Nur ul- haq (Haqiqat nuri)

Nur ul- haq (Haqiqat nuri) ikki qismdan iborat arabcha kitob boʻlib, Ahmadiya harakati asoschisi Mirzo Gʻulom Ahmad tomonidan 1894-yilda yozilgan. U ham nasr, ham sheʼriyatdan iborat. Birinchi qism islomdan murtad boʻlgan nasroniy voizi Padre Imad Ud-Din Lahiz tomonidan yozilgan kitobni rad etish uchun yozilgan. Ikkinchi boʻlim 1894-yilda sodir boʻlgan Quyosh va Oy tutilishi haqida yozilgan.

Fon

Imadud-Din Lahiz oʻzining tanqidiy va gʻazablantiruvchi tabiati bilan mashhur boʻlgan "Tavzinul-Aqval " kitobida Qur’on uslubi va tilini tanqid qilgan, Islom paygʻambari Muhammad shaxsiga qarshi koʻplab eʼtirozlarni bildirgan va Islomdagi jihod tushunchasini tanqid qilgan. U,shuningdek, oʻsha paytda Hindistondagi Britaniya hukumatiga murojaat qilib, oʻzini Mahdiy deb daʼvo qilgan Gʻulom Ahmad hukumatni agʻdarish uchun harakat qilayotgani va Britaniya hukumatiga qarshi jihod qilishga tayyorlanayotgani haqida yozgan.

Tarkib

„Nurul- haq“ning birinchi qismida Gʻulom Ahmad har bir eʼtirozni alohida olib, oʻz raddiyasida yozgan. Keyin u islomdagi jihod falsafasini ochib beradi va Britaniya hukumatiga murojaat qilib, diniy erkinlikka ruxsat beruvchi, adolat bilan shugʻullanuvchi va oʻz fuqarolariga xayrixoh boʻlgan har qanday hukumatni qoʻllab-quvvatlashi va sodiqligiga ishontiradi. Isoning ilohiyligi va oʻgʻliligi haqidagi nasroniylik tushunchasini rad etish boʻyicha uzoq munozaralar mavjud. Imodud-Dinning islomda avliyolar va muqaddas shaxslar boʻlmaganligi haqidagi fikriga kelsak, Gʻulom Ahmad islom qadimgi voqealarga asoslanmagan, ammo hozirgi zamonda ilohiy qoʻllab-quvvatlashning yangi alomatlarini koʻrsatishga qodir boʻlgan yagona din ekanligini taʼkidlaydi. Gʻulom Ahmad islomning paygʻambari Muhammad boʻlib, unga ergashish orqali komil avliyolik yoki Xudoga yaqinlik maqomiga erisha olishi va islomda bunday shaxslar koʻp boʻlganligini taʼkidlaydi. U oʻzini buning asosiy va tirik namunasi sifatida koʻrsatadi va Muhammadga toʻliq itoatkorligi va muhabbati tufayli iloh tomonidan Mahdiy etib saylanganiga ishora qiladi.

Qiyinchilik va qarama-qarshilik

Gʻulom Ahmad kitobning arab tilida yozilishi sababini arab tilini yaxshi bilaman deb daʼvo qilib, oʻzlarini islom olimlari deb atagan va shu tariqa malakali boʻlgan nasroniy missionerlarning arab tilidan bexabarligini fosh etish maqsadida tushuntiradi. U ularni Islom paygʻambari Muhammadning vakili sifatida oʻz asarlari bilan raqobat qilishga chaqiradi; Qur’onga oʻxshash kitob ishlab chiqarishga chaqiradi. Shunday qilib, ular Qur’onga nisbatan oʻzlarining tanqidlarini asosli koʻrsatishga urinishadi. U ularga oʻziga oʻxshagan kitob yaratish uchun uch oylik muhlat beradi va agar muvaffaqiyat qozonsa, 5000 rupiy mukofotini eʼlon qiladi. Kitob yozish jarayonida Gʻulom Ahmad vahiy olganini daʼvo qilgan.

Kitobning birinchi qismi oxirlarida Gʻulom Ahmad u bilan raqobat qilishdan bosh tortgan, Qur’onni masxara qilishda va Islom paygʻambarini haqorat qilishda davom etayotganlar uchun minglab laʼnatlarni sanab oʻtgan.

II qism

1894-yilda Islomiy Ramazon oyida Oy va Quyosh tutilishi sodir boʻlganida, Gʻulom Ahmad bu tutilishlar sodir boʻlganini oʻz daʼvosini tasdiqlovchi va bashoratga muvofiq deb aytdi. Keyinchalik koʻplab ulamolar Dor Qutniy rivoyatida uchragan va VII asr Imom Muhammad al-Boqirga tegishli boʻlgan bashorat sahih emas degan eʼtiroz bildirishdi va bu voqea hadisda keltirilgan shartlarga toʻgʻri kelmasligini taʼkidladilar. „Nur-ul- haq“ning ikkinchi qismida Gʻulom Ahmad urf-odatni tasdiqlash masalasiga toʻxtalib, voqeaning bashoratga toʻgʻri kelganligini taʼkidlagan. Unda keltirilgan dalillarni rad etganlarga 1000 rupiy mukofot eʼlon qildi.