Kontent qismiga oʻtish

Myanma fuqarolik urushi (2021—hozirgacha)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Myanma fuqarolik urushi
Myanmadagi ichki mojaroning bir qismi

2022-yil boshidagi harbiy vaziyat:[yangilash kerak]

     Davlat boshqaruv kengashi (Tatmadav va ittifoqchilari)
     SAC va EAOlar oʻrtasida oʻt ochishni toʻxtatish toʻgʻrisidagi kelishuv asosida birgalikda nazorat qilinadigan hudud.
     Va davlati (Birlashgan Va davlat armiyasi va ittifoqchilar)
     Bahsli

Sanalar 2021-yil 5-may — hozirgacha
(3 yil, 7 oy, 2 hafta va 4 kun)
Urush yeri Myanmaning qishloq joylari[1]
Holati Davom etmoqda
Hududiy
oʻzgarishlar 		Tatmadavning barqaror nazorati ostidagi hududlar 330 ta shaharchadan 72-220tagacha kamaydi, ammo hamon barcha asosiy aholi markazlarini nazorat qilishda davom etmoqda[2][3][4].
Raqiblar
Myanma Milliy birlik hukumati

Birma Kommunistik partiyasi

Ittifoqdosh etnik qurolli tashkilotlar:
Birodarlik ittifoqi

Arakan milliy kengashi

Kachin Mustaqillik Tashkiloti

Karen milliy ittifoqi

Barcha Birma talabalari demokratik fronti
Karenni milliy progressiv partiyasi

Karenni milliy xalq ozodlik fronti
Chin milliy fronti


Bamar xalq ozodlik armiyasi

Davlat boshqaruv kengashi

Pa-O milliy armiyasi
Shanni millatchilar armiyasi
Zomi inqilobiy armiyasi[11]

Qoʻmondonlar
Kuchlar
65,000 (PDF, 2022-yil noyabr oyidagi taxminiy hisob)[14][15] va 135,000 (LDF and EAOlar) [manba kerak] Taxminan 150,000 askar; 70,000 qabila qoʻshinlari(Tatmadav, 2023-yil may oyidagi taxminiy hisob)[16]
Yoʻqotishlar
  • Jami oʻldirilganlar: 42,959 (ACLED boʻyicha, 2023-yil 24-noyabr holatida)[17]
  • 4,218 tinch aholi halok boʻlgan, 25,489 nafari qamoqqa olingan(AAPP boʻyicha, 2023-yil 1-dekabr holatida)[18]
  • 2,005,200+ nafar ichki koʻchganlar, 95,600 nafar qochqinlar (BMTga koʻra. 2023-yil 23-noyabr holatida[19][20]
  • 11,400 turar joylar vayron qilingan (ISP–Myanmar va Data for Myanmarga koʻra, 2022-yil 12-may holatida)[21]
  • 12,000 2022-yil fevraldan buyon yondirilgan yoki yoʻq qilingan fuqarolik mulklari (per OCHAga koʻra, 2022-yil 31-may)[22]
  • 440 uylar va binolar Xunta tomonidan muhrlangan (per AAPP, 2022-yil fevral).[23]

Myanmadagi fuqarolar urushi[izoh 2], shuningdek, Myanma bahori inqilobi va Xalq mudofaa urushi deb ham ataladi. Myanmada 2021-yilgi harbiy toʻntarishga javoban avj olib, uzoq davom etgan qoʻzgʻolonlardan keyin yuzaga kelgan hamda davom etayotgan fuqarolar urushi va toʻntarishga qarshi noroziliklarning zoʻravonlik bilan bostirilishi[24][25].

Toʻntarishdan keyingi oylarda muxolifat Milliy birlik hukumati atrofida birlashib, Davlat boshqaruv kengashi (DBK), harbiy xuntaga qarshi hujum boshladi. 2022-yilga kelib, muxolifat kam aholi yashaydigan katta hududni nazorat ostiga oldi[26][27][28][29][30]. Koʻpgina qishloq va shaharlarga xuntaning hujumlari natijasida oʻn minglab odamlar quvib chiqarildi. Davlat toʻntarishining ikki yilligi munosabati bilan 2023-yil fevralida SAC raisi Min Aung Hlaing shaharchalarning „uchdan biridan koʻprogʻi“ ustidan barqaror nazorat yoʻqotilganini tan oldi. Mustaqil kuzatuvchilarning taʼkidlashicha, haqiqiy raqam ancha yuqori boʻlishi mumkin. Nazorat yoʻqotilgan 330 ta shaharchadan 72 tasi Tatmadav nazorati ostida boʻlib, harbiy kuchlar xunta bilan birlashgan. Biroq, xunta nazorati ostidagi shaharchalar barcha asosiy aholi markazlaridir[2][3][4].

2022-yil sentyabr oyi holatiga koʻra, 1,3 million kishi ichki koʻchirilgan, 13 mingdan ortiq bola halok boʻlgan. BMT hisob-kitoblariga koʻra 2023-yil mart oyiga kelib, davlat toʻntarishidan keyin Myanmada 17,6 million kishi insonparvarlik yordamiga muhtoj boʻlgan, 1,6 million kishi esa mamlakat ichkarisida koʻchirilgan va 55 mingta fuqarolik binolari vayron boʻlgan. UNOCHA 40 000 dan ortiq odam qoʻshni davlatlarga qochib ketganini maʼlum qildi[31].

2023-yil oktyabr oyida Birma ommaviy axborot vositalari Tatmadavning quyi toifalari orasida tarqoqlik boshlangani, qochoqlik va ruhiy holatning tushkunligi juda keng tarqalgani haqida xabar berishni boshladi. Shuningdek, bu vaqtda Tatmadav mamlakatning 40% dan kamroq qismini nazorat qilayotgani xabar qilingan[32][33][34]. 2023-yil noyabr oyi boshida Birma shimolidagi uchta qurolli jangari guruh MMDAA, TMOA va AA mojaroga toʻliq kirgani haqida rasmiy xabar qilingan edi. Uch guruh eʼlon qilgan bayonotda aytilishicha, ular 80 dan ortiq harbiy baza va chegaradagi Chinshvehav shahrini qoʻlga kiritgan. Harbiy xuntaga qarshi yirik isyonchi guruhlar tomonidan 1027 va 1107 operatsiyasi kabi bir nechta qoʻshma qarshi hujumlar uyushtirildi. Hujumlar muvaffaqiyatli boʻlib, isyonchilar 200ga yaqin shaharchani qoʻlga olishdi[35].

Kelib chiqishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izohlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 2022-yil aprel—noyabr; 2023-yil oktyabr — hozirgacha
  2. ↑ Andoza:Lang-my-name-MLCTS, Andoza:IPA-my

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Tharoor, Ishaan. „In the shadow of Ukraine, Myanmar's crisis gets worse“ (2023-yil 3-fevral). 2023-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-fevral.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Myanmar junta extends state of emergency, effectively delaying polls“. Yangon: France24. Agence France-Presse (2023-yil 4-fevral). Qaraldi: 2023-yil 1-fevral.
  3. ↑ 3,0 3,1 Jones, Aidan. „Myanmar junta 'losing control' as armed resistance digs in, rights experts say“. South China Morning Post (2022-yil 5-sentyabr). 2023-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-fevral.
  4. ↑ 4,0 4,1 Faulder, Dominic. „Myanmar's iron-fisted ruler Min Aung Hlaing fights to stay on his throne“. Nikkei Asia (2023-yil 1-fevral). 2023-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-fevral.
  5. ↑ „Interview: 'Our Strength is in the People'“. Radio Free Asia (RFA) (2021-yil 25-may). 2021-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-may.
  6. ↑ „Sagaing and Magway PDFs launch guerrilla attacks on military columns“. Myanmar Now (2021-yil 12-oktyabr). 2021-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-dekabr.
  7. ↑ „Yangon PDF Central Command announces attacks after Kyimyindine crackdown“. BNI (2021-yil 7-dekabr). 2021-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-dekabr.
  8. ↑ „Pyusawhti militia“. Myanmar NOW. 2022-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-mart.
  9. ↑ „Murders in Yangon and Mandalay linked to Thwe Thout“. Myanmar Now (2022-yil 23-may). 2022-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
  10. ↑ Mathieson, David Scott. „Myanmar raising bloodthirsty death squads“. Asia Times (2022-yil 10-iyun). 2022-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
  11. ↑ „Paul Lu: ZRO/ZRA Has Abducted And Killed Our CJDC Members“. Burma News International. 2022-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  12. ↑ „"We are Getting Stronger to Complete the Revolution": Karenni Resistance Leader“. The Irrawaddy (2022-yil 15-iyun). 2023-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 29-iyun.
  13. ↑ „KNPLF Says No Fake Peace“. BNI (2020-yil 6-mart). 2023-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 29-iyun.
  14. ↑ Aung, Banyar. „An Assessment of Myanmar's Parallel Civilian Govt After Almost 2 Years of Revolution“. The Irrawaddy (2022-yil 24-noyabr). 2022-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-noyabr.
  15. ↑ Ye Myo Hein. „Understanding the People's Defense Forces in Myanmar“. www.usip.org (2022-yil 3-noyabr). 2023-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 25-iyun.
  16. ↑ „Myanmar's Military Is Smaller Than Commonly Thought — and Shrinking Fast“. www.usip.org. 2023-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-may.
  17. ↑ „ACLED Dashboard“. ACLED (2022-yil 22-aprel). 2022-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-may.
  18. ↑ „AAPP | Assistance Association for Political Prisoners“. AAPP | Assistance Association for Political Prisoners. 2021-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  19. ↑ „Myanmar Emergency Update (as of 2 October 2023)“. Reliefweb.com (2023-yil 2-oktyabr). 2023-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 17-noyabr.
  20. ↑ „Myanmar: Intensification of Clashes Flash Update #7 (as of 23 November 2023)“ (2023-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 24-noyabr.
  21. ↑ „Conflict seen escalating in Myanmar on the anniversary of PDF“. 2022-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-may.
  22. ↑ Strangio, Sebastian „Myanmar's Total Displaced Population Tops 1 Million, Says UN“. The Diplomat (2022-yil 3-iyun). 2022-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-avgust.
  23. ↑ „Daily Briefing in Relation to the Military Coup“ (2022-yil 28-mart). 2022-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-mart.
  24. ↑ „Myanmar Violence Escalates With Rise of 'Self-defense' Groups, Report Says“. voanews.com. Agence France-Presse (2021-yil 27-iyun). 2022-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-fevral.
  25. ↑ „Myanmar anti-coup insurgents destroy police post, kill security forces -media“. Euronews. Reuters (2021-yil 23-may). 2022-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-fevral.
  26. ↑ „The deadly battles that tipped Myanmar into civil war“. BBC News (2022-yil 1-fevral). 2022-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
  27. ↑ Hutt, David. „The World Must Respond to Myanmar's Civil War Rather Than Its Coup“. The Diplomat (2022-yil 14-sentyabr). 2022-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-sentyabr.
  28. ↑ Tharoor, Ishaan. „Myanmar's junta can't win the civil war it started“ (2022-yil 21-iyul). 2022-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-sentyabr.
  29. ↑ Ebbighausen, Rodion. „Who is winning Myanmar's civil war?“. Deutsche Welle (2022-yil 1-iyul). 2022-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-sentyabr.
  30. ↑ Davis, Anthony. „Is Myanmar's military starting to lose the war?“. Asia Times (2022-yil 30-may). 2022-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-sentyabr.
  31. ↑ Mike „Mass Exodus: Successive Military Regimes in Myanmar Drive Out Millions of People“ (en-US). The Irrawaddy (2022-yil 15-sentyabr). 2022-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.
  32. ↑ „The civil war in Myanmar: No end in sight“ (en-US). Brookings. 2023-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-oktyabr.
  33. ↑ „Myanmar's Junta Is Losing the Civil War“. Council on Foreign Relations. 2023-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-oktyabr.
  34. ↑ „Myanmar Junta Troops Lost Will to Fight: Brotherhood Alliance“. The Irrawaddy (2023-yil 4-noyabr). 2023-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-noyabr.
  35. ↑ Fishbein, Emily; Hkawng, Jaw Tu; Awng, Zau Myet. „Northern offensive brings 'new energy' to Myanmar's anti-coup resistance“. Reuters (2023-yil 3-noyabr). 2023-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Myanma_fuqarolik_urushi_(2021—hozirgacha)&oldid=4785665" dan olindi