Onlayn

                     Kegeyli Rayoni Ta`biyati

 

Aymaqliq geografiyaliq o`zgeshelikleri:

Rayonnin` shetki noqatlari

Arqa-shig`ista Qarao`zek,

Qubla-shig`ista Chimbay,

Qublada No`kis,

Qubla-batista Shomanay,

Arqa-batista Qon`irat,

Arqa.Arqa-batista Moynaq,

Maydani.0,94 mıń km2.

Kegeyli rayonınıń turaqlı xalqı sanı

13/02/2024

2024-jıldıń 1-yanvar jag`dayina Kegeyli rayonı boyınsha jámi turaqlı jasaytuǵın xalıqtıń sanı 74,8 mıń adamdı qurap, 2023-jıldıń usı dáwirine salıstırǵanda 0,8 procentke kóbeydi.

Sonnan:

Er adamlar sanı - 38,3 mıń adam,

Hayal-qızlar sanı - 36,5 mıń adam,

Qala xalqı - 30,3 mıń adam,

Awıl xalqı - 44,5 mıń adam.

Hákimshilik-aymaqlıq bóliniw

2011-jil 1-yanvar halatına muwapıq, rayon quramına tómendegiler kiredi:

Rayonlıq boysınıwındaǵı qala - Xalqabad.

1 qalalıq posyolka:

Kegeyli.

9 awıl puqaralar jıyınları:

Abad,

Aqtuba,

Aspantay,

Erkindárya,

Janabazar,

Jalpaqjap,

Qumshungu`l,

Qusqanataw,

Qızıljay.

Tiykar saling`an sa`nesi:1930-jil

Kegeyli atamasınıń kelip shıǵıwına Rayon hám Kegeyli qalashası aymaǵınan aģıp ótetuģın Kegeyli kanalınıń atı menen baylanıstıradı. Bul kanaldıń eki tárepi kegey terekleri, toranģallar menen qaplanıp turģanı ushın ol Kegeyli dep atalgan delinse,Al sol jerde jasawshi jergilikli xaliq Kegeylinin` kelip shig`iwin bilayinsha tariypleydi A`yyemgi zamanda Kegey degen bay insannin` atina arnalip Kegey eli yamasa Kegeyli degen atlar menen ju`ritilip kelgen.Ha`zirde Kegeyli Rayoni bolip ju`ritiledi.

Ta`biyati

Kegeyli rayoni.Tómengi Ámiwdáryanıń oń jaģasındaǵı pás tegislikte jaylasqan. Klimatı keskin kontinental. Jaz ıssı, qısı suwiq. Iyuldın` ortasha temperaturası 26,9°, yanvardiki - 6,7°. Vegetaciya dáwiri 188 kún. Rayonnıń batıs bóliminde, tiykarınan, diyqanshılıq islenedi, qubla-shıģısında, yaǵnıy Qızılqumda sharwashılıq rawajlangan. Kegeyli rayoninin`Arqa bóliminde jaylasqan Dawitkólden suw saqlaģish sipatında paydalanıladı.Rayon aymaǵınan Quwanishjarma ha`m Kegeyli kanalı aģıp ótedi. Aqtóbe, Besqudıq, Sassiqshiyel, Qarasay,Aqtuba kólleri bar. Topıraqları Boz  otlaq, otlaq-batpaq ózlestirilmegen topıraq. Dawıtkól átirapı jaqsı pishenzar hám otlaqlardan ibarat. Egin egilmeytuģin jerlerde toranǵil, qamıs, shiy,qog`a, jantaq, ajriq,Boyan tamir, qarabaraq, seksewil,shen`gel,qara tal,aq tal, jiyde, mayda jiyde ushirasadi.Al ma`deniylestirilgen jerlerlerde aqterek,ko`kterek,shiye,a`njir,alma,erik,shabdal,qareli,ju`zim siyaqli miyweler o`sedi.Ko`llerden jergilikli xaliq baliq awlawda ha`m o`rshitiwde paydalanadi.Jap ha`m Salmalardan ko`binese sazan,ilaqa,belamur,karas,qilish baliq.talistalob awlansa Kollektr drenaj suwlarda Jilan baliq,Ondatra,Suw Jilan,Mayda baliqlar ko`p ushirasadi.Ondrani jergilikli xaliq terisi ushin awlaydi,onin` terisi ko`binese malaqay islewde paydalanadi.Jabayi haywanat du`nyasi haqqinda toqtalip o`tetug`in bolsaq Tog`aylarda yamasa biyday adizlarda Jabayi qoyan,qirg`awil,qara uyrek,jabayi u`yrek ushirassa Qumli jerlerde alaman tishqan,balpaq tishqan,jabayi kirpitiken,jer bawirlap ju`riwshi jilan,za`ha`ri jilan,qoyanlar ko`b ushirasadi.Aqtuba awilinda belgili Aqtuva ko`li jaylasqan bolip uluwma maydani 44 gekterdi quraydi.Quslardan Laylek,tirna,aqquw,qumri,tiqildawiq ushirassa Baliqlardan ko`binese Jilan baliq,Ilaqa baliq,sazan,talistalob,aq baliq,karas siyaqli baliqlar ken` tarqalag`an haywanlardan Qoyan,tulki,qaraqulaq siyaqlilar jasaydi.Ha`zirgi waqitta ta`biyatina ziyan keltirmew ushin baliqlardi qadag`an qilg`an. Xalqı Xalıqtıń kópshilik bólimi qaraqalpaqlar, sonday-aq, ózbek, qazaq, tatar, koreys, rus hám basqa millet wákilleri de jasaydı.1 km2 ge 62 adam tuwra keledi. Qala xalqı 33,8 mıń adam (2000)

Xojalıǵı

Rayon xojalıǵı tiykarınan awıl xojalıǵına qánigelesken. Qurilis, transport, baylanıs hám basqa kárxanaları bar. Shirket xojalıqlarında, tiykarınan, paxta jetistiriledi, ǵálleshilik, baǵshılıq, palızgershilik, sharwashılıq penen de shuģıllanadı. 154 ga jer alma atız. 65 ga jerge aq terekler egilgen. Rayonda 90 tan aslam kishi hám jeke menshik kárxana, "Xalqabad momiǵi" paxta zavodı bar. 15,6 mıń gektar jerge paxta, 1,7 mıń gektar jerge beda, 2,5 mıń gektar jerge gúzgi biyday egiledi. Sonday-aq, pille de jetistiriledi.Kegeyli rayoninda diyqan fermer, shirket xojalıqları, 2 agrofirma bar. Rayondaǵı shirket hám jeke menshik xojalıqlarda 18 mıńǵa shamalas qaramal, 18 mıń bas qoy, 10 bas túye baǵıladı.

Rayondaǵı jámi 38 orta, 4 tolıq emes orta hám 4 tayanısh mektepte derlik 16 mıń oqıwshı bilim almaqta. Olarda 1900 ge shamalas muǵallim sabaq beredi. 2 kásip-óner hám 1 orta bilim beriw liceyi, 3 orta bilimlendiriw mákemesi bar. Sonday-aq, 8 klub, 33 kitapxana, mádeniyat sarayı, oraylıq emlewxana, 2 awıllıq emlewxana33 feldsher-akusherlik punkti, awıllıq vrachlıq ambulatoriyası jumıs alıp barmaqta. Bul mákemelerde 103 shıpaker, 551 orta medicina xızmetkeri jumıs islemekte. 1952-jildan "Kegeyli turmısı" gazdı basıp shıǵarılmaqta.

Paydalang`an A`debiyatlar

I.Jáhán tariyxıy joybarı. 8-iyun 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. 3-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi.

II.Vedomosti Verxovnogo Soveta SSSR. No11 (943), 1959-jil.

III.Hákimshilik-aymaqlıq dúzilmelerdi belgilew sisteması. 8-iyun 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi. 4-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi.

IV.KEGEYLI RAYONI HÁKIMLIGI ADMINISTRACIYASI

V.ÓzME. Birinshi tom. Tashkent, 2000-jil