Oqqush, Choʻrtan baliq va Qisqichbaqa

"Oqqush, Choʻrtan baliq va Qisqichbaqa" — Ivan Andreevich Krilovning masali, 1814-yilda yozilgan va „Yangi ertaklar“ toʻplamida nashr etilgan (1816, 4-qism). Syujetda oʻsha davr voqealariga ishora mavjud: rus jamiyatining imperator Aleksandrning siyosiy ittifoqchilarining harakatlaridan noroziligi (Oltinchi koalitsiyaning Napoleonga qarshi urushi); boshqa versiyaga koʻra, zamondoshlar ertak syujetini Davlat kengashi aʼzolari oʻrtasidagi kelishmovchiliklar bilan bogʻlashgan.

Qahramonlari

Asar qahramonlari, aksariyat masallarda boʻlgani kabi, hayvonlardir. Hayvonlarning harakat uslubi, odamlardan farqli oʻlaroq, monoton, instinktlarga va maʼlum qonunlarga boʻysunadi. Choʻrtan baliq u faqat suzishni biladi, shuning uchun aravani suvga qarab tortadi. Oqqush ucha oladi, shuning uchun u aravani oʻzi bilan birga osmonga olib ketishga harakat qiladi. Qisqichbaqa esa faqat orqaga yura oladi va oldinga harakat qila olmaydi. Masalning axloqi tabiat tomonidan hayvonlarda oʻrnatilgan xatti-harakatlar modeli asosida qurilgan.

Axloqiy jihatti

"Oqqush, Choʻrtanbaliq va Qisqichbaqa" ertagining axloqi shundaki, agar barcha ishtirokchilar turli yoʻnalishlarda harakat qilsalar, nomuvofiq harakat qilsalar va hokazo boʻlsa, hech qanday ish muvaffaqiyat qozonmaydi. Koʻpincha odamlar umumiy ish bilan shugʻullanib, har biri „arava“ni oʻz yoʻnalishi boʻyicha tortadilar, masalan, bemaʼnilik, magʻrurlik yoki ochkoʻzlik oqibatida moʻljal olgan ish bitmaydi va hech qanday natija bermaydi. Oxir-oqibat, bunday „arava“ haqiqatan ham bir joyda turishga mahkum.

Madaniy taʼsir

Masal G. A. Echeistov (1897—1946), A. M. Laptev (1905—1965), E. M. Rachev (1906—1997) va boshqa koʻplab taniqli rassomlar tomonidan turli xil texnikada chizilgan rasmlari bilan bir necha bor nashr etilgan.

Muallifning hayoti davomida ertak juda mashhur boʻldi, bugungi kunga qadar u doimiy ravishda qayta nashr etilib, boshqa tillarga tarjima qilinmoqda. "Oqqush, Choʻrtan baliq va Qisqichbaqa"ga ishora koʻpincha siyosatchilarning nutqlarida, ommaviy axborot vositalarining maqolalari sarlavhalarida, parodiyalarda, multfilmlarda uchraydi.

Havolalar

• Krilovning ertagini oʻqing — oqqush, pike va saraton (Wayback Machine saytida 24-sentabr 2021-yil sanasida arxivlangan)
• Swan, Pike va Crawfish / Swan, Pike and Crawfish (ingliz tiliga tarjimasi) (Wayback Machine saytida 2012-02-04 sanasida arxivlangan)