Qozogʻistonda islom
Qozogʻistonda islom Qozogʻiston Respublikasining dindor aholisi orasida eng keng tarqalgan din hisoblanadi. Musulmonlar 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra aholining 70 foizini tashkil qiladi[1].
- Yoʻnalish — sunniylik .
- Mazhab — Hanafiy mazhabi .
- Vakolatli organ Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi (QMDB) hisoblanadi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Islom dinining hozirgi Qozogʻiston hududiga tarqalishi janubiy viloyatlardan boshlab bir necha asrlar davomida sodir boʻlgan.
Islom dinining tarqalishiga birinchi turtki 751-yildagi Talas jangi boʻldi. Unda Turgʻash xoqonligi turklari va Abbosiylar xalifaligi qoʻshinlari birlashib Tang Xitoy qoʻshinlarini magʻlub etdilar. Jangdagi gʻalaba Xitoy Tan imperiyasining gʻarbga kengayishini toʻxtatdi va X asr oxiriga kelib islom dinining Yetti va Sirdaryoning oʻtroq aholisi orasida yoyilishiga va oʻrnashib qolishiga imkon berdi.
Hozirda Qozog‘istonda 3700 ga yaqin masjid bor.
Hozirgi holat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bir qator islom davlatlarining koʻmagi bilan Qozogʻistonda butun islom taʼlimotlari muassasalari tarmogʻi yaratildi. 1991-yildan Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi huzuridagi Imom-xatiblarni tayyorlash oliy islom instituti, 2001-yildan misrlik oʻqituvchilar dars beradigan „Nur-Muborak“ Misr islom madaniyati universiteti (2012-yildan nomi oʻzgartirilgan: „Nur“ Qozoq-Misr islom universiteti) [2] faoliyat yuritmoqda. Birgina 2004-2011-yillarda sanab oʻtganimiz oxirgi universitet islomshunoslik bo‘yicha 262 nafar mutaxassisni tayyorlagan. Ularning salmoqli qismi Qozog‘iston masjidlarida imom va noyib-imom bo‘lib ishlay boshlagan[2]. 2002-yilda Qozog‘iston Respublikasi Imom-xatiblari malakasini oshirish islom instituti ham ochildi[2]. Biroq, islom dinining mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi ahamiyatini oshirib yubormaslik kerak — masalan, faqat 2012-yilda „Asil Arna“ birinchi islomiy telekanal paydo bo‘ldi [2]. Davlat hokimiyati organlari islom taʼlimini nazorat qilishga intilib kelmoqda — 2011-yildan boshlab mamlakatda „islomshunoslik“ mutaxassisligi boʻyicha davlat standarti paydo boʻldi va 2011-yilda ushbu mutaxassislik boʻyicha tahsil olayotganlar uchun 150 ta grant ajratilgan[3].
Qoʻshimcha maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qozogʻistonda islom diniga eʼtiqod qiluvchi millatlar, xalqlar, asosan, quyidagilar: qozoqlar, oʻzbeklar, uygʻurlar, dunganlar, tojiklar, qirgʻizlar, turkmanlar, tatarlar, boshqirdlar, Shimoliy Kavkazning bir qator xalqlari, ozarbayjonlar (ikkinchilari asosan shialikni qabul qiladilar)…
Va shuningdek…[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Islom liberalizmi
- Qozogʻistonda koʻpxotinlilik
- Qozogʻistondagi eng katta masjidlar roʻyxati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Аналитический отчёт «Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан года»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyul.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 60
- ↑ Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 61
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Султангалиева А. К.. Ислам в Казахстане: история, этничность и общество. Алматы: КИСИ при Президенте РК, 1998.
- Sultangalieva A. K. Evolyutsiya islama v Kazaxstane // Tsentralnaya Aziya i Kavkaz. — 1999. — № 5.
- Султангалиева А. К.. „Возвращение ислама“ в Казахстан. Алматы: Фонд «Алтынбек Сарсенбаулы», 2012.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi
- Qozoq jamiyati tarixi va madaniyatida islom (XVIII-XX asr boshlari) [1]
- Qozogʻistondagi islom haqida
- [history1997.forum24.ru/?1-2-20-00000001-000-0-0-1205854254 Forum — Qozogʻistonda Islom tarixi]
- Qozogʻistonda islom. ilmiy qarash
- Gusterin P. Islom davlatlari reytingi // Markaziy Osiyo.