Nef (kema)
Nef — oʻrta asrlar va Uygʻonish davriga oid qimmatbaho metallardan kema shaklida yasalgan qimmatbaho dasturxon bezaklari va jimjimador oshxona anjomlari. Fransuz tilida maxsus turdagi kema nef deb ataladi.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Nefdan oshxona bezak vositasidan tashqari, oʻsha paytlarda oltinga teng boʻlgan tuz yoki ziravorlar, shuningdek, oshxona anjomlari va hatto sochiqlarni joylash uchun idish sifatida foydalanilgan. „Berri gertsogining muhtasham chasoslovi“ning Yanvar miniatyurasidagi yirik nef dasturxonda foydalanilgan oltin serviz anjomlarini saqlash va ehtimol yuvish uchun ham ishlatilgan[1].
Neflar 1239-yildan Fransiyada paydo boʻlgan[2]. Avvaliga ular oddiy kema shaklida boʻlib, ichish uchun moʻljallangan; 15-asrga kelib, ancha mohirona ishlangan murakkab namunalarida kema ustunlari, yelkanlar va hatto ekipaji paydo boʻlib, ular kichik qismlarga toʻlib ketganidan idishlik vazifasini bajara olmay qoldi. Britaniya muzeyida saqlanadigan „mexanik galleon“ deb atalmish 16-asr oxirida Germaniyada ishlab chiqarilgan nefda soat va musiqa joʻrligida harakatlanuvchi shakllar ham bor.
Odatda nef kumush, zarhal kumush yoki oltindan yasalgan, qisman emal bilan qoplangan va qoʻshimcha ravishda qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan. Kema korpusi, koʻpincha, Burghley house nefi kabi, nautilus chigʻanogʻidan yasalgan. Baʼzi neflarga stolning bir chetidan ikkinchisiga yetkazish qulay boʻlishi uchun gʻildirakchalar ham oʻrnatilgan. Lekin koʻp hollarda ularga oyoqchalar yoki ustunchalar oʻrnatilgan. Ziyofatda davraning eng obroʻli mehmonining mavqeini taʼkidlash uchun nef uning oldiga qoʻyilgan.
Cherkov anjomlari orasida ladandon (ladan tutatqi) yoki kichik kema maʼnosini bildiradigan navicula nefning ekvivalenti hisoblanadi. Navicula ingliz tilida ham xushboʻylar uchun kema shaklidagi idish maʼnosini anglatadi[3].
Chor Rossiyasida neflar XVII asr boshidan maʼlum boʻlib, ularning aksari Kreml xazinasida saqlangan. A.F.Malinovskiy XIX asr boshlarida tuzilgan „Moskva tavsifi“da shunday yozadi: „Podshohning tushlik dasturxoniga kumush kemalar ham joylangan. 1601-yilda ingliz qirolichasi Yelizaveta elchisi Richard Ley bilan Tsarevich Fedor Borisovichga Rodos Kolossu tasviriga oʻrnatilgan langarga tayangan, 12 toʻp (pushka) va uchta ustunli kemani yubordi“.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Campbell, Gordon. The Grove Encyclopedia of Decorative Arts, Volume 1 (Wayback Machine saytida 2022-05-06 sanasida arxivlangan), p. 412, Oxford University Press US, 2006, ISBN 0195189485, 9780195189483
- ↑ Lightbown, R. W. Secular Goldsmith’s Work in Medieval France: A History. London: Society of Antiquaries of London, 1978. Page 3.
- ↑ OED, „Navicula. 3“
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Oʻrta asrlar va Uygʻonish davridagi neflar Arxivnaya kopiya Muzeylardagi neflarga havolalar, shuningdek, neflarning 17-asrgacha qanday ishlatilganligini koʻrsatadigan oʻrta asr tasvirlari.