Buyuk Britaniya — Niderlandiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Buyuk Britaniya–Niderlandiya munosabatlari

Buyuk Britaniya
Niderlandiya

Britaniya — Niderlandiya munosabatlari Buyuk Britaniya va Niderlandiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Mamlakatlar oʻrtasida yaqin siyosiy va iqtisodiy hamkorlik rivojlangan[1].

Gollandiya (Niderlandiya) ning 40 dan ortiq shaharlari Britaniya shaharlari bilan oʻzaro bogʻlangan[2]. Ingliz va golland tillari Gʻarbiy germaniya til oilasiga tegishli, Gʻarbiy friz tili ingliz tilining eng yaqin qarindoshi (Shotland tilidan tashqari) hisoblanadi. Bundan tashqari, gollandiyaliklarning 90 %-93 % i[3][4] ingliz tilida gaplashadi, ammo britaniyaliklarning faqat kichik bir qismi golland tilida gaplashadi.

Mamlakatni taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasmiy nomi Niderlandiya Buyuk Britaniya
Bayroq
Gerb
Aholisi 16,925,844[5] 64,596,800[6]
Hududi 41,543  km2 243,610  km2
Aholi zichligi 406.6/km2 255.6/km2 (661.9/sq mi)
Vaqt zonasi 2 1
Poytaxti Amsterdam
(Gaaga hukumat qarorgohidir) 		London (Vestminster hukumat qarorgohi)
Katta shahri Amsterdam — 821,702 (2,332,773 Metro) London — 8,600,000 (13,709,000 Metro)
Hukumat Unitar parlamentar konstitutsiyaviy monarxiya Unitar parlamentar konstitutsiyaviy monarxiya
Davlat boshligʻi Willem-Alexander Charles III
Hukumat raisi Mark Rutte Liz Truss
Rasmiy tili Golland va gʻarbiy Frizcha Ingliz va Uelscha Uelsda
Diniy eʼtiqodi 48.5 % Dinsiz, 40.1 % Xristian, 8.5 % Islom, 1 % Buddizm, 0.9 % Hinduizm, 1.2 % boshqa 59.4 % Xristian, 25.7 % dinsiz, 7.8 % aniqlanmagan, 4.4 % Islom, 1.3 % Hinduizm, 0.7 % Sikxizm, 0.4 % Iudaizm, 0.4 % Buddizm (2011 maʼlumoti)
Etnik guruhlar 78.6 % Nemis, 5.9 % YI fuqarosi, 2.4 % turklar, 2.2 % indoneziyaliklar, 2.2 % morokkoliklar, 2.1 % surinamlar, 0.9 % karibliklar, 5.7 % boshqalar 87 % Britanlar , 7 % Osiyolik britanlar (2.3 % hindlar, 1.9 % pokistonliklar, 0.7 % bangladeshliklar, 0.7 % xitoylar, 1.4 % boshqa osiyoliklar) 3 % negrlar 2 % aralash irq.
YaIM (aholi jon boshiga) $53,024 $42,943
YaIM (nominal)]]Jahon banki tomonidan 2014-yilda roʻyxatga olingan[7] $869,508 million $3,021,886 million
Chet ellik aholi 100,000 Gollandiya fuqarolari Buyuk Britaniyada yashaydi[8] 81,860 Britaniyalik odamlar Niderlandiyada yashaydi[9]

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kichik Antil orollarida Buyuk Britaniya (Anguilla) va Niderlandiya (Saba, Sint-Marten) oʻrtasidagi dengiz chegarasi

XVII-XVIII asrlarda Angliya Qirolligi (Toʻrtinchi Angliya-Gollandiya urushi davridagi Buyuk Britaniya Qirolligi) va Angliya-Gollandiya urushlari davrida Birlashgan viloyatlar Respublikasi oʻrtasida bir qancha janglar boʻlib oʻtgan. Hammasi boʻlib toʻrtta urush boʻlgan, ikkitadan har bir tomon gʻalaba qozongan. Toʻrtinchi Angliya-Gollandiya urushida Niderlandiyaning yakuniy magʻlubiyati bilan tugagan. Urushlar asosan savdo yoʻllarini egallash va mustamlaka ekspansiyasini kengaytirish maqsadida olib borilgan[10].

1814-yilda imzolangan Angliya-Gollandiya konvensiyasi Gollandiya mustamlaka mulklarini Angliyaga qaytarish toʻgʻrisida edi. Britaniya tomonidan Robert Styuart, Gollandiyadan Xendrik Fagel konvensiyaga imzo chekkan. 1824-yilda Buyuk Britaniya (Jorj Kanning va Charlz Watkin ams-Vinn Sr.) va Niderlandiya (Hendrik Fagel va Anton Reynxard Falk) vakillari Angliya-Gollandiya konvensiyasini imzoladilar. Shartnomaning maqsadi 1814-yilgi Angliya-Gollandiya konvensiyasini amalga oshirishdan kelib chiqadigan nizolarni hal qilish boʻlgan[11].

Ikkinchi jahon urushi paytida Angliya va Niderlandiya ittifoqchi boʻlgan. 1940-yilda Niderlandiya Uchinchi Reyx va qirolicha Vilgelmina qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. Shundan soʻng mamlakat hukumati Buyuk Britaniyadan panoh topgan. Niderlandiya qirollik dengiz floti Buyuk Britaniyaga koʻchirilgan[12]. Bir qator golland uchuvchilari Britaniya jangida qatnashish uchun Britaniya qirollik havo kuchlariga qoʻshilishgan. 1940-yil iyul oyida Buyuk Britaniya Qirollik havo kuchlari tarkibida uchuvchi Fokker samolyotlari tarkibida ikkita Gollandiya eskadroni tuzilgan: 320-eskadron va 321-eskadron (keyinchalik Seylonga koʻchirilgan). 1943-yilda Buyuk Britaniyada Niderlandiyaning 322-sonli otryadi tuzildi.

Buyuk Britaniya va Niderlandiya konstitutsiyaviy monarxiyadir. Rivojlanayotgan mamlakatlarda yashovchi odamlarga iqlim oʻzgarishiga moslashishga yordam berish loyihasi ustida mamlakatlar hamkorlik qilmoqda[13].

Savdo aloqalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gollandiya Bosh vaziri Mark Rutte Gaagadagi Binnenhofda Buyuk Britaniyaning oʻsha paytdagi Bosh vazir oʻrinbosari Nik Klegg bilan uchrashdi.
Pieter Cornelisz van Soest tomonidan Ikkinchi Angliya-Gollandiya urushi paytida Medwayga hujum. 1667-yil.

Royal Dutch Shell, Unilever va Reckitt Benckiser qoʻshma Britaniya-Gollandiya kompaniyalaridir[14][15][16]. Britaniya-Gollandiya savdo palatasi mamlakatlar oʻrtasidagi iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan[17] . 2006-yilda Niderlandiya Buyuk Britaniyadan 16,6 milliard funt sterlinglik mahsulot import qildi. Bu Buyuk Britaniyaning beshinchi yirik eksport bozoriga aylandi. Savdo hajmining oʻsishi yaxshi siyosiy munosabatlar, shaffof qonunchilik bazasi, rivojlangan moliyaviy xizmatlar tizimi, transport aloqalari va yaqin geografik yaqinlik bilan bogʻliq[18].

Qurolli kuchlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[[ Britaniya va Gollandiya qurolli kuchlari yaqin munosabatlarga ega. Qirollik dengiz piyodalari va Niderlandiya dengiz piyodalari korpusi „Doʻstlik assotsiatsiyasi“ asosida ittifoqdosh boʻlgan. 1973-yildan beri dengiz piyodalarining boʻlinmalari mashgʻulotlar va haqiqiy mojarolar paytida Britaniyaning 3-kommando brigadasi tarkibiga kiradi. Ular birgalikda Buyuk Britaniya/NL qoʻnish kuchlarini tashkil qiladi. Birinchi yoki ikkinchi dengiz bataloni Gollandiyaning ushbu kuchga hissasi sifatida tayinlanishi mumkin. Dengiz piyodalari korpusi va Niderlandiya Qirollik dengiz floti oʻrtasidagi hamkorlik operatsiyalar, logistika va materiallar sohalarida keng integratsiyaga olib kelgan. Dengiz piyodalari korpusi va Qirollik dengiz floti uzoq hamkorlik tarixiga ega. Ispaniya vorisligi uchun urush (1702-1713) davrida ingliz va golland flotlarining birgalikdagi harakatlari davomida amfibiya operatsiyalari oʻtkazilgan, eng muhimi 1704-yilda Gibraltarni qamal qilish edi. Ushbu harakat davomida Gessen-Darmshtadt shahzodasi George boshchiligidagi Gollandiya va Britaniya dengiz piyodalarining kuchli 1800 brigadasi tomonidan Gibraltar qal’asiga muvaffaqiyatli hujum uyushtirilgan. Ikkala korpus ham bu jangovar sharafni baham koʻrgan. Gollandiyalik dengiz piyodalarining Britaniya qirollik dengiz piyodalarining hamkasblari orasida laqabi „Cloggies“dir.

Diplomatik missiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „British Embassy The Hague - GOV.UK“. 2013-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  2. ↑ „Country Profile: Netherlands“. fco.gov.uk. 2010-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  3. ↑ „European Union“. 2016-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 4-aprel.
  4. ↑ „"English in the Netherlands: Functions, forms and attitudes" p. 316 and onwards“. wordpress.com. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  5. ↑ CBS Estimate August 2015 — http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm
  6. ↑ ONS Estimate June 2014 — http://www.ons.gov.uk/ons/rel/pop-estimate/population-estimates-for-uk--england-and-wales--scotland-and-northern-ireland/mid-2014/index.html
  7. ↑ http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf [formatsiz URL PDF]
  8. ↑ Hague, Peter Cluskey in The. „Double Dutch: 100,000 Dutch citizens in UK can apply for dual nationality“ (en). Qaraldi: 2022-yil 3-yanvar.
  9. ↑ „CBS StatLine - Population; sex, age, origin and generation, 1 January“. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  10. ↑ „The First Anglo-Dutch War“. 2008-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  11. ↑ „traktaat van Londen, 1824“. 2012-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  12. ↑ Neal Wigglesworth, Holland at War Against Hitler: Anglo-Dutch Relations, 1940—1945 (Psychology Press, 1990)
  13. ↑ „European Commission : CORDIS : News and Events : UK and Netherlands launch climate change adaptation study“. 2012-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  14. ↑ „Too many UK companies fail to see the point of history Queen Mary, University of London“. qmul.ac.uk. 2008-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel.
  15. ↑ „Royal Dutch Shell“. 2018-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  16. ↑ „BBC NEWS - Business - Qatar and Shell in $6bn gas deal“. 2005-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  17. ↑ WEBSOLVE B.V. - www.websolve.nl. „NBCC > The Netherlands British Chamber of Commerce“. 2020-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  18. ↑ „Архивированная копия“. 2008-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 6-may.
  19. ↑ „Worldwide organisations“. 2013-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-may.
  20. ↑ Zaken, Ministerie van Buitenlandse „The United Kingdom“. www.netherlands-embassy.org.uk. 2010-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Buyuk_Britaniya_—_Niderlandiya_munosabatlari&oldid=4176913" dan olindi