Kontent qismiga oʻtish

Musiqada ayollar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Amerikalik jazz qo'shiqchisi va jazz qo'shiqlar muallifi Billi Holiday, 1947-yil Nyu-York
Bonni Raitt - amerikalik qo'shiqchi, gitarachi va pianinochi. 10 ta Grammy mukofoti sovrindori, u shuningdek, slayd-gitara chalishi bilan ham mashhur.
Asha Bhosle - hind kinosida ijrochi qo'shiqchi sifatida tanilgan hind qo'shiqchisi. 2011- yilda u Ginnesning rekordlar kitobiga eng ko'p qo'shiq kuylagan artist sifatida kiritilgan[1]

Musiqashunos ayollar qatoriga bastakor, qo'shiq muallifi, cholg'u ijrochisi, qo'shiqchi, dirijyor, musiqashunos, musiqa o'qituvchisi, musiqa tanqidchisi / musiqa jurnalisti va boshqa musiqiy kasblardagi ayollar kiradi.


Qo'shiq mualliflari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qo'shiq muallifi, qo'shiqchi va bir nechta cholg'ular ijrochisi Ani DiFranko.

Qo'shiq muallifi - odatda pop, rok yoki ko'cha musiqasi kabi mashhur musiqa janrlari uchun so'zlar, ohanglar va akkordlarni yozadigan shaxs. Qo'shiq muallifini bastakor deb ham atash mumkin.

Orkestr

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Monreal ayollar simfonik orkestri 1942-yil

Orkestrning asosiy cholg'ularidan biri bo'lgan arfa cholg'usi "ayollar vositasi" deb ham atalgan, chunki bu asbobni ko'proq ayollar chalgan. 1917-yilda Angliyada musiqiy gazeta tahririyati orkestrlarni ayollarga "yengilroq asboblarda" ishtirok etish uchun imkon berishga undagan[2]. 1980-yillarda o'tkazilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, ayollar AQSh orkestrlarining 36 foizini tashkil qilgan, Buyuk Britaniyada 30%, Sharqiy va G'arbiy Germaniyada esa 16% ayollar egallagan[3]. Ayollarga juda kam haq to'langan va ular katta orkestrlarda ishtirok etishmagan,[3]

Xonandalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Madonna musiqada ayollar rolini o'zgartirgan san'atkor deb ta'riflanadi.
Chaka Xon (1953-tug'ilgan) "Funk musiqasi qirolichasi" deb atalgan.
Selin Dion tarixdagi eng mashhur vokalchilardan biridir. Uning qo'shiqlari butun dunyo bo'ylab 250 milliondan ortiq nusxada sotilgan[4].
Shakira "Lotin musiqasi malikasi" deb nomlanadi[5].

Jazz

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ella Fitsjerald Dizzy Gillespie, Rey Brown, Milt Jekson va Timme Rosenkrantz bilan 1947-yil sentabr, Nyu-York

Ayollar jazzda instrumentalistlar, bastakorlar, qo'shiqlar mualliflari va guruh rahbari sifatida kam namoyon bo'lgan bo'lsa-da, ko'plab taniqli qo'shiq

Jahon musiqa

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bi Kidude (1910-2013) Zanzibarida tug'ilgan tanzaniyalik taarab qo'shiqchisi. Uni " Taarab va Unyago musiqasi malikasi" deb atashgan.[6]

Ayollar jahon musiqasida ham muhim rol o'ynaydi. Bu musiqa toifasi butun dunyo bo'ylab turli xil musiqa uslublarini, jumladan Afrika, Karib dengizi, Janubiy Amerika, Osiyo va boshqa mintaqalardagi etnik musiqa, an'anaviy musiqa, mahalliy musiqa, zamonaviy musiqa va bir nechta madaniy an'analar aralashib ketadigan musiqalarni birlashtiradi (masalan, G'arb estradasi va etnik musiqasi aralashmasi). Bu atama 1980-yillarda gʻarbiy boʻlmagan anʼanaviy musiqalar uchun marketing kategoriyasi sifatida ommalashgan[7][8].

Musiqa olimlari va o'qituvchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqashunoslar va musiqa tarixchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rosetta Reitz (1924-2008) amerikalik jazz tarixchisi va feminist bo'lib, u jazz va blyuzning ayollar musiqalaridan iborat 18 ta albom yaratgan[9].

Yirik musiqashunoslar va musiqa tarixchilarining aksariyati erkaklar edi. Shunga qaramay, ba'zi musiqashunos ayollar kasbning yuqori pog'onasiga ko'tarilgan. Kerolin Abbat (1956-yilda tug'ilgan) - amerikalik musiqashunos, Prinston universitetida musiqa yo'nalishida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan. U Garvard Gazette tomonidan "dunyodagi eng ilg'or musiqa tarixchilaridan biri" deb ta'riflangan[10].

Musiqa o'qituvchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1943-yilda boshlang'ich maktabda musiqa ansambliga rahbarlik qilgan musiqa o'qituvchisi

19-asrda musiqa ta'limida ayollarning roliga qo'yilgan cheklovlarga qaramay, ayollar bog'chalarda musiqa tarbiyachisi sifatida ishga qabul qilingan, chunki bu "xususiy soha" deb hisoblangan. Ayollar, shuningdek, qizlar maktablarida, yakshanba kunlari ishlaydigan maktablarida musiqadan dars berishgan va maktab musiqa dasturlarida musiqachilarni tayyorlashgan. 20-asrning oxiriga kelib, ayollar boshlang'ich maktablarda musiqa nazoratchisi, oddiy maktablarda o'qituvchi va universitetlarda musiqa professori sifatida ishlay boshladilar. Musiqa ta’limi boʻyicha kasbiy tashkilotlarda ayollar ham faollashdi, xotin-qizlar anjumanlarda ma’ruzalar bilan chiqishdi.

JoAnn Faletta Bahor marosimini boshqaradi
AQSh armiyasi kapitani Sharon Tuluza 2008-yilda harbiy musiqa ansamblini boshqargan.

Musiqa tanqidchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amerikalik pop musiqa tanqidchisi Enn Pauers (2007-yildagi rasm)

Anven Kroufordning so'zlariga ko'ra, "Ayollar uchun musiqadagi rol allaqachon kodlangan", ya'ni musiqa tanqidchilari, yoki boshqa musiqashunoslar kam. Kroufordning ta'kidlashicha: "Eng mashhur rok-musiqa tanqidchilari - Robert Kristgau, Greyl Markus, Lester Bangs, Nik Kent - barchasi erkak"[11].Mashhur musiqa tanqidchilariga quyidagilar kiradi:

  • Tanja Bakich
  • Raquel Cepeda
  • Enn Pauers
  • Joy Press
  • Lillian Roxon
  • Linda Sulaymon
  • Penni Valentin
  • Ellen Uillis
Marion Lignana Rosenberg (1961–2013) musiqa tanqidchisi, yozuvchi, tarjimon, teleboshlovchi va jurnalist. U ko'plab davriy nashrlar, jumladan Salon.com, The New York Times va Playbill nashriyotlarida ishlagan.

Boshqa musiqa kasblari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ovozlarni yozib olish va ovoz muhandisligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yilda chiqarilgan Sound on Sound maqolasida aytilishicha, "ovoz yozish va ovoz muhandisligi sohasida ayollar kam[12]. Ncube ta'kidlashicha, "musiqiy produserlarning to'qson besh foizi erkaklardir"[12]. "Britaniyaliklar yoki Grammy mukofotlarida faqat uchta ayol eng yaxshi produser nominatsiyasiga nomzod bo'lgan, lekin mukofotni ular qo'lga kirita olmagan[13].

DJ va turntablelistlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jonli tadbirda ishtirok etayotgan ayol DJ

Musiqada ayollar ko'pincha qo'shiq ijro etishda ko'rinadi. Xip-xop musiqasi, xaus musiqasi, nu metal va boshqa janrlarda DJ va turntablist ayollar nisbatan kam. Darhaqiqat, bu janrlarning barchasida erkaklar ustunlik qiladi. Buning bir qismi audio muhandislik va ishlab chiqarish kabi audio texnologiyasi bilan bog'liq ishlarda ayollarning umumiy past foizidan kelib chiqishi mumkin[14]. Turntablizm va DJ amaliyotlarini aralashtirib yubormaslik kerak, bu sohalar texnika bilan bog'liqligi sabab, unga erkaklar qiziqishi va erkaklar ishlashi kerakligi ta'kidlagan DJ Mark Katz[15]

Ayollar harakati va tashkilotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayollar haqidagi musiqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bernis Jonson Reagon (1942-yilda tug'ilgan) - qo'shiqchi, bastakor, olim va ijtimoiy faol musiqachi. 1973 -yilda "Sweet Honey in the Rock " kapella ansambliga asos solgan. U ayollar musiqa sahnasidagi muhim shaxslardan biri hisoblanadi..

Ayollar musiqasi (shuningdek, ayollar haqidagi musiqa yoki vimmin musiqasi) ayollar uchun va ayollar haqida yozilgan musiqalardir[16]. Bu janr ikkinchi feministik harakat[17] hamda mehnat, fuqarolik huquqlari va tinchlik harakatining musiqiy ifodasi sifatida paydo boʻlgan[18]. Harakat (AQShda) Kris Uilyamson, Meg Kristian va Margi Adam, afro-amerikalik musiqachilar (jumladan, Linda Tilleri, Meri Uotkins, Gven Averi) kabi lezbiyanlar va Bernis Jonson Reagon va uning Sweet Honey guruhi Rok va tinchlik faoli Holly Near kabi faollar tomonidan boshlangan. Ayollar musiqasi ayollar musiqasining kengroq sohasiga tegishli bo'lib, ular ijrochilardan tashqari, studiya musiqachilari, produserlar, ovoz muhandislari, texniklar, distribyutorlar, promouterlar va festival tashkilotchilari ham ayollar bo'lgan jamoadan tashkil topadi[16].

Tashkilotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqadagi ayollar uchun xalqaro ittifoq

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqadagi ayollar uchun xalqaro alyans (IAWM) ayollar xalqaro tashkiloti bo'lib, ayollarning musiqa sohasidagi faoliyatini, xususan, musiqiy faoliyat sohalarida, masalan, bastakorlik, ijrochilik va tadqiqot kabi sohalarda rag'batlantirishga bag'ishlangan. IAWM ayol bastakorlarning musiqa dasturlarini oshirish, ayol musiqachilarga, shu jumladan simfonik orkestr a'zolariga nisbatan kamsitishlarga qarshi kurashish va universitet musiqa o'quv dasturlariga ayol musiqachilarning hissalarini kiritish bo'yicha sa'y-harakatlar bilan shug'ullanadi[19]. Tashkilot tomonidan olib borilayotgan targʻibot ishlari kollej musiqa tarixi darsliklariga bastakor ayollarning kiritilishiga xizmat qilgan[20].

Musiqadagi ayollar (WIM-NY)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqadagi ayollar (WIM-NY) 1985-yilda asos solingan Nyu-York shahrida joylashgan Amerika tashkilotidir. U musiqa sohasidagi "ayollarning iste'dodlarini qo'llab-quvvatlash, rivojlantirish va tan olish" ga qaratilgan[21]. WIM-NY seminarlar, panellar va tarmoq tadbirlari kabi tadbirlarni o'tkazadi[21]. Shuningdek, u har yili musiqa sohasidagi ayollarga Touchstone mukofotlarini ham taqdim qiladi. WIM-NY a'zolariga musiqaning barcha janrlari va sohalaridagi ayollar rassomlar, menejerlar qo'shiq mualliflari, qo'shiqchilar, jurnalistlar, ovoz yozish muhandislari, agentlar, publitsistlar, studiya egalari, musiqa noshirlari, onlayn va an'anaviy marketologlar kiradi[21].

Kanadadagi musiqashunos ayollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kanadadagi musiqashunos ayollar professional assotsiatsiyasi (WIMC) 2012-yilda tashkil etilgan Ontario shtatining Toronto shahrida joylashgan tashkilotdir. Bu federal ro'yxatdan o'tgan notijorat tashkilot bo'lib, uning maqsadi: ayollarni qo'llab-quvvatlash va rivojlantirish orqali musiqa sanoatida tenglikni ta'minlashdan iborat[22]. WIMC moliyaviy jihatdan federal hukumat, Ontario hukumati va Slaight Music tomonidan qo'llab-quvvatlanadi.

Musiqashunos ayollar WIM-Buyuk Britaniyada

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqashunos ayollar (WIM-UK) Birlashgan Qirollikda ham tashkil etilgan bo'lib, u musiqaning barcha janrlarida ayollarni qo'llab-quvvatlaydigan tashkilotdir[23]. WIM-UK musiqadagi gender muammolari hal etish va ayollar musiqachilarni professional rivojlanishini qo'llab-quvvatlash maqsadida faoliyat yurutadi[23]. WIM-UK veb-sayti tanlovlar va ish imkoniyatlari haqida ayollarga ma'lumotlar yetkazib berish bilan ham shug'ullanadi[23]. WIM-UK dunyodagi eng yirik klassik musiqa festivali bo'lgan BBC PROMSda ishtirok etuvchi ayol bastakorlar, dirijyorlar va solistlar soni bo'yicha so'rovnoma o'tkazdi. Unga ko'ra 2015-yilgi Proms uchun dasturning 10 foizini ayol bastakorlar, 50 nafar dirijyorning 4 foizini ayol dirijyorlar va 30 foizini ayol cholg'u solistlari tashkil etgan[24].

Festivallar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yillardan boshlab (dastlab lesbianlik ayollar uchun) ayollar musiqa festivallari tashkil etiladi. Birinchi ayollar musiqa festivali rasman 1973-yilda Sakramento davlat universitetida o'tkazilgan. 1974-yil may oyida Illinoys universiteti talabasi Kristin Lems tomonidan Champaign-Urbana shahrida birinchi Milliy ayollar musiqa festivali bo'lib o'tadi[25]. U oʻzining san'atdagi 40 yilligini 2015-yilning 2–5-iyul kunlari Viskonsin shtatining Middlton shahrida nishonladi[26]. Unda nogiron ayollardan tashkil topgan ayollarning ijodiy iste'dodlari va texnik ko'nikmalarini targ'ib qiluvchi va ko'mak beruvchi kontsertlar, mahorat darslari, komediya, teatr, filmlar va yozma tadbirlarni o'z ichiga olgan to'rt kunlik tadbir bo'lib o'tdi. Aksariyat ishtirokchilar ayollar bo'lsa-da, erkaklar ham tadbirda qatnashishi mumkin bo'lgan[27]. Ayollar uchun yana bir qator tadbirlar o'tkazilgan. Michigan Women musiqa festivali 1976-yilda ayollar uchun tashkil etilgan bo'lib, u Qo'shma Shtatlardagi eng yirik festivalga aylangan[28].


Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Musiqashunos ayollar ro'yxati
  • Klassik musiqada ayollar
  • Jazz va improvizatsiya musiqasidagi ayollar ro'yxati
  • Amerika musiqasidagi ayollar tarixi
  • San'atdagi ayollar
  • Raqsda ayollar
  • Kinoda ayollar
  • Rokdagi ayollar
  • Rok bilan shug'ullanadigan ayollar: sahna ko'rinishlarini yaratish, og'zaki tarix arxivini qurish

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Singer Asha Bhosle enters Guinness World Records for most single studio recordings“. India Today (21-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 12-mart 2016-yil.
  2. ↑ John Mullen. The Show Must Go On! Popular Song in Britain During the First World War. Ashgate Publishing, Ltd., 2015
  3. ↑ 3,0 3,1 „Gender Bias in International Orchestras“. Osborne-conant.org (2024-yil 18-noyabr). Qaraldi: 20-yanvar 2016-yil.
  4. ↑ Carey. „Céline Dion Documentary Project Launched, With Singer Promising "Honest And Heartfelt" Look At Her Life And Career“ (en-US). Deadline (2021-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 19-fevral.
  5. ↑ „Shakira is the latest star to sell the rights to her songs“. BBC News (13-yanvar 2021-yil). Qaraldi: 5-may 2021-yil.
  6. ↑ Hamada. „Lover of life“. Mambo magazine (17-aprel 2013-yil). 25-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-noyabr 2015-yil.
  7. ↑ Erlmann, Veit. Aesthetics of the Global Imagination: Reflections on World Music in the 1990s. Public Culture, s. 467–488.
  8. ↑ Frith, Simon „The Discourse of World Music“, . Western Music and Its Others: Difference, Representation, and Appropriation in Music Born and Hesmondhalgh: . University of California Press, 2000. 
  9. ↑ Martin, Douglas. "Rosetta Reitz, Champion of Jazz Women, Dies at 84", The New York Times, 14 November 2008. Retrieved 19 November 2008.
  10. ↑ "Abbate named University Professor", Harvard Gazette, 20 November 2013. Retrieved 10 December 2014
  11. ↑ . 26-may 2015-yil. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)CS1 maint: date format ()
  12. ↑ 12,0 12,1 Ncube, Rosina (September 2013). „Sounding Off: Why So Few Women In Audio?“. Sound on Sound.
  13. ↑ „Why are female record producers so rare? – BBC News“. Bbc.com (29-avgust 2012-yil). Qaraldi: 20-yanvar 2016-yil.
  14. ↑ Farrugia, Rebekah. Beyond the Dance Floor: Female DJs, Technology and Electronic Dance Music Culture. University of Chicago Press, 2013. ISBN 978-1841505664. 
  15. ↑ Oldenziel, Ruth A. (1997). „Boys and Their Toys: The Fisher Body Craftsman's Guild, 1930–1968, and the Making of a Male Technical Domain“. Technology and Culture. 38-jild, № 1. 60–96-bet. doi:10.2307/3106784. JSTOR 3106784.
  16. ↑ 16,0 16,1 Garofalo 1992:242
  17. ↑ Peraino, Judith (2001). "Girls with Guitars and Other Strange Stories", Journal of the American Musicological Society, Vol. 54, 3. p. 693
  18. ↑ Mosbacher, Dee (2002). Radical Harmonies, Woman Vision OCLC 53071762
  19. ↑ „VPO Watch“. 17-iyul 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2015-yil.
  20. ↑ Vicki D. Baker (October 2003). „Inclusion of Women Composers in College Music History Textbooks“. Journal of Historical Research in Music Education. 25-jild, № 1. 5–19-bet. doi:10.1177/153660060302500103. JSTOR 40215274.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 „About“. Women in Music (20-iyun 2014-yil). 2016-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-yanvar 2016-yil.
  22. ↑ „Women in Music Canada“. Womeninmusic.ca (2024-yil 18-noyabr). Qaraldi: 20-yanvar 2016-yil.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 „Women in Music – Introduction“. Womeninmusic.org.uk. Qaraldi: 7-aprel 2018-yil.
  24. ↑ „Women in Music – Programming Survey“. Womeninmusic.org.uk. 2022-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
  25. ↑ „Daily Illini 26-mart 1974-yil – Illinois Digital Newspaper Collections“. Idnc.library.illinois.edu. Qaraldi: 7-aprel 2018-yil.
  26. ↑ „National Womens Music Festival – July 5–8, 2018 Middleton, Wisconsin“. Wiaonline.org. Qaraldi: 7-aprel 2018-yil.
  27. ↑ „Membership and Contributions – National Womens Music Festival“. Wiaonline.org. Qaraldi: 7-aprel 2018-yil.
  28. ↑ Morris 1999:28 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Musiqada_ayollar&oldid=4344916" dan olindi