Monetarizm

Monetarizm (lot. moneta — tanga, pul) — davlatni iqtisodiy boshqarishga oid iqtisodiy nazariya va amaliy konsepsiya. 20-asr ning 50-yillarida Milton Fridmen asos solgan. M. M. Fridmen, G. Xaberler (AQSH), O. Fayt (GFR), J. Ryuyeff (Fransiya) va boshqa asarlarida rivojlantirilgan. Fridmen va uning safdoshlari J. M. AGeynsning pulsiz omillar (mas, investitsiyalar) oʻrniga aynan pulli omillarni afzal koʻradilar. M. iqtisodiyot nazariyasidagi neoliberalizm oqimiga kiradi, taʼminlash va iqtisodiy oʻsish mexanizmini yaratish muammolari bilan shugʻullanadi va bu mexanizmda asosiy eʼti-borni pulga qaratadi.

M.ga koʻra, iqtisodiy jarayonlarda, xoʻjalik yuritishda muomaladagi pul miqdori va pul massasi bilan tovar massasi oʻrtasidagi aloqalar belgilovchi oʻrinda turadi. Monetaristlar pul emissiyasini tartibga solish, milliy pul birligining valyuta kursi, kredit foizi, soliq stavkalari va boj tariflarini iqtisodiyotga taʼsir koʻrsatishning asosiy usullari deb biladilar. Fiskal siyosat oʻrniga faol pul-kredit siyosatini qoʻllash taklif etiladi. 1963-yil Fridmen tomonidan"AQShning 1867—1960-yillarda pul tarixi" kitobi (Anna Shvars bilan hammualliflikda) bosilib chikdi. Bu kitobda M. konsepsiyasi uzining ishonchli tasdigʻini topdi. Mazkur kitobda AQShdagi Buyuk depressiyaning asosiy sababchisi Markaziy bank ekanligi kursatilgan. Monetar konsepsiya AQSH amaliyotida yaxshi natija berdi. M. gʻoyalari 20-asrning 80-yillaridan Gʻarb mamlakatlarida davlat iqtisodiy si-yosatiga singdirildi, uning tavsiyalari amaliyotga joriy qilindi. AQShda "reygonomika" (AQSH prezidenti R. Reygan nomi bilan bogʻliq) siyosati shu tavsiyalar asosida ishlab chiqildi va amalga oshirildi. Natijada AQSH iqtisodiyoti 70-yillarda yuz bergan tanglikdan chiqib rivojlanish yulga utdi.

Abduxalil Razzoqov.