Ochiq osmon ostidagi muzey
Ochiq osmon ostidagi muzey – binolar va artefaktlar toʻplamini binodan tashqarida namoyish etadigan muzey . U koʻpincha binolar muzeyi yoki xalq muzeyi sifatida ham tanilgan.
Taʼrif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ochiq havo – bu "binolar tashqarisidagi cheklanmagan atmosfera. . . "[1]. Soddaroq aytilganda, ochiq osmon ostidagi muzey – bu oʻzida bir yoki undan ortiq binolarni jamlashtirgan har qanday muassasa, jumladan, fermer xoʻjalik muzeylari, tarixiy uy muzeylari va ochiq osmon ostidagi arxeologik muzeylar dir. Koʻpincha „ochiq osmon ostidagi muzey“ katta ochiq maydonchalarda, odatda oʻtmishning qayta tiklangan landshaftlari sharoitida bir nechta eski binolarni toʻplash va tiklashga qaratilgan va koʻpincha tirik tarixni oʻz ichiga olgan muzey uchun qoʻllanadi. Shuning uchun ularni muzeylar qurilishi sifatida taʼriflash mumkin.
Ochiq osmon ostidagi barcha muzeylar, jumladan XX asrning ilk muzeylari uchun umumiy narsa jamiyatning barcha qatlamlari vakillari tomonidan oʻsha davrdagi kundalik hayot tarixini oʻrgatishdir.
Kelib chiqishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ochiq osmon ostidagi muzey gʻoyasi 1790-yillarga borib taqaladi. Ushbu gʻoyaning ilk tarafdori shveysariyalik mutafakkir Sharl de Bonstetten boʻlib, u Daniyadagi Fredensborg saroyi bogʻidagi „Skandinaviya vodiysi“ nomli mahalliy liboslardagi norvegiyalik dehqonlarning haykallari koʻrgazmasiga tashrif buyurishga asoslangan edi[2]. U anʼanaviy dehqon uylari zamonaviylikka qarshi saqlanishi kerak deb hisoblardi, ammo bu gʻoyani qoʻllab-quvvatlay olmadi[2].
Ochiq osmon ostidagi muzeylarning koʻpchiligi qishloq madaniyatiga eʼtibor qaratadi. Biroq, 1914-yilda Daniyaning eski Orxus shahridagi birinchi shahar muzeyi ochilgandan beri[3] shahar madaniyati ham ochiq osmon ostidagi muzeylar doirasiga aylana boshladi. Koʻp hollarda mavjud qishloq madaniyat muzeylarida yangi shaharchalar qurilmoqda.
Tirik tarix muzeylari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tirik tarix muzeylari, shu jumladan, tirik xoʻjalik muzeylari va tirik muzeylar ochiq osmon ostidagi muzeylar boʻlib, unda kiyingan tarjimonlar maʼlum davrdagi insonlar hayot tarzini tasvirlaydilar. Tarjimonlar xuddi boshqa zamon va makonda yashayotgandek harakat qiladilar va kundalik uy yumushlari, hunarmandchilik va kasb-hunarlarni bajaradilar. Bundan koʻzlangan asosiy maqsad – zamonaviy tomoshabinlarga eski turmush tarzi va izlanishlarini namoyish etish hisoblanadi. Bu kabi maishiy vazifalarga ochiq oʻchoqda ovqat pishirish, sariyogʻ yoqish, jun yigirish va turli kiyimlar toʻqish, zamonaviy asbob-uskunalarsiz dehqonchilik kiradi. Koʻpgina tirik muzeylarda temirchi, qalaychi, kumushchi, toʻquvchi, koʻnchi, zirhchi, misgar, kulol, tegirmonchi, arrachi, shkafchi, yogʻoch oʻymakorligi, nusxa koʻchiruvchi, shifokor va bosh omborchi kabi anʼanaviy hunarmandlar ishlaydi.
Shimoliy Amerika innovatsiyalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shimoliy Amerikadagi ochiq osmon ostidagi muzeylar, odatda tirik tarix muzeylari deb ataladi, Yevropaga nisbatan biroz kechroq kelib chiqqan va tashrif buyuruvchilarning tajribasi ham boshqacha. Birinchisi, Genri Fordning Michigan shtatining Dirborn shahridagi Greenfield qishlogʻi (1928-yil), u yerda Ford oʻz toʻplamining „Amerikaning choʻntak nashri“ boʻlishini maqsad qilgan[4]. :153Kolonial Uilyamsburg (1934-yilda ochilgan), Shimoliy Amerikadagi ochiq osmon ostidagi muzey rivojlanishiga koʻproq taʼsir koʻrsatdi. Bu qitʼa orqali Mystic Seaport, Plimoth Plantation va Fortress Louisburg kabi loyihalarga taʼsir koʻrsatdi.
Shimoliy Amerikada ochiq osmon ostidagi koʻplab muzeylar oʻsha davr liboslarida kiyinib, oʻsha zamondagi hunarmandchilik va kundalik ishlarni bajaradigan tarjimonlarni oʻz ichiga oladi[4]. :154Shunday qilib, tirik muzeylar madaniyat, tabiiy muhit yoki tarixiy davr sharoitlarini toʻliq hajmda qayta tiklashga urinish sifatida qaraladi. Asosiy maqsad eksponatlardan foydalangan holda hilarda oʻziga xos madaniyat, atrof-muhit yoki tarixiy davrni jismoniy hislar orqali ajyoib taassurot orttirishiga qaratilgan.
- Sculpture garden
- Historical reenactment
- Human zoo
- List of Renaissance fairs
- List of tourist attractions providing reenactment
Foydalanilgan adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Oxford English Dictionary Second Edition on CD-ROM (v. 4.0) © Oxford University Press 2009
- ↑ 2,0 2,1 Hurt 1978.
- ↑ „The Old Town. Denmark's National Open Air Museum of Urban History and Culture“. 2010-yil 18-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 17-fevral.
- ↑ 4,0 4,1 Kenneth Hudson, Museums of Influence, Cambridge University Press, 1987.
- Muzey veb-saytlari
- Ochiq osmon ostidagi muzey Bokrijk Flandriyadagi yetakchi ochiq osmon ostidagi muzey, Belgiya
- Přerov nad Labem ochiq osmon ostidagi muzey – fotogalereya
- Rojnov pod Radxoshtemdagi Valachian etnografik muzeyi, Chexiya (Wayback Machine saytida 2016-09-08 sanasida arxivlangan)
- Hjerl Hede, Daniyadagi ochiq osmon ostidagi muzey, dastlabki kunlardan taxminan 100 yil oldin hayotni koʻrsatadi.
- Eski shahar (Den Gamle By), Daniyadagi ochiq osmon ostidagi muzey shahar hayotini namoyish etadi.
- Jamtli – Shvetsiyaning eng katta va eng qadimgi mintaqaviy ochiq osmon ostidagi muzeylaridan biri, Östersundda.