Moʻyna mantoli Madonna
 Kitobning birinchi nashri (1943-yil) | |
| Asl nomi | Kürk Mantolu Madonna |
|---|---|
| Muallif(lar) | Sabahattin Ali |
| Mamlakat | Turkiya |
| Til | turkcha |
| Qismlar | 107 |
| Janr(lar)i | Realizm |
| Nashr etilgan sanasi | 1943-yil |
| Nashriyot | Yapı kredi yayınlar |
| Oʻzbek tilida nashr etilgan sanasi | jarayonda |
| Sahifalar soni | 177 bet |
| ISBN | 978-975-363-802-9 |
| Avvalgisi | "Ichimizdagi shayton" |
Moʻyna kiygan Madonna (turkcha: Kürk Mantolu Madonna) – Sabahattin Alining 1943-yilda nashr etilgan romani. Kitob taʼsirchan sevgi tarixi haqida hikoya qiladi.
Roman 1940-yil 18-dekabrdan 1941-yil 8-fevralgacha (nashr qilinmagan kunlar: 1941-yil 8-10, 14-15-yanvar) „ Haqiqat jurnali“ da „Buyuk hikoya“ nomi ostida 48 bob boʻlib, birinchi marta nashr etilgan. Sabahattin Ali ikkinchi marta xizmat qilgan Buyukderedagi chodirda moʻynali kiyimdagi Madonnani yozgan va har kuni gazetaga olib chiqishga harakat qilgan. Otdan yiqilib, oʻng bilagini sindirsa ham, qoʻlini bankada qizdirilgan suvga solib, yozishda davom etgan.[1][2] Kitob Turkiyada juda mashhur boʻlgach, teatr va kinoga moslashtirigan.
„Yetti masalchilar“ adabiy jamoasidan Jevdet Kudret Solok, Sabahattin Alining ushbu romani uchun „Muhim odam“ nomini oʻylaganini va keyin voz kechganini aytgan. Pertev Naili Boratav esa Sabahattin Alining „Moʻyna kiygan Madonna“ romanini dastlab qissa qilib yozganini, „Yigirma sakkiz“ deb nom qoʻyganini va hikoyaning birinchi sahifasini koʻrsatganini aytgan.
Asar haqida
[tahrir | manbasini tahrirlash]Romanning bosh qahramonlari asli nemis ayoli Mariya Puder va gavranlik Raif afandidir. Raif afandi ichki dunyoga introvert, gʻamgin, sokin, tashqi dunyoga moslasha olmagan personaj. U umri davomida koʻp narsaga taslim boʻlgan, zulmga uchraganida ham bunga qarshi tura olmagan, sevmagan ayoliga uylangan, farzandi, oilasi bor. Raif afandi oʻz hayotini boshqara olmaydi, lekin oʻz hayotini boshqalar xohlagan shaxs sifatida davom ettiradi. Uning hayotida faqat bitta xotirasi bor edi, u oʻzini haqiqatan ham yashaganini his qildi va uni kundalik daftariga yozib oldi.
Raif afandi 20 yoshlarida Berlindagi sanʼat galereyasiga otasining iltimosiga koʻra va sanʼatga boʻlgan qiziqishi tufayli boradi. U galereyadagi rasmlar orasidan rassomning avtoportretini koʻradi va rasmdagi ayolni umuman tanimasa ham, uni platonik sevgi tarzida sevib qoladi. Bu rasm unda ilgari hech qachon his qilmagan tuygʻularini uygʻotadi. Raif Afandi, rasmdagi portret Uygʻonish davri rassomi Andrea Del Sartoning "Madonna delle Arpi " nomli rasmidagi Madonna portretiga oʻxshaydi. U rasmga shunchalik qoyil qoladiki, imkoni boʻlganda uni koʻrish uchun har kun keladi, lekin boshqa bir koʻzlar uning orqasidan uni kuzatayotganini sezmaydi. Tomosha qilish marosimga aylangan ushbu rasmni seanslaridan birida uning oldiga bir ayol keladi. Bu ayol rasm egasi boʻlgan rassom Mariya Puder boʻlib, Raifning rasmga qoyil qolishidan xabardor ekanligini aytadi. Raif esa avvaliga uni meni masxara qilyapti deb oʻylaydi. U rasm egasi bilan gaplashayotganini bilgach, uning dunyosi qaytarib boʻlmaydigan darajada oʻzgaradi.
Mariyaning xarakteri Raifga qaraganda ustunroq. U Raifga erkakdek erkin ulgʻayganini, xohlagan payt xohlaganini qilganini aytadi. U hatto Raifni juda sodda deb bilishini ham aytadi. Bu xususiyatlar tufayli ikkalasi bir-birini toʻldiradi va ular oʻrtasida uzoq davom etadigan doʻstlik boshlanadi. Raif Mariyani juda yaxshi koʻradi, lekin Mariyaning unga boʻlgan his-tuygʻulariga ishonchi komil boʻlmaydi. Shunga qaramay, u xohlagan narsalarini qilishga harakat qiladi. Ikkisi goʻzal kunlarni bir tush kabi birga oʻtkazishadi. Bir kuni Raifga otasining vafot etgani haqida xabar keladi. Turkiyaga, Havranga qaytishga qaror qiladi. Raif Havranda Mariya bilan yozishmalarni davom ettiradi. Ammo ular orasidagi bir nechta yozishmalardan soʻng, Mariyaning xatlari uzilib qoladi. Raif bundan hayratlanmaydi. Mariya mendan zerikdi, deb oʻylaydi. Bu yerda Raifning hech qachon tugamaydigan maʼyus kunlari boshlanadi. U sevmagan ayoliga uylanadi.
Maktublar kelishi toʻxtaganidan roppa-rosa oʻn yil oʻtgach, Raif Anqarada Mariyaning qarindoshini uchratib qoladi. U Raifga Mariya bir turk insonidan homilador boʻlganligini, lekin ismini bilmasligini aytadi. Raif, shuningdek, Mariya tugʻish paytida kasal boʻlib qolganini, komaga tushib bir hafta oʻtgach vafot etganini bilgach qattiq qaygʻuga botadi. Qolaversa, u Mariya oʻz maktublarida faqat „xushxabar“ deb taʼriflagan narsani oʻsha onda bilib oladi: oʻn yil oldin Mariya Raifdan qizini dunyoga keltirganidan bir hafta oʻtib, komada vafot etgan edi.
Raif afandi oʻlimi yaqinlashib qolganini sezgach, yosh hamkasbidan shu goʻzal kunlarni yozib olgan daftarini yoqishini soʻraydi. Yosh hamkasbi ham Raif afandi haqidagi bu sirni yechish, u bilan yaqindan tanishish maqsadida uning daftarini oʻqiydi.
Asar qahramonlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Raif afandi : U romanning bosh qahramoni. Otasi Havronlik sovunchi; U Raifni Berlinga sovun biznesini oʻrganish uchun yuboradi. U yerda Raif Mariya Puder bilan uchrashadi. Raif afandi roman davomida sokin, vazmin, axloqli odam boʻlib, boshiga musibat tushganda uni boshqalarga koʻrsatmaydi. Biroq bu sukunat ortida ayolga boʻlgan buyuk muhabbat yashiringandir.
- Mariya Puder : Raif Mariyani -Moʻynali kiyimdagi Madonnani ehtirosli muhabbat bilan yaxshi koʻradi va butun umri davomida faqat u bilan birga boʻlganida maʼnaviy tinchlikda yashaydi. Mariya Puder Berlindagi Atlantika deb nomlangan barda qoʻshiq aytadi. U yerda ishlagan yillar davomida erkaklar bilan boʻlgan bilim va tajribasiga asoslanib, u ularning barchasini ishonchsiz deb qaror qiladi. U qancha urinmasin hech kimni seva olmaydigan odam. U hech kimga yaqin boʻlishni yoqtirmaydi. Raif afandi uni sevib qolganiga ishonib, uning his-tuygʻulariga javob qaytarishga ancha vaqt kerak boʻldi. Raif afandi ham, Mariya Puder ham yillar davomida izlagan odamini topdik deb oʻylab, muhabbatga ishona boshlaydilar.
- Rivoyatchi : Raif afandining hamkasbi. U Raif afandi sirini yechishga yordam beruvchi personajdir.
Asar haqida fikr
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sabahattin Ali: „Dunyodagi eng sodda, eng baxtsiz va hatto eng ahmoq odamning ham shunday bir ajoyib va murakkab ruhi borki, u insonlarni hayratga soladi!.. Nega buni tushunishdan bunchalik qochishadi, ular inson deb ataydigan narsa eng oson tushunchalardan birku. Tushunish va hukm qilish kerak boʻlgan narsalar. Biz kimdir deb oʻylaymizmi?“, – bu kitobni oʻz soʻzlari bilan tushuntirdi.
Tarjimalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Roman 2016-yilda amerikalik yozuvchilar Maureen Freely va Aleksandr Dou tomonidan „Madonna in a Fur Coat“ nomi bilan ingliz tiliga tarjima qilingan.[3] Bundan tashqari roman oʻzbek tiliga ikki xil tarjima asosida nashr etilgan[manba kerak].
Shuningdek
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Sabahattin Ali'nin yaşamı ve yapıtlarına genel bakış“.
- ↑ Kürk Mantolu’yu neden çok sevdik? (Wayback Machine saytida 2016-08-04 sanasida arxivlangan)
, Radikal, Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016
Arxiv - ↑ „Kürk Mantolu Madonna İngilizcede yayımlandı“.
