Kontent qismiga oʻtish

Qovurg‘a sinishi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qovurg‘a sinishi
x Shaxsning chap tomonidagi bir nechta eski singan qovurg‘alarni oval bilan belgilangan rentgen nurlari
Mutaxassislik Tez tibbiy yordam
Asoratlari Pulmonary contusion, pneumothorax, pneumonia[1][2]
Sabablari Ko‘krak jarohati[2]
Tashxis usullari Simptomlarga asoslanib, Kompyuter tomografiyasi[3]
Dori-darmonlar Paratsetamol (atsetaminofen), NSAID, opioids[2]
Prognoz 6 haftadan keyin og‘riq yaxshilanadi[3]
Takrorlanishi Umumiy[2]

Qovurgʻa sinishi – bu qovurg‘a suyagining sinishi[1]. Ushbu holat odatda nafas olish natijasida koʻkrak qafasida kuchli ogʻriq hosil qiladi[1]. Qovurgʻa sinish joyida koʻkarishlar paydo boʻlishi mumkin[3]. Bir nechta qovurgʻa bir necha joyda singan boʻlsa, koʻkrak qafasi sinib ketadi[4]. Qovurgʻa sinishi natijasida pnevmotoraks, oʻpka kontuziyasi va pnevmoniya bilan asoratlanishi mumkin[2][1].

Qovurgʻa sinishi odatda koʻkrakka toʻgʻridan-toʻgʻri zarba berishdan, masalan, avtomobil to‘qnashuvi yoki ezilish natijasida kelib chiqadi[2][1]. Yoʻtal yoki metastatik saraton qovurgʻa sinishiga olib kelishi mumkin[1]. Koʻpincha toʻrtinchi, beshinchi va oltinchi qovurgʻalar sinadi[5][1]. Birinchi yoki ikkinchi qovurgʻalarning sinishi koʻproq asoratlar bilan bogʻliq[6]. Qovurgʻa sinishi tashxisi simptomlar asosida va tibbiy tekshiruv yordamida amalga oshirilishi mumkin[3].

Ogʻriqni nazorat qilish davolashning muhim qismidir[7]. Bunga paratsetamol (asetaminofen), steroid boʻlmagan yalligʻlanishga qarshi dorilarni (NSAID) yoki opioidlar dan foydalanish kiradi[2]. Yana bir variant nerv blokadasi boʻlishi mumkin[1]. Singan qovurgʻalarni oʻrash mumkin boʻlsa-da, bu asoratlarni oshirishi mumkin[1]. Koʻkrak qafasi boʻshligʻida jarrohlik amaliyoti natijalarni yaxshilashi mumkin[8][9]. Ular travmadan keyingi keng tarqalgan jarohatlardir[10].

Belgilari va alomatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ushbu holat odatda nafas olish natijasida koʻkrak qafasida kuchli ogʻriq hosil qiladi[1]. Qovurgʻa sinish joyida koʻkarishlar paydo boʻlishi mumkin[3].

Asoratlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir nechta qovurgʻalar bir necha joyda singanda, koʻkrak qafasi sinib ketadi[4]. Qovurgʻa sinishi natijasida pnevmotoraks, oʻpka kontuziyasi va pnevmoniya bilan asoratlanishi mumkin[2][1].

Sabablari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qovurgʻa sinishlari dam olish paytida bevosita jarohatlar bilan yoki jarohatlarsiz sodir boʻlishi mumkin. Kardiopulmonar reanimatsiya koʻkrak qafasining shikastlanishiga, jumladan, qovurgʻa va ko‘krak qafasi sinishiga olib kelishi maʼlum. Ular saraton yoki revmatoid artrit kabi kasalliklar natijasida ham paydo boʻlishi mumkin. Keksa odamlarda yiqilish qovurgʻa sinishiga olib kelishi mumkin boʻlsa-da, voyaga yetganlarda avtohalokatlar bunday jarohatlar uchun keng tarqalgan hodisa hisoblanadi.

Diagnostikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qovurgʻa sinishi belgilari quyidagilarni oʻz ichiga olishi mumkin[11]:

  • Nafas olishdagi ogʻriq
  • Koʻkrak sohasida shish
  • Koʻkrak sohasidagi jarohat
  • Nafas qisishning kuchayishi
  • Qonli yoʻtalishi (qovurgʻa oʻpkaga zarar yetkazgan boʻlishi mumkin)

Oddiy rentgen nurlari koʻpincha siljigan sinishlarni aniqlaydi, lekin koʻpincha siljimagan sinishlarni oʻtkazib yuboradi[12]. Kompyuter tomografiyasi odatda ikkala turdagi sinishlarni ham aniqlay oladi[12].

Bolalarda koʻkrak qafasi devorlari kattalarga qaraganda egiluvchanroq boʻlgani sababli, ularning qovurgʻalari sinishdan koʻra egilishi ehtimoli koʻproq. Shuning uchun bolalarda qovurgʻa sinishlari mavjudligi katta miqdordagi kuchga ishora qiladi va oʻpka kontuziyasi kabi ogʻir koʻkrak shikastlanishlarini koʻrsatishi mumkin[4]. Qovurgʻa sinishlari ham keksa odamlarda jiddiy jarohatlanishning belgisidir[13].

  • 3-, 4- va 5-qovurgʻadagi qovurgʻa sinishi tasvirlangan rasm
    3-, 4- va 5-qovurgʻadagi qovurgʻa sinishi tasvirlangan rasm
  • Oʻng tomondagi pnevmotoraks va qovurgʻa sinishlari
    Oʻng tomondagi pnevmotoraks va qovurgʻa sinishlari
  • Parasagittal Kompyuter tomografiyasida ikkita qovurgʻa singan
    Parasagittal Kompyuter tomografiyasida ikkita qovurgʻa singan

Davolash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qovurgʻa sinishlari uchun maxsus davolash usuli mavjud emas, lekin turli yordam choralari koʻrilishi mumkin. Oddiy qovurgʻa sinishlarida ogʻriq harakatning pasayishiga, yoʻtalning susayishiga olib kelishi va buning oqibatida esa koʻkrak qafasining ikkilamchi infektsiyasi rivojlanishiga hissa qoʻshishi mumkin[14]. Koʻkrak qafasi saratoni hayot uchun xavfli jarohat boʻlib, koʻpincha bir muncha vaqt davomida yordamchi ventilyatsiyani talab qiladi[15]. Koʻkrak qafasi va qovurgʻaning birinchi sinishi yuqori darajali jarohatlar boʻlib, ular pastki ichki aʼzolarning shikastlanishini (masalan, oʻpka kontuziyasi) yoki masofadan turib (masalan, boʻyin umurtqa pogʻonasi shikastlanishi) tekshirishni talab qiladi. Sportchilardagi spontan sinishlar odatda ogʻriqni toʻxtatishni talab qiladi, masalan, yurak-qon tomir holatini saqlab qolish maqsadida qayiqda eshkak eshish lozim.

Nerv blokadalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nerv blokadalari ogʻriqqa qarshi va qovurgʻa sinishi bilan bogʻliq nafas olish asoratlarini kamaytirish uchun ishlatilishi mumkin[16]. Bularga rombsimon qovurg‘alararo blokada[17], epidural anesteziya, paravertebral blokada, tiklovchi umurtqalar tekisligi blokadasi va serratus oldingi tekislik blokadasi kiradi[18][19][20]. Ogʻriqsizlantirish yoki xavfsizlik asosida bir asab blokadasidan boshqa blokadaga nisbatan foydalanishni qoʻllab-quvvatlaydigan dalillar juda kam[21][22].

Jarrohlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qovurgʻa sinishlarini ichki fiksatsiya/taʼmirlash uchun davolash usullari quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

  • Judet va/yoki sanches plitalari/strutlar qovurgʻa atrofida egiluvchi chiziqlar boʻlgan metall plastinka boʻlib, keyin yana tikuvlar bilan mahkamlanadi[23].
  • Bu borada turli xil qovurgʻa fiksatsiyasi tizimlar bor. Ularda ikkita variant mavjud: plastinkani qovurgʻaga mahkamlash uchun vintlardan foydalanadigan old konturli metall plita yoki qovurgʻaga tunnel qilingan va oʻrnatilgan vint bilan mahkamlangan ichki medullyar splint[24].
  • Old qulflash plitalari metall plitalar boʻlib, ular plita boʻylab vintlar uchun teshiklarga ega. Plastinka qovurgʻa ustida joylashgan va kerakli holatda suyakka burab kiritiladi. Plitalar kesimning konturiga mos kelishi uchun egilishi mumkin[25].
  • U-plastinkalarni qulflovchi vintlar yordamida qovurgʻalarning yuqori qismiga mahkamlash uchun ham ishlatish mumkin[26].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Mosby's Medical Dictionary (E-Book) (en), Elsevier Health Sciences, 2013 — 1567-bet. ISBN 978-0323112581. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 May, L; Hillermann, C; Patil, S (January 2016). "Rib fracture management". BJA Education 16 (1): 26–32. doi:10.1093/bjaceaccp/mkv011. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Adams, James G.. Emergency Medicine E-Book: Clinical Essentials (Expert Consult – Online) (en). Elsevier Health Sciences, 2012 — 682-bet. ISBN 978-1455733941. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Wanek, Sandra; Mayberry, John C (2004). "Blunt thoracic trauma: flail chest, pulmonary contusion, and blast injury". Critical Care Clinics 20 (1): 71–81. doi:10.1016/S0749-0704(03)00098-8. PMID 14979330. https://archive.org/details/sim_critical-care-clinics_2004-01_20_1/page/71. 
  5. ↑ Nanni, Christina. PET-CT: Rare Findings and Diseases. Springer, 2012 — 257-bet. ISBN 978-3-642-24698-2. 
  6. ↑ Murphy CE, 4th; Raja, AS; Baumann, BM; Medak, AJ; Langdorf, MI; Nishijima, DK; Hendey, GW; Mower, WR et al. (27 May 2017). "Rib Fracture Diagnosis in the Panscan Era.". Annals of Emergency Medicine 70 (6): 904–909. doi:10.1016/j.annemergmed.2017.04.011. PMID 28559032. https://escholarship.org/content/qt2b3582ws/qt2b3582ws.pdf?t=p0a17a. 
  7. ↑ Brown, SD; Walters, MR (2012). "Patients with rib fractures: use of incentive spirometry volumes to guide care.". Journal of Trauma Nursing 19 (2): 89–91; quiz 92–03. doi:10.1097/JTN.0b013e31825629ee. PMID 22673074. 
  8. ↑ Schuurmans, J; Goslings, JC; Schepers, T (April 2017). "Operative management versus non-operative management of rib fractures in flail chest injuries: a systematic review.". European Journal of Trauma and Emergency Surgery 43 (2): 163–68. doi:10.1007/s00068-016-0721-2. PMID 27572897. PMC 5378742. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5378742. 
  9. ↑ Coughlin, TA; Ng, JW; Rollins, KE; Forward, DP; Ollivere, BJ (August 2016). "Management of rib fractures in traumatic flail chest: a meta-analysis of randomised controlled trials.". The Bone & Joint Journal 98-B (8): 1119–25. doi:10.1302/0301-620X.98B8.37282. PMID 27482027. 
  10. ↑ Senekjian, L; Nirula, R (January 2017). "Rib Fracture Fixation: Indications and Outcomes.". Critical Care Clinics 33 (1): 153–65. doi:10.1016/j.ccc.2016.08.009. PMID 27894495. 
  11. ↑ „Broken or bruised ribs“. NHS.UK (2015). 2015-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-avgust.
  12. ↑ 12,0 12,1 Dennis, BM; Bellister, SA; Guillamondegui, OD (October 2017). "Thoracic Trauma.". The Surgical Clinics of North America 97 (5): 1047–1064. doi:10.1016/j.suc.2017.06.009. PMID 28958357. 
  13. ↑ Kent, Richard; Woods, William; Bostrom, Ola (2008-01-01). "Fatality Risk and the Presence of Rib Fractures". Annals of Advances in Automotive Medicine / Annual Scientific Conference 52: 73–84. ISSN 1943-2461. PMID 19026224. PMC 3256783. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3256783. 
  14. ↑ Morice, A H; McGarvey, L; Pavord, I (2006). "Recommendations for the management of cough in adults". Thorax 61 (Suppl 1): i1–24. doi:10.1136/thx.2006.065144. PMID 16936230. PMC 2080754. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2080754. 
  15. ↑ Paul, Pauline; Williams, Beverly. Brunner & Suddarth's Textbook of Canadian Medical-surgical Nursing (en). Lippincott Williams & Wil, 2009-01-01 — 637-bet. ISBN 9780781799898. 
  16. ↑ Mladenovic, Jordanna; Erskine, Ryan N.; Riley, Brooke; Mitchell, Andrew; Abi-fares, Catherine; Basson, Willem; Anstey, Chris; White, Leigh (2022-11-01). "The association between erector spinae plane block timing and reduced rib fracture related respiratory complications: A cohort study" (en). Journal of Clinical Anesthesia 82: 110940. doi:10.1016/j.jclinane.2022.110940. ISSN 0952-8180. PMID 35917775. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0952818022002987. 
  17. ↑ Ökmen, K (1 April 2019). "Efficacy of rhomboid intercostal block for analgesia after thoracotomy.". The Korean Journal of Pain 32 (2): 129–132. doi:10.3344/kjp.2019.32.2.129. PMID 31091512. PMC 6549589. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6549589. 
  18. ↑ Wardhan, R (October 2013). "Assessment and management of rib fracture pain in geriatric population: an ode to old age.". Current Opinion in Anesthesiology 26 (5): 626–31. doi:10.1097/01.aco.0000432516.93715.a7. PMID 23995061. 
  19. ↑ Grant, Stuart A.; Auyong, David B.. Ultrasound Guided Regional Anesthesia (en). Oxford University Press, 2016 — PT388-bet. ISBN 9780190630478. 
  20. ↑ Riley, B.; Malla, U.; Snels, N.; Mitchell, A.; Abi-Fares, C.; Basson, W.; Anstey, C.; White, L. (2020). "Erector spinae and serratus anterior blocks for the management of rib fractures: A retrospective exploratory matched study" (en). The American Journal of Emergency Medicine 38 (8): 1689–1691. doi:10.1016/j.ajem.2020.01.007. PMID 31932127. 
  21. ↑ White, L.; Riley, B.; Malla, U.; Snels, N.; Mitchell, A.; Abi-Fares, C.; Basson, W.; Anstey, C. (2020-08-15). "ESB vs SAB in chest wall trauma, which is better?: A response and decision making guide" (en). The American Journal of Emergency Medicine 38 (10): 2221–2223. doi:10.1016/j.ajem.2020.08.004. ISSN 0735-6757. PMID 32843243. https://www.ajemjournal.com/article/S0735-6757(20)30687-2/abstract. [sayt ishlamaydi]
  22. ↑ White, L. D.; Riley, B.; Davis, K.; Thang, C.; Mitchell, A.; Abi-fares, C.; Basson, W.; Anstey, C. (2021). "Safety of Continuous Erector Spinae Catheters in Chest Trauma: A Retrospective Cohort Study". Anesthesia & Analgesia 133 (5): 1296–1302. doi:10.1213/ANE.0000000000005730. ISSN 0003-2999. PMID 34473654. https://journals.lww.com/anesthesia-analgesia/Abstract/9900/Safety_of_Continuous_Erector_Spinae_Catheters_in.220.aspx. 
  23. ↑ Fitzpatrick, D. C.; Denard, P. J.; Phelan, D.; Long, W. B.; Madey, S. M.; Bottlang, M. (2010). "Operative stabilization of flail chest injuries: review of literature and fixation options". European Journal of Trauma and Emergency Surgery 36 (5): 427–33. doi:10.1007/s00068-010-0027-8. PMID 21841954. PMC 3150812. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3150812. 
  24. ↑ Mathison, Douglas. Master Techniques in Surgery: Thoracic Surgery: Transplantation, Tracheal Resections, Mediastinal Tumors, Extended Thoracic Resections. Walters-Kluwer Health, 2014. ISBN 978-1-46988-903-0. Qaraldi: 2015-yil 15-avgust. Qovurg‘a sinishi Google Booksda
  25. ↑ Browner, Bruce D.. Skeletal Trauma: Basic Science, Management, and Reconstruction (en). Elsevier Health Scien, 2009-01-01 — 1418-bet. ISBN 978-1416022206. 
  26. ↑ de Jong, M. B.; Kokke, M. C.; Hietbrink, F.; Leenen, L. P. H. (2014). "Surgical Management of Rib Fractures: Strategies and Literature Review". Scandinavian Journal of Surgery 103 (2): 120–25. doi:10.1177/1457496914531928. PMID 24782038. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qovurg‘a_sinishi&oldid=5275353" dan olindi