Kontent qismiga oʻtish

Norman Thagard

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Norman Thagard
Tavalludi 1943-yil 3-iyul (81 yoshda)
Marianna U,S
Fuqaroligi AQSh
Taʼlimi Florida universiteti, Texas universiteti janubi-gʻarbiy tibbiyot maktabi (Florida universiteti)da
Kasbi NASA astronavti
Unvoni

Norman Earl Thagard (1943-yil 3-iyulda tugʻilgan) – amerikalik olim va sobiq AQSH dengiz piyodalari zobiti, dengiz uchuvchisi va NASA astronavti. U Rossiya kosmik kemasida koinotga chiqqan birinchi amerikalik kosmonavt hisoblanadi. U 1995-yil 14-martda Rossiyaning Mir-18 missiyasi uchun tayyorlangan "Soyuz TM-21“ kosmik kemasida parvozini amalga oshirgan.

Tajriba

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Thagard turli ilmiy darajalarni olish uchun zarur boʻlgan akademik talablarni bajarish jarayonida bir qator tadqiqotlar va oʻqituvchilik lavozimlarda ishlab kelgan[1].

11966-yil sentyabrida u Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz piyodalari korpusi zaxirasida xizmatni boshlagan. 1967-yilda kapitan unvoniga erishgan,1968-yilda harbiy dengiz uchuvchisi deb topilgan va keyinchalik Janubiy Karolinadagi Beaufort dengiz piyodalari aviabazasida VMFA-333 bilan F-4 Phantom IIs samolyotlarida uchuvchi sifatida xizmatga yollangan. 1969-yil yanvaridan 1970-yilgacha VMFA-115 tarkibida xizmat qilib, Vyetnamda 163 ta jangovar parvozni amalga oshirgan. Shundan soʻng, Norman Qoʻshma Shtatlarga qaytib kelgan va Janubiy Karolinadagi Beaufort dengiz piyodalari aviabazasida VMFA-251 tarkibida aviatsiya qurollari boʻlimi ofitseri lavozimiga tayinlangan.

Thagard 1971-yilda akademik oʻqishini davom ettirib, elektrotexnika boʻyicha qoʻshimcha taʼlim olgan va tibbiyot sohasida diplom olgan. NASAga qoʻshilishidan oldin u Janubiy Karolina Tibbiyot universitetining Ichki kasalliklar boʻlimida amaliyot oʻtagan. U litsenziyaga ega shifokor boʻlgan.

U uchuvchi boʻlgan va 2200 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etgan, ularning aksariyati reaktiv samolyotlarda boʻlgan[2].

NASAdagi faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Thagard 1978-yil yanvarda NASA tomonidan astronavt nomzodi sifatida tanlangan. 1979-yil avgustda u bir yillik tayyorgarlik va baholash davrini yakunlab, kelajakdagi Space Shuttle parvozlarida missiya mutaxassisi sifatida xizmat qilish huquqiga ega boʻlgan. Beshta kosmik parvoz tajribasiga ega boʻlgan Thagard, kosmosda jami 140 kundan ortiq vaqt oʻtkazgan. U 1983-yilda STS-7 da, 1985-yilda STS-51-B da, 1989-yilda STS-30 da missiya mutaxassisi, 1992-yilda STS-42 da yukxona nazoratchisi va 1995-yilda Rossiyaning Mir EO-18 missiyasida kosmonavt/tadqiqotchi vazifalarini bajargan. Bu oxirgi missiyada u Soyuz TM-21 bilan parvoz qilgan (Soyuzda parvoz qilgan birinchi amerikalik) va STS-71 bilan Yerga qaytgan..

Thagard birinchi marta 1983-yil 18-iyunda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan uchirilgan STS-7 ekipajida kosmosga uchgan. Bu Orbiter Challenger uchun ikkinchi parvoz va besh kishidan iborat ekipaj bilan birinchi missiya boʻlgan. Missiya davomida STS-7 ekipaji Kanada (ANIK C-2) va Indoneziya (Palapa B1) uchun sunʼiy yoʻldoshlarni joylashtirgan; U erkin uchuvchi sunʼiy yoʻldosh bilan Orbiterning birinchi shakllanish parvozini amalga oshirgan (SPAS-01); birinchi AQSH va Germaniya hamkorlik materialshunoslik yukini (OSTA-2) olib oʻtgan va boshqargan; Parvoz davomida Thagard turli tibbiy sinovlarni oʻtkazgan va kosmonavtlarning koinotga moslashishi bilan bogʻliq fiziologik oʻzgarishlar haqida maʼlumot toʻplagan. Shuningdek, u RMS yordamida aylanuvchi SPAS-01 missiyasida faoliyat yuritgan. Missiya davomiyligi 1983-yil 24-iyunda Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnishdan oldin 147 soatni tashkil etgan.

Keyinchalik Thagard 1985-yil 29-aprelda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan Challenger bortida uchirilgan STS-51-B, Spacelab-3 ilmiy missiyasida kosmosga uchgan. Missiya davomida u bort muhandisi boʻlib xizmat qilgan, koʻtarilish va qoʻnish paytida qoʻmondon va uchuvchiga yordam bergan. Missiya davomiyligi 168 soatni tashkil etgan. Yerning 110 orbitasidan uchgandan soʻng Challenger 1985-yil 6-mayda Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻngan.

U 1989-yil 4-mayda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan uchirilgan STS-30 ekipajida Orbiter Atlantis bortida xizmat qilgan. Thagard bu safar ham bort muhandisi boʻlib xizmat qilgan. Ushbu toʻrt kunlik missiya davomida ekipaj aʼzolari Magellan Venerani oʻrganish kosmik kemasini, 1978-yildan beri boshlangan birinchi AQSH sayyora fanlari missiyasini va Shuttledan joylashtirilgan birinchi sayyora zondini joylashtirganlar. Magellan 1990-yil oʻrtalarida Veneraga yetib kelgan va maxsus radar asboblari yordamida Veneraning butun yuzasini xaritaga tushirgan. Bundan tashqari, ekipaj aʼzolari umumiy suyuqlik tadqiqotlari, kimyo va elektr boʻronlarini oʻrganish bilan bogʻliq ikkilamchi foydali tadqiqotlar ustida ham ishlagandilar. Missiya davomiyligi 97 soatni tashkil etgan. Yerning 64 orbitasidan soʻng, STS-30 missiyasi 1989-yil 8-mayda Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnihi bilan yakunlangan.

Thagard 1992-yil 22-yanvarda Florida shtatidagi Kennedi kosmik markazidan havoga koʻtarilgan Discovery orbitasida STS-42da yukxona nazoratchisi boʻlib xizmat qilgan. Xalqaro mikrogravitatsiya laboratoriyasi-1 modulida oʻtkazilgan 55 ta yirik tajribalar oʻn bir mamlakat tadqiqotchilari tomonidan taqdim etilgan va ilmiy fanlarning keng doirasini ifodalagan. STS-42 ekipaji Yerning 128 ta orbitasi davomida missiyaning asosiy maqsadini – mikrogravitatsiyaning materiallarni qayta ishlash va hayot fanlariga taʼsirini oʻrganish maqsadini amalga oshirgan. Kosmosdagi bu noyob laboratoriyada ekipaj aʼzolari ikki smenada tun-u kun ishlaganlar. Tajribalarda oqsil va yarimoʻtkazgich kristallarining oʻsishiga mikrogravitatsiya taʼsiri oʻrganilgan. Shuningdek, tortishish kuchining oʻsimliklar, toʻqimalar, bakteriyalar, hasharotlar va inson vestibulyar reaksiyasiga taʼsiri boʻyicha biologik tajribalar oʻtkazilgan. Ushbu sakkiz kunlik missiya 1992-yil 30-yanvarda Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasiga qoʻnish bilan yakunlangan.

Oʻzining soʻnggi missiyasida Thagard Rossiyaning Mir EO-18 missiyasining ekipaj aʼzosi edi. Thagard 115 kunlik parvoz davomida 28 ta tajriba oʻtkazgan. Ekipaj 1995-yil 14-martda „Soyuz TM-21“ bortida Qozogʻistondagi Boyqoʻngʻir kosmodromidan havoga koʻtarilgan. Missiya 1995-yil 7-iyulda Kennedy kosmik markaziga STS-71 kosmik kemasida qoʻnish bilan yakunlangan[3].

Joriy faoliyati va lavozimlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tashkilotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • AQSH astronavtlari shon-sharaf zaliga qabul qilingan (2004)
  • Erskine tashrif buyuruvchi xodimi, Cantebury universiteti,Christchurch, Yangi Zelandiya (2001)
  • Faxriy Conch va Florida Keys fuqarosi (2000)
  • 1998-yilda Kaliforniyaning Pasadena shahrida boʻlib oʻtgan Atirgullar paradi turnirida mukofotga sazovor boʻlgan suzuvchi
  • FSUning Oltin faxriy jamiyatiga qabul qilingan (1998)
  • Florida shtatining 5-koʻchasidagi Jacksonvillening kichik qismi „Norman E. Thagard Blvd“ deb oʻzgartirilgan (1998)
  • Ginnesning rekordlar kitobiga AQSH kosmik parvozi rekordlarini oʻrnatgani uchun kiritilgan (1997)
  • NASA Parvoz jarrohlari jamiyati 1997-yil W. Randolph Lovelace mukofoti sovrindori
  • Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Boris Yeltsin tomonidan shaxsan topshirilgan Rossiyaning „Doʻstlik“ ordeni laureati (1996)
  • NASAning 15 ta „Kosmik parvoz super yulduzlari“ dan biri sifatida tarixda qolgan (1996)
  • Nyu-Meksiko Xalqaro kosmik shon-sharaf zaliga qabul qilingan (1996)
  • Amerika Aeronavtika va Astronavtika Instituti tomonidan 1996-yilda Jeffries Tibbiy tadqiqot mukofoti sovrindori
  • Aerokosmik tibbiyot assotsiatsiyasining kosmik tibbiyot uchun 1996-yilgi Hubertus Strughold mukofoti sovrindori
  • Smitson institutining iltimosiga koʻra, uning ruscha „SOKOL“ kosmik kostyumi Milliy havo va kosmik muzeyga sovgʻa qilingan (1996)
  • Henry G. Armstrong Aerokosmik tibbiyot boʻyicha oʻqituvchi (1996)
  • Aviatsiya haftaligi va kosmik texnologiyalarning 1995-yilgi Laurels mukofoti sovrindori
  • Amerika Astronavtika Jamiyatining 1983- va 1995-yillardagi Melbourne W. Boynton mukofoti sovrindori
  • Florida shtat universitetining „Grad Made Good“ mukofoti (1983) va Wescott medali sohibi(1995)
  • Dengiz piyodalari korpusi komendanti tomonidan faxriy dengiz astronavti uchuvchisi etib tayinlangan (1992)
  • Florida shtat universitetining talabalar salomatlik markazi qonun bilan (1986) „Thagard talabalar salomatlik markazi“ deb nomlangan
  • NASA kosmik parvoz medali sohibi
  • NASA Faxriy xizmat medali sohibi
  • NASA Sustained Superior Performance mukofoti (ikki marta) Havo medallari sohibi (11)[4]
  • „V“ jangovar dengiz floti maqtov medali sohibi[4]
  • Dengiz piyodalari korpusi „E“ mukofoti sovrindori
  • Vietnam xizmati medali sohibi

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  2. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  3. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Norman_Thagard&oldid=5314356" dan olindi