Qashqar (daha)
Qashqar — Toshkent shahrining Yunusobod tumanidagi daha. Daha shaharning tarixiy qismi boʻlib, uning oʻrni eski Toshkent atrofi, shahar devorining Qashqar darvozasidan uncha uzoq boʻlmagan joyi, Anhor kanalining chap qirgʻogʻi. Shahar aholisi orasida ushbu hududning norasmiy nomi — Qashqarka koʻproq tarqalgan, bu nom baʼzi bosma nashrlarda, xususan, turli mualliflarning adabiy asarlarida ham uchraydi.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qashqar — Toshkentning tarixiy tumani[1], u oʻz nomini XVII—XVII asrlarda qashgʻarliklar joylashgan joydan olgan. Qashqar aholi punkti yaqinida joylashgan Toshkentning Qoʻqon darvozalari ham Qashqar darvozalari deb atala boshlangan. XIX asr oʻrtalarigacha Qashqar darvozasi Toshkentning asosiy darvozalaridan biri boʻlib, u orqali Xitoydan kelgan karvonlar Buyuk Ipak yoʻlining qadimiy qismi boʻylab shaharga kirib kelgan.
Soʻnggi feodal davrida Toshkentning Qashqar darvozalari joylashgan hududida „Qashqar“ mahallasi boʻlgan („Qashqarka“ — shahar toponimiyasida hozirgacha saqlanib qolgan etnonim). Mahallada 127 ta xonadon bor edi. Asosiy aholini Qashgʻardan kelgan muhojirlar tashkil etadi. Ularning asosiy kasbi savdo. Bozor, karvonsaroy, masjid va boshqalar boʻlgan. Keyinchalik uygʻurlar Parkentga (hozirgi Toshkent viloyati) ham joylashdilar[2].
Qashqar yangi qurilgan Toshkentning shimoliy qismiga aylandi. Dastlab bu yerda harbiy qismlarning kazarmalari joylashgan boʻlsa, keyinchalik koʻplab foydali uylar qurildi[3], ularda yangi shahar aholisiga nisbatan kambagʻal odamlar joylashdilar. Bu hududning chegarasi shartli ravishda Oʻrdadagi Anhor koʻprigi yonida joylashgan shahar hokimligi (militsiya boʻlimi) hisoblanishi mumkin. Rus rassomi Vasiliy Vereshchagin Turkiston etnografik albomini tuzish paytida Qashqarda yashagan[4]. Bu hududda 1864-yilda general Chernyayev qoʻshinlarining Toshkentga birinchi hujumi paytida halok boʻlgan rus askarlarining ommaviy qabri atrofida oʻrnatilgan Obuxovskiy maydoni boʻlgan. 1910-yilda qabr ustiga yodgorlik oʻrnatildi, keyinchalik u 1918-yilda bolsheviklar tomonidan buzib tashlangan[5].
Ikkinchi jahon urushi yillarida SSSRning Yevropa qismidan evakuatsiya qilingan odamlar, jumladan yahudiylar[6], Qashgʻarga ommaviy ravishda joylashdilar, bu haqda taniqli isroillik rusiyzabon yozuvchilar Dina Rubina va Eli Lyuksemburg oʻz kitoblarida yozgan.
1966-yil aprel oyida Toshkentdagi vayronkor zilzila epitsentri Qashqar viloyatida joylashgan edi. Ushbu tabiiy ofatdan eng koʻp shaharning shu qismi jabr koʻrgan, turar-joy binolari va maydonlar deyarli butunlay vayron boʻlgan. Toshkent shahri qayta tiklangach, tarixiy tuman oʻrnida barpo etilgan yangi turar-joy dahaga C-4 nomi berildi. Eski binolardan Obuxovskiy maydonining faqat bitta uch qavatli binosi va bir nechta eski akatsiyalari saqlanib qolgan. 1970-yilda u yerda „Jasorat“ yodgorlik majmuasi oʻrnatildi va ushbu fojiali voqeaga bagʻishlangan muzey ochildi.
90-yillarning boshidan Toshkentning tuman va dahalariga asl tarixiy nomlar qaytarildi, S-4 dahasi ham bundan mustasno emas edi[7]. 1990-yilda ushbu daha rasman Qashqar nomini oldi[8][9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Vistuplenie I. Karimova na torjestvennom sobranii, posvyaщyonnom 2200-letiyu goroda Tashkenta
- ↑ „Уйгуры Узбекистана“. 2011-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-mart.
- ↑ Doxodniy dom — dom, postroenniy dlya sdachi v naem pomeщeniya — kvartir ili komnat.
- ↑ „Govoryaщaya“ karta stolitsi
- ↑ „Русский Ташкент“. 2017-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-aprel. (Wayback Machine saytida 2017-07-23 sanasida arxivlangan)
- ↑ K 45-letiyu Tashkentskogo zemletryaseniya[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ „Топонимика — история Ташкента“. 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 22-dekabr.
- ↑ Атлас «Ташкент» малый.. Ташкент: Госкомгеодезкадастр, 2007 — 119-bet. ISBN 978-9943-15-128-4.
- ↑ „Переименование массивов в Ташкенте“. 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-dekabr.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- %2F08%2F31%2F131932 Aleksey Bayer, „Kartina mira: Yevreyskiy vek“, „Vedomosti“ gazeta sayti, 31.08.2007, № 163 (1937)
- Vladislav Poplavskiy, „Kashgarka“ (glavi iz povesti) 2005-yil 22-dekabrdagi Arxiv nusxa
- Ax, Kashgarka, Kashgarka! 2016-yil 13-apreldagi Arxiv nusxa