Nyu-York iqtisodiyoti (shtat)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Nyu-York shtatning iqtisodiyoti
Statistikalar
YaIM $2.1 trillion (2022)[1]
Jon boshiga YaIM
 $104,343 (2022)[2]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi
 13.6%[3]
Ishchi kuchi
 9,633,503 (2018)[4]
Ishsizlik 4.1% (March 2023)[5]

Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

Nyu-York shtatining iqtisodiyoti – oʻzining 2022-yildagi yalpi hududiy mahsuloti 2,053 trillion dollarni tashkil etadi va Kaliforniya va Texasning kabi yirik shtatlaridan keyin uchinchi oʻrindan joy oldi. Agar Nyu-York shtati mustaqil davlat boʻlganida, u dunyodagi oʻninchi eng yirik iqtisodiyot boʻlardi. Biroq, 2019 yilda Nyu-York markazida joylashgan koʻp tarmoqli metropoliten 2 milliard dollar miqdorida xizmat koʻrsatgan, ushbu katta koʻrsatkich bilan davlat miqyosida birinchi va dunyo miqyosida esa oʻninchi oʻrinni egallagan boʻlardi.

YaIM boʻyicha Nyu-York (shtat) okruglari (2021)

Shtatda matbaa va nashriyot, tikuvchilik, moʻyna, temir yoʻl poezdlarini harakatlanuvchi tarkibiy qismlari va avtobuslar ishlab chiqarishni oʻz ichiga olgan yirik ishlab chiqarish sektori mavjud. Baʼzi sanoatlar kulolchilik va shisha, mikrochiplar va nanotexnologiya (Albany) va fotografiya uskunalari (Rochester) kabi yuqori tumanlarida ham toʻplangan. Nyu-Yorkning qishloq xoʻjaligi sut mahsulotlari, qoramol va boshqa chorva mollari, sabzavotlar, koʻchatlar va olmalarni kabi mahsulotlarni oʻz ichiga oladi. 2021-yil aprel oyida yarimoʻtkazgich sanoatiga ixtisoslashgan GlobalFoundries kompaniyasi oʻzining bosh qarorgohini Kaliforniya shtatidagi Silikon vodiysidan Malta, Nyu-Yorkdagi Adirondack Northway qismi yaqinidagi Saratoga okrugidagi eng ilgʻor yarimoʻtkazgich-chiplar ishlab chiqarish korxonasiga koʻchirdi[6].

Nyu-York shahri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uoll-stritning uyi boʻlgan Quyi Manxetten Nyu-York shahrining dunyoning asosiy moliyaviy markazi hisoblanadi[7][8].
Midtown Manhettenning sharqiy tomoni, dunyodagi eng yirik markaziy biznes tumani

Nyu-York shahri dunyoning birinchi moliyaviy markazi[9][10][11][8] sifatida tavsiflangan va shahardagi Nyu-York metropoliteni shtat iqtisodiyotida yetakchilik qiladi. Manxetten Qoʻshma Shtatlardagi yetakchi bank, moliya va aloqa markazi boʻlib, Uoll-stritda Nyu-York fond birjasi (NYSE) joylashgan. Dunyodagi koʻplab yirik korporatsiyalar oʻz ofislarini Manxettenda yoki yaqin atrofdagi Vestchester, Nassau va Suffolk okruglarida joylashtiradi. Manxetten 2015-yilda 500 million kvadrat futdan (46,5 million m 2) ortiq ofis maydonini qamrab olgan[12], bu uni Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik ofis bozoriga aylantirgan[13], Midtown Manhetten esa 400 million kvadrat fut (37,2 million m2) bilan 2015-yilda[12] dunyodagi eng yirik markaziy biznes tumani boʻlgan[14]. Nyu-York ulkan darajadagi global yuqori texnologiyalar markazidir[15].

Long Island[tahrir | manbasini tahrirlash]

Long-Aylend ilmiy tadqiqotlar va muhandislik sohasida muhim rol oʻynadi. Bu Brukhaven milliy laboratoriyasining uyidir. Brookhaven laboratoriyasida olib borilgan ishlar uchun yettita Nobel mukofoti berildi[16].

Qishloq xoʻjaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1825 yilda qurib bitkazilgan Eri kanali Oʻrta Gʻarb qishloq xoʻjaligi mahsulotlari uchun sharqiy bozorlarni ochdi. Kanal Nyu-York shahrining oʻsishiga hissa qoʻshdi, yirik shaharlarni yaratishga yordam berdi va shtatga immigratsiyani ragʻbatlantirdi. Togʻli hududlardan tashqari shaharlar orasidagi joylashgan hududlar qishloq xoʻjaligi rivojlangan. Finger Lakes mintaqasida olma yetishtiruvchi bogʻlar mavjud boʻlib, ular Nyu-Yorkning yetakchi ekinlaridan biridir[17]. Bu shtat Finger Lakes oʻlkasi va Long-Aylenddagi uzumzorlarda ishlab chiqarilgan vinolari bilan mashhur. Shtatda boshqa ekinlar, xususan, uzum, qulupnay, gilos, nok, piyoz, kartoshka yetishtiriladi. Nyu-York zarang siropining asosiy yetkazib beruvchisi va Qoʻshma Shtatlardagi sut mahsulotlari ishlab chiqarish boʻyicha uchinchi oʻrinda turadi[18].

Qishloq xoʻjaligi va bozorlar departamenti maʼlumotlariga koʻra, 2005-yilda Nyu-York qishloq xoʻjaligi mahsulotlari fermer xoʻjaligigadan koʻra 3,6 milliard dollardan koʻproq daromad keltirdi. 36 ming fermer xoʻjaligi 7,6 million akr yer yoki shtat yer maydonining qariyb 25 foizidan turli oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun foydalanishdi[18]. Nyu-York milliy miqyosda yuqori oʻrinlarni egallagan baʼzi narsalar:

Nyu-York qishloq xoʻjaligida yetakchi hisoblanadi va sut, qoramol, olma, karam, kartoshka, lavlagi, uzumchilik, piyoz, chinor siropi va boshqalar qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yetishtirish boʻyicha yetakchi beshta shtatdan biridir[19]. Shtat AQSHda karam yetishtirish boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi[18]. Shtat yerlarining toʻrtdan bir qismida fermer xoʻjaliklarida joylashgan va 2001-yilda 3,4 milliard dollarlik qishloq xoʻjaligi mahsulotlari ishlab chiqargan..Ontario koʻlining janubiy qirgʻogʻi olma, olcha, olxoʻri, nok va shaftoli bogʻlari uchun tuproq va mikroiqlimning unumdor yerni taʼminlaydi. Olma Gudzon vodiysida va Champlain koʻli yaqinida ham oʻstiriladi. Eri koʻlining janubiy qirgʻogʻi va Finger koʻllarining janubiy yonbagʻirlarida uzumzorlar mavjud. Nyu-York uzum yetishtirish boʻyicha Kaliforniya va Vashingtondan keyin uchinchi oʻrinda turadi[18].

Energetika[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilda Nyu-York shtati 156 370 gigavatt (GWh) elektr energiyasini isteʼmol qilgan. Shtatning markaziy hududlari (Gudzon vodiysi, Nyu-York shahri va Long-Aylend) bu miqdorning 66 foizini isteʼmol qilgan. Ushbu miqdorning 50 foizi shimoliy hududlarda ishlab chiqarilgan. 2017-yilda eng yuqori yuklama 29 699 MVtni tashkil etgan. 2017-yilda zaxira quvvati 42 839 MVtni tashkil etgan[20][21]. NYISOʻning bozor monitoringi elektrning oʻrtacha ulgurji narxini 2017-yil uchun MVt/soat uchun 25 dollardan 53 dollargacha boʻlgan diapazon sifatida koʻrsatadi (bitta qiymat koʻrsatilmagan)[22].

  1. ↑ „GDP by State“. GDP by State | U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA). Bureau of Economic Analysis. Qaraldi: 2022-yil 10-aprel.
  2. ↑ „New Vintage 2021 Population Estimates Available for the Nation, States and Puerto Rico“. New Vintage 2021 Population Estimates Available for the Nation, States and Puerto Rico. United States Census Bureau (2021-yil 21-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 10-aprel.
  3. ↑ „State Rankings--Statistical Abstract of the United States--Persons Below Poverty Level“. 2011-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 10-dekabr.
  4. ↑ Civilian Labor Force in New York
  5. ↑ „Unemployment Rates for States“.
  6. ↑ „GLOBALFOUNDRIES Moves Corporate Headquarters to its Most Advanced Semiconductor Manufacturing Facility in New York | GlobalFoundries“. globalfoundries.com (2021-yil 26-aprel). Qaraldi: 2021-yil 19-may.
  7. ↑ Jones, Huw. „New York widens lead over London in top finance centres index“. www.reuters.com (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 29-iyul.
  8. ↑ 8,0 8,1 „The Global Financial Centres Index 32“. Long Finance (2022-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.
  9. ↑ „Top 8 Cities by GDP: China vs. The U.S.“. Business Insider, Inc (2011-yil 31-iyul). Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  10. ↑ „UBS may move US investment bank to NYC“. e-Eighteen.com Ltd (2011-yil 10-iyun). Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  11. ↑ Richard Florida. „What Is the World's Most Economically Powerful City?“. The Atlantic Monthly Group (2012-yil 8-may). Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  12. ↑ 12,0 12,1 Andrew Nelson. „Top CBDs See Solid Growth in 2nd Quarter, US - Canada Performance Diverges“. Colliers International. Qaraldi: 2016-yil 14-fevral.
  13. ↑ „Understanding The Manhattan Office Space Market“. Officespaceseeker.com. 2014-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 20-iyul.
  14. ↑ „Marketbeat United States CBD Office Report 2Q11“. Cushman & Wakefield, Inc. 2013-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 20-iyul.
  15. ↑ Eisenpress, Cara. „New York is closer than ever to beating the Bay Area on tech“. Crain Communications (2023-yil 28-aprel). Qaraldi: 2023-yil 19-iyun.
  16. ↑ „Nobel Prizes at BNL“. Bnl.gov. Qaraldi: 2012-yil 25-iyul.
  17. ↑ Gelman, Amy.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 New York Agriculture Statistic Services.
  19. ↑ "New York."
  20. ↑ „NYISO 2018 Gold Book (pdf)“. www.nyiso.com. 2018-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-noyabr.
  21. ↑ „2018 Power Trends“. www.nyiso.com 11, 12, 14 (2018-yil aprel). 2018-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-noyabr.
  22. ↑ Chen. „2017 State of the Market Report“. www.potomaceconomics.com ii,3,A-2,A-6 (2018-yil may). Qaraldi: 2018-yil 30-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Nyu-York_iqtisodiyoti_(shtat)&oldid=3875375" dan olindi