʻrt yil Istanbulning Pendik shahridagi Veterinariya Bakteriologiyasi va serologiya institutida assistent boʻlib ishlagan[2].
1950-yilda u Qoʻshma Shtatlarga joʻnadi va u yerda 1952-yilda Merilend universiteti tibbiyot fakultetida umumiy mikrobiologiya boʻyicha fan magistri darajasini oldi. Uyga qaytib, Izmirning Bornova shahridagi veterinariya nazorati va tadqiqot institutida diagnostika va tadqiqot laboratoriyasi mudiri lavozimida ishladi (1952–54), Bakteriologiya va Epizootologiya mutaxassisligi diplomini oldi. Keyin Konyadagi Markaziy Anadolu veterinariya vaktsina va sarum institutida laboratoriya mudiri boʻlib ishlagan (1954–56)[2].
Britaniya madaniyat markazining tadqiqot stipendiyasini olgan holda, u 1956-1957-yillarda Angliyaning Kembrij universitetida veterinariya virusologiyasi boʻyicha ilmiy izlanish olib bordi. Uning keyingi lavozimlari Veterinariya ishlari boʻlimida tadqiqot tashkilotchisi va tashqi aloqalar boʻlimi menejeri boʻldi. 1958-yilda Qishloq xoʻjaligi vazirligi, Anqara veterinariya idorasida epizootiya boʻyicha mutaxassis (1960–61)[2].
Keyingi ikki yil ichida Okuyan onkovirusni oʻrganish uchun laboratoriya yaratdi va Amerika Saraton tadqiqotlari instituti homiyligidagi Milliy sogʻliqni saqlash institutida tadqiqot olib bordi. 1964-yilda Turkiyaga qaytib, Hacettepe universiteti tibbiyot fakultetiga oʻqituvchi va tadqiqotchi etib tayinlandi[2].
U onkovirus tadqiqoti uchun laboratoriya tashkil qildi va asosan virusologiya va bakteriologiya boʻyicha tadqiqotlar olib bordi. U 1966-yilda shu universitetda fan doktori darajasini oldi va 1970-yil noyabrida dotsent boʻldi[2]. Keyinchalik u Izmirdagi Dokuz Sentyabr universitetining tibbiyot fakultetiga mikrobiologiya boʻyicha toʻliq professor etib tayinlandi va u yerda 1980-yildan 1991-yilda nafaqaga chiqqanigacha oʻn bir yil xizmat qildi[3].
OIV/OITS qarshi faol ayol
[tahrir | manbasini tahrirlash]Okuyan 1986-yilda OITS va OIV testi boʻyicha maʼlumot markazini (turkcha: AIDS Danishma ve Doğrulama Merkezi) tashkil etishda kashshof boʻldi. Keyingi yili u OITSga qarshi kurash milliy komissiyasiga aʼzo boʻldi[3]. 1991-yilda u koʻngillilar guruhi bilan Izmirda OITSga qarshi kurash uyushmasini (turkcha: AİDS ile Mücadele Derneği) tuzdi. OITS haqida maʼlumot tarqatishni maqsad qilgan guruh Turkiyaning turli shaharlarida loyihalar ishlab chiqdi va filiallarini ochdi. U tashkilotning raisi boʻldi[1][4].
1993-yilda assotsiatsiya hukumat qarori bilan notijorat tashkilot maqomini oldi. U shaxsan orttirilgan immunitet tanqisligi sindromini (OITS) keltirib chiqaradigan odamning immunitet tanqisligi virusini (OIV) aniqlash uchun anonim ravishda OIV testini oʻtkazdi[1][4][5].
2004-yilda u OIV jinsiy aloqa orqali ham yuqadiganligi sababli, jamoat salomatligini yaxshilash maqsadida gomoseksuallar va oʻzaro kiyim-kechaklar uchun erkaklar fohishaxonalarini tashkil etishni taklif qildi[3]. Turkiyadagi fohishaxonalardagi jinsiy aloqa xodimlari muntazam tibbiy koʻrikdan oʻtishi kabi, Okuyan ham gomoseksuallar va Transvestitlikning ham shunga oʻxshash tekshiruvlardan oʻtishlarini xohlagan[3].
2006-yilda u va uning hamkorlari Tengdoshlarni oʻqitish loyihasi (turkcha: Akran Eğitimi Projesi) doirasida Izmir, Istanbul va Diyorbakirda Giyohvandlik va OITSga qarshi kurash (turkcha: Uyuşturucu ve AIDS ile Mücadele) (UYAD) klublarini tuzdilar. 2008-yilda u Turkiyada 2007-yil holatiga koʻra 2920 kishi OITS bilan kasallanganligini, shu jumladan 2028 erkak va 892 ayol ekanligini maʼlum qildi[6].
2009-yilda ular Izmirdagi 25 ta maktabda loyihani joriy qilishdi. Tashkilot mahalliy maʼmuriyatdan hech qanday moliyaviy yordam ololmadi va donorlar nomini aytishni istamagani uchun mablagʻ yigʻishda muammolarga duch keldi[1][4]. Bu 2010-yilda uyushmaning yopilishiga olib keldi. 85 yoshida ham Okuyan internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali OITSga qarshi yordam va maslahatlar berib turardi[1].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „AIDS ile mücadeleye devam“ (Turkish). NTV (2010-yil 25-mart). Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Gürer, İsmail.. „Haberler-Olaylar – Yeni Profesör ve Doçentlerimiz“ (Turkish). Ankara Mikrobiyoloji Derneği. Qaraldi: 2017-yil 7-oktyabr.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Eşcinseller için genelev açılsın“ (Turkish) (2004-yil 21-may). 2010-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „AIDS'in adı bile korkutuyor“ (Turkish) (2010-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.
- ↑ „AIDS İle Mücadele Derneği – İletişim Adresleri – Telefon Numaraları“ (Turkish). Eğitim Kütüphanesi (2015-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.
- ↑ „2920 AIDS'li hastamız var“ (Turkish) (2008-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 8-oktyabr.