Palden Lhamo
Palden Lhamo (tibetchada: དཔལ་ལྡན་ལྷ་མོ, Vayli dpal ldan lha mo — Ulugʻlangan maʼbuda; sanskrit tilida — Shri Devi, moʻgʻ.: Baldan Lhamo; Ohin tenger) — Tibet buddizmidagi gʻazablangan ayol maʼbuda, 8 ta asosiy dharmapalalardan biri. Bu Sarasvati maʼbudasining gʻazablangan shakli[1]. Tibet mifologiyasida u Kali ga yaqin[2]. Moʻgʻul xalqlari orasida maʼbuda obrazi umuminsoniy nasl obrazi sifatida talqin etiladi[3]. Palden Lhamo barcha kasalliklarni davolaydi va hayot va oʻlim sirlarini saqlovchi hisoblanadi[4].
Uning bayrami (Uposatha kuni — oy taqvimining 25-kuni) buddistlarning yangi yili arafasida nishonlanadi. Unga maxsus mantra bagʻishlangan: Jo Rakmo, Jo Rakmo Jo Jo Rakmo Tun Jo Kala Ra Chenmo Rakmo Azha Daja Tun Jo Rulu Rulu Xum Jo Xum[5].
Afsonalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]U dastlab Seylonning odamxoʻr jinlar malikasi edi. Erini kannibalizmdan qaytarishga urinib, oʻch olish uchun oʻz oʻgʻlini oʻldiradi va xachiriga uning terisidan yopiq yasaydi. Eri xachirga oʻq otganida, uning orqa qismidagi yaradan koʻzi paydo boʻladi[6].
Boshqa bir rivoyatga koʻra, u dastlab goʻzal qiz boʻlib, jinni tinchlantirish uchun u bilan yaqin munosabatda boʻlgan. Keyinroq uning homiladorligi maʼlum boʻlgan. Rohib unga qornida dahshatli jin borligini aytgan va u keyin odamlarga rahm-shafqat koʻrsatib, oʻgʻlini oʻldirgan[7].
Uchinchi afsonaga koʻra, u oʻgʻlini Dharma taʼlimotiga befarq boʻlgani uchun oʻldirgan[8].
Yana bir afsona boʻyicha, Tibet buddizmining Karma Kagyu maktabi rahbari Karmapa Palden Lhamoni oʻzining himoyachisi etib tayinlaydi. Moʻgʻulistondagi imperator saroyida boʻlgan bu lama imperatorga itoatsizlik koʻrsatadi[9] va imperator uni otning dumiga bogʻlashni buyuradi. Oʻlim yoqasida boʻlgan buyuk Karmapa yordam uchun Palden Lhamoni chaqirdi, lekin u oʻz vaqtida kelmaydi. Maxsus afsunlar yordamida arqonlarni yechib, lama oʻzini ozod qiladi va Palden Lhamo endi kerak boʻlmaganda yaqinlashib kelayotganini koʻradi.
Ikonografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oq yoki sariq xachirda (eshak) otliq ayol sifatida tasvirlangan. Uning uchta koʻzlari, koʻk-qora terisi va olovli sochlari bor. Bir qoʻlida vajra bilan tayoqcha, ikkinchi qoʻlida bosh suyagi kosasi bor. Uning kiyimi — yoʻlbarssimon yubka va odam boshidan yasalgan munchoqlar. Sochlari oltin yarim oy bilan bezatilgan, boshida esa beshta bosh suyagi boʻlgan toj. Quloqlarda — shokilali sirgʻalari bor. Chap shokilasi ilon sifatida tasvirlangan, u tun va suv unsurini anglatadi. Oʻng shokilasi sher shaklida boʻlib, u kun va quyoshni anglatadi. Palden Lhamoning qornida suyakli munchoqlardan boʻlgan zanjirida oltin nurli qizil quyosh shaklida yoki Dharma gʻildiragi shaklida marjon bor.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Shridevi
- ↑ „Tibetskaya mifologiya“. 18-sentabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2022-yil.
- ↑ Boginya Baldan Lxamo. Spravka
- ↑ „Палдэн Лхамо (защитница учения)“. 2018-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyun 2014-yil.
- ↑ Den Zaщitnikov Ucheniya (Baldan Lxamo)
- ↑ „Палден Лхамо“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyun 2014-yil.
- ↑ „Палдэн Лхамо — защитница учения“. 2012-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyun 2014-yil.
- ↑ „2 декабря Ритуал — очищение Богиней Палден Лхамо“. 2014-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyun 2014-yil.
- ↑ Podrobnee sm. Карма Бакши
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Сыртыпова С.-Х. Культ богини-хранительницы Балдан Лхамо в тибетском буддизме (миф, ритуал, письм. источники) — М.: Вост. лит., 2003.