Mustafo Chachi

Mustafo Chachi
Tavalludi	1935-yil 25-may; Korbek, Alushta shahar kengashi, Qrim ASSR, RSFSR, SSSR
Vafoti	1970-yil 15-fevral (34 yoshda) ; Toshkent, Oʻzbekiston SSR, SSSR
Fuqaroligi	SSSR
Mukofotlari	; ; ;

Mustafo Seydulayevich Chachi (1935-yil 25-may — 1970-yil 15-fevral) — Oʻzbekiston SSR Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanidagi „Oʻzbekiston SSRning besh yilligi“ sovxozi boʻlim mudiri, unumdorroq mehnatni tashkil etish usullarini ishlab chiqarishni joriy etishning novatori. Sotsialistik Mehnat Qahramoni^[1].

Biografiyasi

1935-yil 25-mayda Qrim ASSR (hozirgi Qrim Respublikasi)ning Korbek (1945-yildan — Izobilnoe) qishlogʻida tugʻilgan. Qrim tatar. 1944-yilda barcha qrim tatarlari bilan birgalikda Qrimdan Oʻzbekiston SSR (hozirgi Oʻzbekiston Respublikasi)ga surgun qilingan. Toshkent viloyatiga kelgan oiladan faqat Mustafo ishlay olardi (ota-onasi keksa, katta akasi nogiron, ukasi va singlisi hali kichkina edi)^[2], shuning uchun u 14 yoshida ishga kirishgan. Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanidagi „Oʻzbekiston SSR besh yilligi“ sovxozi ishchisi boʻlgan. Keyin traktorchi boʻlib ishlagan. 1957-1958-yillarda mexanik yordamchisi, 1958-1960-yillarda ushbu sovxoz mexanizatsiyalashgan dala brigadasi brigadiri boʻlgan.

Doimiy ravishda mehnat unumdorligini oshiruvchi faoliyatni tashkil etishning yangi usullarini izlagan va joriy qilgan. Brigadani xoʻjalik hisobiga oʻtkazgan. Sovxozda birinchi boʻlib oʻzi rahbarlik qilgan yaxlit mexanizatsiyalashgan traktor-dala-naslchilik brigadasini tashkil etgan. Bunday brigadalar alohida ishlaydigan traktor va dala brigadalariga qaraganda samaraliroqdir^[2].

1961-yildan — Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanidagi „Oʻzbekiston SSR besh yilligi“ sovxozining 5-boʻlimi mudiri. Paxtachi va mexanizatorlar mehnatini yanada samarali tashkil etish usulini takomillashtirish va joriy etish davom ettirildi. Birinchi tadqiqotlardan biri yangi progressiv sxemalar va texnologik ekishdan foydalanishni boshladi. U mexanizatsiyalashgan boʻlinmalar yordamida ishni tashkil qildi: shudgor traktori unga ajratilgan hududda va ekish uchun agregatda ishladi. Har bir boʻlinma uchun texnologik kartalar joriy etilib, doimiy ishchi va sugʻoruvchilar ajratildi. Mustafo Chacha maʼlum miqdordagi urugʻ bilan ekish usulini joriy qilgan^[2].

Uning rahbarligida sovxoz boʻlimi 1959-1965-yillarda 1140 gektar maydonning gektaridan 35-40 sentnerdan paxta yetishtirib, yigʻib olgan^[2]. Har besh yilda oʻsish sur’atlari: 1955-yil — 17,5 s/ga, 1960-yil — 26,1 s/ga, 1965-yil — 30,9 s/ga. Agar eski dalachilik brigadalari, yangi traktor-dalachilik brigadalarini qiyoslash uchun olsak va ularning hosildorligini M.Chachining kengaytirilgan brigadasi bilan solishtirsak, quyidagi koʻrsatkichlarni koʻrish mumkin.

**Mehnatni tashkil etishning turli tizimlariga ega boʻlgan jamoalarning ishlash koʻrsatkichlarini taqqoslash**
Koʻrsatkichlar	Oʻlchov birligi	Eski dalachilik brigadalari	Yangi traktor-dalachilik brigadalari (25 ga)	Chachi M.ning kattalashtirilgan brigadasi	davlat xoʻjaligi, umuman
Bir ishchi uchun yuklama	ha	2.81	5.93	6.42	3.3
Hosildorlik	s/ga	19.6	22.5	28.6	20.7
Bir ishchiga paxta yetishtirish	t	5.5	13.4	18.3	6.0
1 ga xarajat	kishi / kun	109	106	89	108
1 sentner paxta uchun xarajatlar	kishi / kun	5.6	4.5	3.1	5.2

Oʻsha paytda sovxoz bosh agronomi boʻlgan F. F. Izmaylov oʻzining „Oʻzbekiston SSR besh yilligi“ sovxozining tarixi va taraqqiyoti" kitobida shunday eslaydi:

„1958-yilgi ish natijalariga koʻra, mehnatni tashkil etishning yangi shakllari mashinalar, yer va mehnatdan yaxshiroq va samaraliroq foydalanish imkonini berishi hammaga ayon boʻldi. Chachi M. va u tomonidan qoʻllab-quvvatlangan mutaxassislar qishloq xoʻjaligi texnologiyasi hamda mehnat va ishlab chiqarishni tashkil etishda tub oʻzgarishlarni amalga oshirdilar…“^[2].

Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan paxtakor. Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan mexanizator (1964-yil).

SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1966-yil 30-apreldagi farmoni bilan Chachi Mustafo paxta xomashyosi va pilla ishlab chiqarishni koʻpaytirishda erishgan muvaffaqiyatlari uchun Lenin ordeni hamda „Oʻroq va Bolta“ oltin medali bilan Sotsialistik Mehnat Qahramoni unvoni bilan taqdirlandi.

Mustafo Chachi samarali mehnat tajribasini oʻzlashtirish uchun butun Sovet Ittifoqidan, shuningdek, xorijiy mamlakatlardan ham kelganlar^[3].

SSSR Oliy Kengashining 7-chaqiriq deputati (1966-1970-yillar).

1960-yillarning oxirida qrim tatarlariga mamlakat boʻylab erkin harakatlanishga ruxsat berilganida, u Qrim tatarlarining Qrimga ommaviy nazoratsiz ketishiga qarshi chiqqan va 1968-yil mart oyida „oʻn yetti nafar“ hurmatli qrim tatarlarining maktubini imzoladi. Maktubda xalqning oʻz vataniga qaytish istagi tushunilganligi bildirilgan, biroq imzo qoʻyganlar Qrim tatarlarini Qrimga oʻz-oʻzidan qaytishga chaqirayotgan odamlarning provokatsiyalariga berilmasliklari haqida ogohlantirgan va chaqirgan, chunki oʻz vataniga ommaviy koʻchishlar xalq uchun, keksa va oʻrta avlod vakillari uchun takrorlanadigan fojia boʻlishi taʼkidlab oʻtilgan^[4]. Ushbu maktubni imzolagani uchun u Qrim tatarlarining bir qismi tomonidan qoralangan^[2].

1970-yil 15-fevralda vafot etgan. Toshkentdagi „Chigʻatoy“ memorial qabristoniga dafn etilgan.

Mukofotlari

„Oʻroq va bolgʻa“ oltin medali (30.04.1966);
Lenin ordeni (30.04.1966).
Mehnat Qizil Bayroq ordeni (16.02.1963)
va boshqalar

Xotira

Oʻzbekistonda koʻcha^[3], qishloq^[3], bolalar oromgohi^[3], sanatoriy uning nomi bilan atalgan^[3], Mustafo Chachi nomidagi diplom taʼsis etilgan^[3].
Dafn qilingan joyda Qahramon haykali oʻrnatilgan^[5].

Yana qarang

Qrim Sotsialistik Mehnat Qahramonlari

Manbalar

↑ Сайт «Герои страны».
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Т. Ежова. „МУСТАФА ЧАЧИ“ (2016-yil 28-aprel). Qaraldi: 2020-yil 12-may.^{[sayt ishlamaydi]}
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ayshe Shulakova, Edem Ismailov. Syujet o geroe sotsialisticheskogo truda Mustafe Chachi. — Telekanal „Millet“, 10 yanvarya 2017
↑ „«Письмо семнадцати»“. в книге Крымскотатарское национальное движение Том II. Документы. Материалы. Хроника. / Ред. М.Н.Губогло, С.М.Червонная, Серия: «Национальные движения в СССР», ЦИМО - М.1992. Qaraldi: 2020-yil 12-may.
↑ Chachi Mustafa (1935.25.V −1970.15.II)

Adabiyot

kitob F. F. Izmailov „Oʻzbekiston SSRning besh yilligi“ sovxozining tarixi va rivojlanishi.

Havolalar

Karimov Timur. Mustafa Chachi (rus.). Sayt „Geroi strani“. Data obraщeniya: 19 aprelya 2020.
Nekrolog
Nekrolog

[FOOTNOTEСайт_«Герои_страны»-1] Сайт «Герои страны».

[lgrach-mustafa-chachi-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Т. Ежова. „МУСТАФА ЧАЧИ“ (2016-yil 28-aprel). Qaraldi: 2020-yil 12-may.^{[sayt ishlamaydi]}

[Миллет-2017-01-10-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ayshe Shulakova, Edem Ismailov. Syujet o geroe sotsialisticheskogo truda Mustafe Chachi. — Telekanal „Millet“, 10 yanvarya 2017

[4] „«Письмо семнадцати»“. в книге Крымскотатарское национальное движение Том II. Документы. Материалы. Хроника. / Ред. М.Н.Губогло, С.М.Червонная, Серия: «Национальные движения в СССР», ЦИМО - М.1992. Qaraldi: 2020-yil 12-may.

[5] Chachi Mustafa (1935.25.V −1970.15.II)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]