Nurakotasoy
| Nurakotasoy | |
|---|---|
 Nurakotasoy quyi oqimidagi kanyon | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 19,5 |
| Havzasi | Oqsoqotasoy/Chirchiq daryosi/Sirdaryo/ Kichik Orol dengizi/Katta Orol dengizi |
| Suv oqimi | |
| Boshlanishi | |
| · Boshlanish joyi | Chatqol tizmasi, Taxta dovoni yaqinida |
| · Balandligi | 2 110 m |
| Quyilishi | Oqsoqotasoy |
| · Balandligi | 1 093 m |
| Joylashuvi | |
| Davlat | Oʻzbekiston |
| Mintaqa | Toshkent viloyati |
| Tuman | Parkent tumani |
| Nurakotasoy | |
Nurakotasoy – Toshkent viloyati Parkent tumanidagi togʻ daryosi, soy. Oqsoqotasoyning oʻng irmogʻi.
Geografik tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nurakotasoy Taxta dovonidan uncha uzoq boʻlmagan Chatqol tizmasi yon bagʻirlaridagi buloqlarning qoʻshilishidan boshlanib, oqimining umumiy yoʻnalishi janubi-gʻarbga qarab ketadi. Qor-yomgʻir suvlaridan toʻyinadi, toʻlin suv davri yilga qarab aprel-may oylariga toʻgʻri keladi. 2500-3000 metr balandlikdagi qorliklarning va muzliklarning erishi bilan Nurakotasoyning asosiy manbalari buloqlar boshlanadi. Yuqori oqimida daryo tor, qoyali darada oqadi. Qumbel dovonidan oqib oʻtuvchi oʻng irmoq bilan qoʻshilish yaqinida daryo tik toshli devorlari boʻlgan tor kanyonga kiradi. Suv boʻylab (ayniqsa bahor va yozning boshida) yoʻlni bosib oʻtish qiyin, daryoning chap qirgʻogʻidagi tosh tokchalarni aylanib oʻtish ham juda qiyin[1]. Daryoning oʻrta oqimi keng vodiyga tushadi, Oqsoqotasoy bilan qoʻshilish joyiga yaqinroq, daryo chuqur gil kanyon boʻylab oqadi.
Nurakotasoy toʻliq Ugom-chatqol davlat tabiat milliy bogʻi hududidan oqib oʻtadi.
Nurakotasoyning odamlar tomonidan rivojlanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nurakotasoy va Beldorsoy suv havzalarida togʻ echkilari tasvirlangan qoyatosh suratlari saqlanib qolgan[2]. Sovet davrida Nurakotasoyni oʻrab turgan togʻ yonbagʻirlarida geologik qidiruv ishlari olib borilgan. Geologik tuproq yoʻllari va shtolnyalari hali ham koʻrinib turibdi. Qumbel togʻining Nurakotasoyga qaragan yon bagʻirlarida katta miqdordagi sanoat chiqindilari (vagonetkalar, rels parchalari, elektr izolyatorlari) mavjud. 1988-yilda Chet Qumbel dovonidan Nurakotasoyga oqib tushadigan nomaʼlum irmoqning qoʻshilish joyida muzlik stansiyasi joylashgan edi[3]. Hozirda Nurakotasoy boʻyida aholi punktlari yoʻq, mavsumiy xoʻjaliklar Nurakotasoy vodiysi va uning irmoqlarida istiqomat qiladi. Nurakota vodiysida (quyi va oʻrta oqimida), shuningdek, atrofdagi togʻlar yonbagʻirlarida chorva mollari boqiladi.
Nurakotasoy boʻylab (quyi va oʻrta oqimida) tuproq yoʻl yotqizilgan, daryo boʻylab avtomobil koʻprigi qurilgan.
Irmoqlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Atrofdagi togʻlardan oqib oʻtadigan koʻp sonli soylar – Katta Chimyon, Qumbel, Moyqochgan (barchasi oʻngda), Jar, Oqkoʻl, Toshgʻazaga (barchasi chapda) Nurakotaga quyiladi. Eng yirik irmoqlari – Berkota va Novoshaksoy (ikkalasi chapda).
Hayvonlar va oʻsimliklar dunyosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vodiyning balandligi va relyefi turlicha boʻlgani sababli Nurakotasoy tabiati xilma-xildir. Kuzda Tyan-Shan qo‘ng‘ir ayig‘i Nurakotasoyning yuqori oqimidagi daraga tushishi mumkin[izoh 1]. Baʼzi joylarda yalpiz, qichitqi oʻt, qoraqaragʻay oʻsadi. Oʻrta va quyi oqimlari tegishli flora va faunaga ega keng vodiy xarakteriga ega. Eng keng tarqalgan qushlar coracias va upupalardir. Nurakotasoy sohillarida mevali va rezavorli daraxtlar (yongʻoq, archa, olma) oʻsadi[3].
Qiziq faktlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ugom-chatqol davlat tabiat milliy bogʻi[4] toponimlarida oʻz nomlarida „ota“ qoʻshimchasi kam uchraydi. Nurakotasoy yaqinida toʻrtta geografik obyekt esa shunday xususiyatga ega (Oqsoqotasoy, Nurakotasoy, Berkota soylari va Surenota togʻi).
Izohlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Nurakotanining yuqori oqimi oʻzining asosiy xususiyatlari (oziq-ovqat taʼminoti, odamlarning kam kelishi, relyefi) bilan qoʻngʻir ayiqlar yashashi uchun mos makon hisoblanadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Шабанова Н. С., Салихов А. Ф.. Маршруты выходного дня (ru). Toshkent: Медицина, 1988-yil — 13 --bet. ISBN 5-638-0070-4.
- ↑ „Beldersoy petrogliflari haqida eshitganmisiz?“. Yangi O'zbekiston gazetasi (2022-yil 17-iyul). 2023-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-noyabr 2023-yil.
- ↑ 3,0 3,1 Шабанова Н. С., Салихов А. Ф.. Маршруты выходного дня (ru). Toshkent: Медицина, 1988-yil — 11 --bet. ISBN 5-638-0070-4.
- ↑ „Топонимы Угам-Чаткальского национального парка“. 2016-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-sentyabr.