Munozara:Soʻx tumani
| Loyiha:OʻzME | |
|---|---|
|
Ushbu maqola OʻzME loyihasiga kiradi. Loyihada qatnashishni istasangiz, mana bu sahifaga qarang. Loyiha ishtirokchilari har qanday yordam uchun minnatdor boʻladilar. |
Aliboy Shodiyev - Milliy Dafkundo yakka kurash san'ati asoschisi.Xalqaro Dafkundo federasiyasi raisi.
[manbasini tahrirlash]O’rta Osiyoda mushtlashuv san’ati tarixi haqida
Insoniyat tafakkurini yaratgan ma’naviy boyliklar asrlardan-asrlarga, avlodlardan-avlodlarga bebeho vosita.U insoninig oliy nashiriyotlari biridan. O’rta Osiyoda mushtlashuv san’atini milodan oldin va keyin ham bo’lganligi haqida bir qancha ashiyoviy dalillar topilgan. Jumladan, turkshunos Maxmud Qoqariy “Devonu lo’g’at turk” Ibn Sinoni “Tib qonuni”buyuk sarkarda Boburni “Boburnoma” asarlarida shu sport turi haqida ma’lumotlar mavjud. O’rta Osiyo mushtlashuv, qul panja kurashi bulgan.Buxoroda mushtlashuv san’atini eshtilgan va kurgani haqida Sadirddin Ayni davr mafkurasiga moslab bu mushtlashuv san’ati haqida ma’lumot bergan va O’rta Osiyo xalqlari ichida bu sport turi qadimdan bulganligini ishora qiladi.Asarda anashunday voqeani bayon qiladi.
Mushtlashuvchilarning nomi “Oliftalar”bulgan ularninig kupchiligi kosib,otboqar,aravakash,meshkobchi,shuvaqchi durodgorga uxshash odiy odamlar bo’lgan.Bular xokisor xushmuomila,shirin suhbatdosh, odobli bo’lgan.O’lar hamasi so’zga chechan bo’lganligi sabab “Oliftalar” deb ataganlar “Oliftalarni”o’zlarini shiorlari bo’lgan “Ko’p baland kutarilma, balandga kutarilganlar yuqilgan erdan turolnaydi”der edilar. Yakka-yakka urishlarining sabablari birovninig izzat nafsiga, nomus,shan’niga tegisg bo’lmagan aksincha raqibining kuch-quduratini tan olmaslik, rad etishdan kelib chiqar edi. O’lar usha davrlarda mushtlashish san’ati bilan shug’ilanib,o’zlarining unvonlariga ega bo’lganlar.O’larni boshlanish unvoni”Nimtayor”bo’lib,ular maxsus baland poshna kovush kiyib,sallani eshib bog’lar, kalta(sichqondum)qilib (1-rasm) bellariga rumol bog’lab unga ikkita kichiroq pichoq osib yurganlasr.
O’larning kiyadigan kuylargini oldi berk(yaktak singari oldi ochiq emas),xoshiyali bo’lgan.O’lar o’zlarini mashulotlari tufayli kala urish,oyoq va tizza urishini va boshqa amallarini o’rganib olgandan sung,uzlariga uxshagan ”Nimtayor”larni yutib, ”Tayor” unvoniga erishganlar. “Tayor”bo’lib ular poshnali etik kiyar,tagi yarim gaz keladigan kata pichoq taqib olar edilar (2-rasm). Bular taktak kiyib, kukraklarini ochib yurishardi.Fashinisini yoshlarga nisbatdan uzunroq kuyib, sallani zambara qilib, ya’ni sallani pechini shunday burab yurar edilarki. U novdadan tuqilgan zambara shaklini olar edi.Ana shunday mushtlashuvchilarning yuqori unvonlari”Mardu maydon”bo’lgan. “Mardu maydon” sariq chardan tikilgan uchi ingichka poshnasiz kovushni maxsi kiyardi,buni Buxoroda “kovusholak”deyishardi.Sallani ixcham,kichiqroq urab avg’onlardek Fashini uzun kiyardi.Qishi -yozin yaktak kiyib,ustidan arzonbzho oddiy belbog’ bog’lab,qinli qalamtarosh osib (3-rasm). Ularning o’zlariga yarasha qasamiyodlari (Sattor) deb atashgan, shu so’zni aytib falon ishni qilaman dedmi, har qanday holatda bosh ketsa ham qilgan.Agar u qasamni bo’zib aytgan ishni qilmasa “Oliftalar”orasidan haydalar edi. Eng qizig’i, jahon fani uchun kerakligi bo’gan bu Jismoniy tarbiya turi insonlarni chidamlilik,mardlik odoblik va kichsizlarni himoya qilishiga qaratilgan bo’lib,shu yunalisgda o’zini tarbiyalash ham O’rta Osiyoliklarni mujassam bo’gan.Tarixdan ma’lumki 6-asrda qadimiy Navro’z bayrami nishonlashida albata yakka kurash marosimi bilan o’kazilgan.Buni ifodalovchi devoriy va miniatyra rasmlarida ifoda etilgan. Bayramlarda “Parxosh”o’qazilgan Parxosh-qul jangi yoki ikki kishini mushlashuvini bildiradi.O’rtani olib boruchini “Parxoshchuy”deb atalgan.O’rta Osiyo mushtlashish sa’ati Yaponlarni “Karate”Koreyslarni”Taekwondo” Xitoylarnining “Kong-fu”mushtlashuvidan qolishmaydi. 188.113.210.18 18:38, 17-Sentyabr 2023 (UTC)