Muhsiniy

Muhsiniy (taxallusi; asl ismsharifi Husaynqul Sulaymonqul oʻgʻli) (1860—Qoʻqon)—1917) — shoir, tarjimon va xattot. Oʻzbek va fors tillarida ijod qilgan. Mirzo Yodgor va Hokimoyim madrasalarida tahsil koʻrgan. Madrasada oʻqib yurgan yillarida Muqimiy va Furqat bilan tanishadi. M.ning 4 ta sheʼriy devoni bor. U Sharq mumtoz adabiyotining gʻazal, mustazod, mu-hammas, qasida, taʼrix, ruboiy, masnaviy, musaddas, tarjeʼband kabi janrlarida qalam tebratgan. Uning "Riyoz ul-anom fi musobih uzzalom" nomli falsafiy, axloqiy dostonida insoniy va ilohiy muhabbat, ilmmaʼrifat, hunar va fazl ahlini ulugʻlash oʻz aksini topgan. Koʻpgina sheʼrlarida Turkistonning chorizm tomonidan asoratga solinayotgani, xalqning qadrqimmati, dini, diyonati poymol qilinayotganidan noroziligi ifodalangan. Xalq va mamlakatning jaholat, razolatdan chiqishida ilmmaʼrifat asosiy najot ekanligini tushungan va targʻib qilgan.

M. Bedilnpt "Devon"i va Fuzuliyning "Layli va Majnun" asarlarini koʻchirgan. "Layli va Majnun" dostoniga miniatyuralar ishlagan. Mashhur faylasuf olim Mavlono Yusuf K,orabogʻiyning "Haft behisht" va tarixchi Hakimxon Toʻraning "Muntahab uttavorix" asarlarini fors tilidan oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Devonlarining qoʻlyozma nusxasi Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik institutida (inv. №7392), Qoʻqon adabiyot muzeyida (inv. №1135), qoʻqonlik Toʻxtasin Nuriddi-nov (shoirning nabirasi)ning shaxsiy kutubxonasida saqlanadi.

Adabiyot

• Xoliqov P., Serqirra ijod sohibi, T., 1972; Neʼmatov U., Muhsiniyning Muqimiyga bagʻishlangan qasidasi, T., 1977.

Usmonjon Neʼmatov.