Misr — Shimoliy Koreya munosabatlari
Misr — Shimoliy Koreya munosabatlari (koreyscha: 에짚트 아랍 공화국-조선민주주의인민공화국 관계; arabcha: العلاقات الكورية الشمالية المصرية) Misr va Shimoliy Koreya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarni anglatadi. Misrning Pxenyanda elchixonasi, Shimoliy Koreyaning Qohirada elchixonasi bor.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shimoliy Koreya Nosirning Suvaysh kanalini milliylashtirish qarorini qatʼiy qoʻllab-quvvatlagan. Aynan Jamal Abdel Nosir va Qoʻshilmaslik harakati davridan beri aloqalar ancha mustahkam boʻlib qoldi. Suvaysh inqirozi paytida, 1956-yil 3-noyabrda KXDR Misr bilan birdamlik deklaratsiyasini eʼlon qildi va bosqindan keyin kichik miqdordagi moliyaviy yordam (60.000 von) yubordi[1]. 1957- va 1958-yillarda ikki hukumat oʻrtasida savdo bitimi va madaniy hamkorlik shartnomasi imzolandi[2]. Shimoliy Koreya diplomatik delegatsiyasi 1961-yilda konsullik aloqalarini oʻrnatish maqsadida Misrga yuborilgan. 1963-yil 24-avgustda ikki hukumat oʻzaro diplomatik munosabatlarni elchilik darajasiga koʻtardilar[3].
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining Koreya muammosi boʻyicha yillik munozaralarida Misr dastlab BMT muhokamalarida qatnashish uchun ikkala Koreya yoki faqat Koreya Respublikasini taklif qilish kerakmi degan savolda betaraf qolgan. 1962-yil 11-dekabrda Misr birinchi marta ikkala Koreyani taklif qilish toʻgʻrisidagi Sovet rezolyutsiyasi loyihasini yoqlab ovoz berdi; bu qadam, ehtimol, yaqinda Isroil va Janubiy Koreya oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilishiga javob munosabati boʻlgan (1962-yil 9-aprel). Shunga qaramay, 1962-1966-yillarda Misr AQSh tomonidan qabul qilingan BMTning Koreya boʻyicha rezolyutsiyalarini rad etishdan oʻzini tiyadi; o‘rniga ovoz berishda betaraf qolishni maʼqul ko‘radi[4].
Olti kunlik urushdan keyin Shimoliy Koreya Misrni oziq-ovqat (5000 tonna don) bilan taʼminladi. Misr, oʻz navbatida, BMTda doimiy ravishda KXDR tarafdori pozitsiyasiga oʻtdi. Oʻsha paytda bu oʻzgarish Nosirning Sovet yordamiga oʻsib borayotgan qaramligini aks ettirdi, ammo Misr hukumati Nosirning vorisi Anvar Sadat SSSR bilan AQSh hamkorligini yoʻlga qoʻyganidan keyin ham KXDR bilan samimiy munosabatlarni saqlab qoldi. 1973-1976-yillarda Misr BMT va Qoʻshilmaslik harakatida Shimoliy Koreya tomonida boʻlishni davom ettirdi. KXDR esa Sinay muvaqqat kelishuvi, Misr — Sovet doʻstlik shartnomasini bekor qilish (1976-yil 14-mart), Sadatning Quddusga tashrifi (1977-yil 21-noyabr) va Kemp Devid kelishuvlarida Misrni qoʻllab-quvvatladi[5].
2015-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Shimoliy Koreyaga qarshi sanksiyalarini qo‘llashdan bosh tortgan Misr prezidenti Abdel Fattoh as-Sisi Shimoliy Koreya yetakchisi Kim Chen Inni qayta ishlangan Suvaysh kanalining ochilish marosimida ishtirok etishga taklif qildi; Uning oʻrniga Kim Yong Nam ishtirok etdi[6].
Harbiy aloqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kan Ryan-uk boshchiligidagi Shimoliy Koreya hukumati delegatsiyasining tashrifi chogʻida (1973-yil 1-7-mart) Misr bosh shtab boshligʻi Saad al-Shazli delegatlardan Misrlik uchuvchilarni tayyorlash uchun KXDR qoʻshinlarini yuborishni soʻradi. 6-13-aprel kunlari Shazli KXDRga tashrif buyurdi va Kim Ir Senning roziligini oldi. Shimoliy koreyalik murabbiylar (20 nafar uchuvchi va 18 nafar boshqa xodim) iyun oyida yetib kelgan va iyul oyida lavozimiga tayinlangan edi. 18-oktabr kuni Yom Kippur urushi boshlanganidan keyin Kim Ir Sen Misr va boshqa 16 arab davlatiga birdamlik xabarini yubordi[7]. Biroq, 1977-yilning iyul oyida Liviya-Misr urushi paytida Shimoliy Koreya Liviya tomonida boʻlgan[8].
Prezident Anvar al-Sadat 1976—1981-yillarda Shimoliy Koreyaga R-17 Elbrus (Sovet Ittifoqi yasalgan) raketalarini sotishni maʼqulladi. Shimoliy Koreya ham Misrga o‘zining raketa tizimlarini yaratishda yordam berdi. Shimoliy Koreya oʻzining birinchi Scud-B ballistik raketalarini 1979- yoki 1980-yillarda Misrdan olganlari asosida yaratgan boʻlsa [9], 1990-yillarda esa Misr Shimoliy Koreyadan Scud-C raketalarini sotib olgan.
Port Said Shimoliy Koreyaning Afrikaga qurol eksporti uchun yuk tashish porti boʻlib xizmat qilgan[9]. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2016-yilda xabar berishicha, Misr sohillari yaqinida qiymati taxminan 26 million dollarga teng boʻlgan 30 mingga yaqin raketa-granatalar boʻlgan Shimoliy Koreya yuk kemasi qoʻlga olingan; Oʻrganishlar Misrda joylashgan Prezident Abdel Fattoh as-Sisi tomonidan nazorat qilinadigan sanoatlashtirish boʻyicha arab tashkiloti tomonidan sotib olingani aniqlandi[10].
2017-yilda AQSh Misrga 291 million dollarlik yordamni qisqartiradi. Shu yili Janubiy Koreyaga qilgan tashrifidan so‘ng Misr mudofaa vaziri Sedki Sobhi Misr „Shimoliy Koreya bilan barcha harbiy aloqalarni uzganini“[11] eʼlon qilgani xabar qildi[10].
Iqtisodiy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Misr Shimoliy Koreyaning eng yirik savdo sheriklaridan biridir. 2010-yil holatiga koʻra, Misr Shimoliy Koreya tovarlarining Xitoy va Janubiy Koreyadan keyin uchinchi yirik importchisi, shuningdek, Shimoliy Koreyaga eksport qiluvchi beshtalik mamlakatlar qatoriga kiradi[12]. Misrning Orascom telekommunikatsiya kompaniyasi 2008-yilda Shimoliy Koreyaning yagona 3G telefon tarmogʻini yaratib, Koryolinkni tashkil etishda muhim rol oʻynagan[13][14]. Orascom shuningdek, Shimoliy Koreyada telekommunikatsiya litsenziyasiga ega boʻlgan Shimoliy Koreyadan boʻlmagan birinchi kompaniya hisoblanadi[15].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Barry K. Gills, Korea versus Korea: A Case of Contested Legitimacy (London: Routledge, 1996), 64.
- ↑ Chung-in Moon, "Between Ideology and Interest: North Korea in the Middle East, " in Jae Kyu Park, Byung Chul Koh and Tae-Hwan Kwak, eds., The Foreign Relations of North Korea: New Perspectives (Colorado: Westview Press; Seoul: Kyungnam University Press, 1987), 385.
- ↑ Moon, "Between Ideology and Interest, " 383.
- ↑ Balazs Szalontai, „Courting the 'Traitor to the Arab Causeʼ: Egyptian-North Korean Relations in the Sadat Era, 1970-1981,“ S/N Korean Humanities, 5:1 (March 2019), 106-107.
- ↑ Szalontai, „Courting the 'Traitor to the Arab Causeʼ,“ 107-126.
- ↑ Suter, Margaret. „Why Is Egypt's Sisi Buying Arms From Kim Jong Un?“. Newsweek (2017-yil 19-sentyabr).
- ↑ Satoru Miyamoto, „DPRK Troop Dispatches and Military Support in the Middle East: Change from Military Support to Arms Trade in the 1970s.“ East Asia 27 (2010): 345-359.
- ↑ Chadwick, Richard W. (1 October 2001). A Short History of Contemporary North Korea and International Politics. University of Hawaii. http://www.hawaii.edu/intlrel/pols315s11/NorthKorea.pdf.
- ↑ 9,0 9,1 Gilchrist, Karen. „Egypt could be a pawn in the US's North Korea offensive — if it had the foresight“. CNBC.
- ↑ 10,0 10,1 Walsh, Declan. „Need a North Korean Missile? Call the Cairo Embassy“. The New York Times (2018-yil 3-mart).
- ↑ The Associated Press. „Egypt's top commander says military ties with Pyongyang severed“. The Japan Times (2017-yil 12-sentyabr). 2017-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-noyabr. „Yonhap quoted the South Korean Defense Ministry on Monday as saying Egypt’s Defense Minister Sedki Sobhi told his counterpart Song Young-moo that Egypt has “already severed all military ties with North Korea.”“.
- ↑ U.S.-China Economic and Security Review Commission. Report to Congress of the U.S.-China Economic and Security Review Commission. U.S.-China Economic and Security Review Commission, 2011 — 246-bet.
- ↑ Alaa Shahine. „Orascom Telecom Media Shares Jump After North Korea Announcement“. Bloomberg (2012-yil 2-fevral). Qaraldi: 2012-yil 15-oktyabr.
- ↑ Ricks. „North Korea's silent hard currency source: That cellphone business with Orascom“. Foreign Policy (2016-yil 17-mart). Qaraldi: 2017-yil 27-aprel.
- ↑ Graham, Emma. „Egyptian billionaire Naguib Sawiris sees oil at 1400 in 18 months, says he would buy airlines“. CNBC (2020-yil 6-mart).