Nikolay Deyev

Nikolay Deyev
ruscha: Николай Михайлович Деев
Tavalludi	1816-yil Orenburg guberniyasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1863-yil 19-noyabr
Fuqaroligi	Rossiya imperiyasi
Taʼlimi	taʼlim olmagan
Otasi	Mixail Stepanovich

Nikolay Mixaylovich Deev (1816-yil—1863-yil) – Orenburglik savdogar.

Biografiya

Savdo uyi asoschisi savdogarning oʻgʻli, Orenburgda tugʻilgan va yoshligidan qozoqlar bilan doimiy aloqada boʻlgan, ularning tili va urf-odatlarini mukammal oʻrgangan. Otasi (Mixail Stepanovich) vafotidan soʻng oʻz biznesini davom ettirgan va asosan Trans-Ural dashtlari koʻchmanchilari bilan ayirboshlash hamda Rossiya va yarim koʻchmanchi qabilalar oʻrtasidagi mustahkam savdo aloqalarini olib borgan. Qozoqlar orasida va keyinchalik Xiva xonligida Deyev juda mashhur va ishonchga ega boʻlgan, shuningdek Oʻrda xonlariga katta taʼsir koʻrsatgan.

Rossiya hukumati uning xizmatlaridan doimiy ravishda foydalangan: masalan, Obruchev va Perovskiy ekspeditsiyalarida, 1847-yildan boshlab, Sirdaryoning quyi oqimini bosib olishda va 1855-yilgacha Emba yurishida hamrohlik qilgan.

Ushbu ekspeditsiya davomida Perovskiy tomonidan tayinlangan Deyev chorva mollarini kuzatib borgan va 120 000 bosh qoramolning deyarli barchasini qirgʻizlarga yashirincha sotgan.

Terentyev esa Stanislav Tsiolkovskiyning Xivaga qishki safari (1839—1840) uchun hukumat tuyalari bilan birga noqonuniy chayqovchilik yuz berganligi haqida xabar beradi. Xiva yurishidagi xizmatlari, Sirdaryoga yoʻl ochgani uchun koʻplab mukofotlarga sazovor boʻlgan.

1853-yilda Deyev Oqmachitga (Perovskiy forti) qarshi yurishda qatnashgan va Qoʻqon toʻplaridan qal’aga zarba bergan hamda buning uchun oltin medal olgan. Oʻrta Osiyo mulklarida Deyevning yordamisiz tashkil etilgan birorta ham Rossiya elchiligi boʻlmagan va u koʻpincha Rossiya va Oʻrta Osiyo xonlari oʻrtasida diplomatik maqsadlarga erishish uchun vositachi boʻlib turgan. Deyev xayriya sohasida ham xuddi shunday foyda keltirgan.

Orenburgda kasalxona va ikkita davolash maskani, ikkita cherkov maktabi, qizlar maktabi, kampirlar uchun boshpana tashkil qilgan; bundan tashqari, u koʻplab xayriya jamiyatlarining aʼzosi boʻlgan.

Orenburg guberniyasida mahalliy yer egalari suv bilan sugʻorilishi qiyin boʻlgan yerlarni oʻzlashtirishni mumkin emas deb hisoblagan; Deyev yerlarni sotib olgan va savdodan voz kechmasdan, bu yerlarda ekinlar yetishtirgan.

Maktabda taʼlim olmagan, yuqori bilimga ega boʻlgan, koʻp oʻqigan va Imperator Rossiya arxeologiya jamiyatiga koʻplab arxeologik hissa qoʻshgan, buning uchun raqobatdosh aʼzo sifatida saylangan.

„O drevnostyax Syr-Darinskogo kraya“ asari uchun jamiyat Deyevga eng yaxshi bajarilgan topshiriq sifatida pul mukofotini taqdim etgan. 1863-yil 19-noyabrda vafot etgan.