Mudofaa darvozasi
Bükülmüş yoki mudofaaning bilvosita kirish darvozasi, oʻrta asr istehkomida mudofaa xususiyatlaridan biri boʻlgan. Kirish eshigi egilgan shaklda, qal’adagi darvozaga oʻtish joyi boʻlib, keskin buriladi. Uning maqsadi darvozaga shoshilishga urinayotgan hujumchilarni sekinlashtirish va dushmani eshiklarga qarshi hujumiga toʻsqinlik qilishdir. U koʻpincha faol mudofaa vositalari bilan birlashtirilagan holda qurilgan boʻlib, masalan, machicolations, bu esa tajovuzkorlarni tor oʻldirish zonasiga cheklab qoʻyadi. Uning mudofaa funktsiyasi darvoza oldidagi barbikan bilan bogʻliq[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu uslub mudofaa darvozasi arab va arman istehkomlariga, shuningdek salibchilarning qal’alariga xosdir. Aleppo qal’asi birinchi bu uslubdagi darvozagamisol boʻlib, murakkab oʻtish joyini oʻrab turgan ulkan darvoza minorasi bilan birga qurilgan. Salibchilar qal’alari orasida eng murakkab egilgan kirish yoʻli Krak des Chevaliersdagi burilishli kirish rampasi boʻlib, u bir nechta minoralardan va machicolations orqali himoyalanadi, lekin Bethgibelindagi Hospitaller qal’asiga bilvosita kirish ham murakkab boʻlgan. Asosiy darvozaga qoʻshimcha ravishda, orqa eshiklar odatda kichikroq oʻlchamdagi egilgan kirishga ega boʻlishi mumkin[2]. Krakdagi kabi egilgan darvozalar Yevropa qal’alarida kamroq uchraydi, bu yerda hatto kuchli himoyalangan qoʻriqxonalarda ham kirish yoʻlaklari toʻgʻri shaklda boʻladi. Misol uchun, Harlech qal’asidagi uzun darvoza yoʻlagiga qarang, u bir nechta eshiklar va qotillik teshiklaridan foydalangan holda qurilgan, lekin hech qanday burilish yoʻq. Ketkart Kingning taʼkidlashicha, mudofaa darvozasi Yevropada salibchilar davlatlariga qaraganda kamroq tarqalgan, chunki Yevropada transport asosan hayvonlar tortadigan aravalarga asoslanadi, bu esa burama oʻtish joyidan harakatlanishga noqulay boʻlgan, shu sabab bunday mudofaa darvozasi Yevropada kam qurilgan.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Kennedy, Hugh. Crusader Castles. Cambridge University Press, 2000. ISBN 0-521-79913-9.
- ↑ David James Cathcart King. The castle in England and Wales: an interpretive history. Routledge, 1991.