Muhammad Aminxon Turoniy
| Muhammad Aminxon Turoniy | |
|---|---|
.jpg) Muhammad Aminxon | |
| sadr-us-sudr, vazir | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | Samarqand |
| Bolalari | Qamaruddinxon |
| Otasi | Mir Bahouddin |
| Xizmat yillari | 1690-1721 |
Muhammad Aminxon Turoniy (1721-yil 28-yanvarda vafot etgan) asli oʻrta osiyolik boʻlgan boburiy zodagonlaridan[1]. U Boburiylar imperatori Avrangzeb davrida sadr-us-sudr boʻlib xizmat qilgan, Muhammadshoh davrida esa qisqa muddatga vazir (bosh vazir) lavozimini egallagan. U Haydarobodning birinchi Nizomi Chin Qilichxonning amakisi edi.
Hayotining boshlangʻich davri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muhammad Aminxon Buxoro xonligiga qarashli Samarqandda tugʻilgan. Uning otasi Alam Shayxning ikkinchi oʻgʻli Mir Bahouddin, olim va mashhur avliyo Shihobuddin Suhravardiyning avlodi edi. Mir Bahouddin Buxoro xoniga xizmat qilgan va taxminan 1686—1687-yillarda xon tomonidan qatl etilgan. Muhammad Aminxon mintaqadan qochib, 1687-yilda Hindistonga keldi[2][3].
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hindistonga kelgach, Muhammad Aminxon Dekkanda Boburiy imperator Avrangzeb tomonidan qabul qilindi[4]. U mansab jihatidan zodagonga aylandi va bir qancha harbiy yurishlarda ishtirok etdi. Dastlab amakivachchasi Gʻoziuddinxon qoʻl ostida xizmat qildi. Avrangzeb hukmronligi davrida Muhammad Aminxon saroyning ikki yetakchi zodagon guruhidan biriga mansub edi[5]. Bu guruhga uning taniqli qarindoshlari, yaʼni amakivachchasi Gʻoziuddinxon va jiyani Chin Qilichxon boshchilik qilgan[6]. 1698-yilda Muhammad Amin Avrangzeb tomonidan imperiyaning sadr-us-sudr (diniy vaqflar boshligʻi) etib tayinlandi. Avrangzeb vafotidan oldin Muhammad Aminga „Chin Muhammadxon“ unvoni berilgan[7].
Avrangzeb oʻlimidan soʻng Muhammad Amin zodagonlar oʻrtasidagi keyingi vorislik urushida betaraf qolish uchun Chin Qilichxon bilan hamkorlik qildi. Biroq Chin Qilichxonning saroydan chekinish siyosatiga rozi boʻlmagan holda, u keyingi yillarda ham siyosiy ishtirokini saqlab qoldi[8]. Imperator Bahodirshoh I davrida u Banda Singx Bahodir boshchiligidagi sikxlar qoʻzgʻoloniga qarshi kurashish uchun yuborilgan bir necha zodagonlardan biri edi, ammo muvaffaqiyatga erisha olmadi[9][10]. 1821-yilda chop etilgan "Sair-ul-Manazil" sayohatnomasida Muhammad Aminxonning qabri Dehlidagi Gʻoziuddinxon madrasasi ortida joylashgani haqida soʻz boradi[11].
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mugʻul zodagonlarida Muhammad Aminxonning bir qancha qarindoshlari boʻlgan. Muhammad Aminning amakisi bir vaqtlar Avrangzeb davrida sadr-us-sudr lavozimini egallagan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ James Burgess, The Chronology of Modern India, p. 162, Edinburgh, 1913
- ↑ Irvine, William. Later Mughals. Atlantic Publishers & Distributors, 1971 — 263-264-bet.
- ↑ Chandra, Satish. Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740, 4th, New Delhi: Oxford University Press, 2002 — 46–49-bet. ISBN 0-19-565444-7. OCLC 50004530.
- ↑ Irvine, William. Later Mughals. Atlantic Publishers & Distributors, 1971 — 263-264-bet. Irvine, William (1971). Later Mughals. Atlantic Publishers & Distributors. pp. 263–264.
- ↑ Chandra, Satish. Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740, 4th, New Delhi: Oxford University Press, 2002 — 46–49-bet. ISBN 0-19-565444-7. OCLC 50004530. Chandra, Satish (2002). Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740 (4th ed.). New Delhi: Oxford University Press. pp. 46–49. ISBN 0-19-565444-7. OCLC 50004530.
- ↑ Faruqui, Munis Daniyal. Princes of the Mughal Empire, 1504-1719. Cambridge: Cambridge University Press, 2012 — 297–299-bet. ISBN 978-1-139-52619-7. OCLC 808366461.
- ↑ Faruqui, Munis D. (2009). "At Empire's End: The Nizam, Hyderabad and Eighteenth-Century India" (en). Modern Asian Studies 43 (1): 12-13 & 8. doi:10.1017/S0026749X07003290. ISSN 1469-8099. https://www.cambridge.org/core/journals/modern-asian-studies/article/abs/at-empires-end-the-nizam-hyderabad-and-eighteenthcentury-india/A19C9D4C7DD0313FCDAA25F27E745585.
- ↑ Faruqui, Munis D. (2009). "At Empire's End: The Nizam, Hyderabad and Eighteenth-Century India" (en). Modern Asian Studies 43 (1): 14-16. doi:10.1017/S0026749X07003290. ISSN 1469-8099. https://www.cambridge.org/core/journals/modern-asian-studies/article/abs/at-empires-end-the-nizam-hyderabad-and-eighteenthcentury-india/A19C9D4C7DD0313FCDAA25F27E745585.
- ↑ Chandra, Satish. Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740, 4th, New Delhi: Oxford University Press, 2002 — 90-92-bet. ISBN 0-19-565444-7. OCLC 50004530.
- ↑ Raghubir Sinh. Malwa in Transition Or a Century of Anarchy: The First Phase, 1698-1765. Asian Educational Services, 1993 — 142-bet.
- ↑ Beg, Mirza Sangin (2018-04-19). "A Description of the Surrounding Environs of Dar-ul Khilafa Shahjahanabad, AND THE INSCRIPTIONS [ON THE BUILDINGS OF OLD DELHI"]. Oxford Scholarship Online: 15. doi:10.1093/oso/9780199477739.003.0003. http://dx.doi.org/10.1093/oso/9780199477739.003.0003.