Publitsistik uslub
 | Bu maqolada manbalar <ref></ref> teglariga olinmagan yoki umuman koʻrsatilmagan. |
 | Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
Publitsistik uslub – ommaviy Axborot vositalari uslubi, yaʼni gazeta-jurnal, radio, televideniya uslubi. Bundan tashqari Oliy Majlis yigʻilishlarida, turli xil anjuman, forumlarda qóllaniladigan nutq uslubi hamdir. Ushbu uslub muhim va dolzarb masalalari tomoshabinga, óquvchiga ommaviy axborot vositalari orqali yetkazib, insonlarning ongiga atrofda sodir bólayotgan voqealarga nisbatan ularning ijtimoiy qarashlarini shakllantiradi. Shuningdek, gazetalar, radioni va televideniyada yangiliklar haqida xabar berish uchun ishlatiladigan proza uslubi hisoblanadi.
Xususiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu uslubning asosiy xususiyati axborot berish va taʼsir kórsatish hisoblanadi. Publitsistik uslubda inversiya holati uchramaydi. Gap bólaklari odatdagidek tartibda joylashadi. Asosan gapning markazi hisoblangan kesimlar buyruq va xabar maylidagi feʼllar bilan ifodalanadi. Publitsistik uslubning ogʻzaki va yozma shakllari mavjud. Ogʻzaki shakliga radio, televideniya, notiqlarning nutqlari kirsa, yozma shakliga esa maqolalar, felyeton, pamflet, deklaratsiyalar, murojaatnomalar kiradi. Publitsistik uslubda asosiy nutq jamiyatga qaratilgan bóladi. Shuning uchun ham u óquvchiga murojaat, undash, qiziqtirish orqali taʼsir kórsatadi. Publitsistik uslubning yana bir xususiyati shundaki, unda qisqalik asosiy oʻrinni egallaydi, yaʼni qisqa, loʻnda, tushunarli, yorqin, ixcham tilda yozish asosiy talablardan hisoblanadi. Gazetalar odatda maʼlumotni yozish uslubini qoʻllab-quvvatlaydi. Vaqt va joy davomida Jurnalistika axloqiy meʼyorlari va standartlari ular oʻz ichiga olgan xolislik yoki sensatsionalizm darajasida farq qiladi. Xatlarni tarqatib bergan jurnalist (lar) ga, hatto ular raqobatbardosh tashkilot tomonidan ishlashi mumkin boʻlsa ham, bu axloqsiz deb hisoblanadi. Yangiliklar yozuvi eng yaxshi shaklda koʻpchilik oʻquvchilarga tushunarli, qiziqarli va qisqacha boʻlishiga harakat qiladi. Ushbu chegaralar doirasida yangiliklar ham keng qamrovli boʻlishni maqsad qiladi. Biroq, boshqa omillar ham bor, baʼzilari stilistik va baʼzilar ommaviy axborot vositalaridan kelib chiqadi.
Misollar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jurnalist prozasini aniq va aniq qilib, jargonga tayanish kerak emas. Odatda jurnalistlar qisqa soʻz bilan gapirganda, uzoq soʻzlardan foydalanmaydilar. Ular mavzu-sharbiy-ob’ekt qurilishi va jonli, faol proza (qarang Grammatika) dan foydalanadilar. Ular anekdotlar, misollar va metaforalari bilan taʼminlanadi va ular kamdan-kam umumiylashtirish yoki abstrakt gʻoyalarga bogʻliq. Yangiliklar yozuvchilar bir xatboshiga bir xil soʻzni bir necha marta ishlatishdan qochishga harakat qilishadi (baʼzan „echo“ yoki „soʻz aynasi“ deb ataladi).Ilk bor Oʻzbekistonda publitsistik maqolalar „Turkiston viloyatining gazeti“ sahifalarida nashr etilgan. Undagi maqolalar ósha davr jamoatchiligi tomonidan katta qiziqish bilan kutib olingan. Keyingi davrlarda esa Ozod Sharofiddinov, Oʻtkir Hoshimov, Ibrohim Gʻafurov, Naim Karimov, Xurshid Doʻstmuhammad, Erkin Aʼzam, Sultonmurod Olimlar ózlarining publitsistik asarlarini yaratganlar.