Quttinirpaaq milliy bogʻi
Quttinirpaaq milliy bogʻi – Kanadaning Nunavut shtatidagi Qikiqtaaluk mintaqasida Ellesmere orolining shimoli-sharqiy burchagida joylashgan[1]. Inuktitut tilida Quttinirpaaq „dunyoning tepasi“ degan maʼnoni anglatadi[2][3] . U 1988-yilda Ellesmere oroli milliy bogʻi qoʻriqxonasi sifatida tashkil etilgan va 1999-yilda Nunavut yaratilganda uning nomi Quttinirpaaqga oʻzgartirilgan, 2000-yilda esa milliy bogʻga aylantirilgan[4]. Qoʻriqxona 37,775 km.kv (14,585 mi²)ni tashkil qiladi va u Kanadadagi Wood Buffalo milliy bogʻidan keyingi ikkinchi eng katta park hisoblanadi[5] .
Park oʻzining keng muzliklari va muztogʻlari, choʻlga oʻxshash sharoitlar va ekstremal qutb muhitiga oʻziga xos tarzda moslashgan hayot shakllari bilan ajralib turadi[6]. Ammo har yili parkka atigi 50 ga yaqin kishi tashrif buyuradi[7].
Landshafti
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bogʻning quruqlik qismida tosh va muzlar koʻp uchrasa ham, bu qutbli choʻl boʻlib, u yerda yillik yogʻingarchilik juda kam miqdorda boʻladi.
Parkdagi baland togʻlarning katta qismi muzlik bilan qoplangan. Bu muzliklar va ulardan tushadigan qoldiqlar, hech boʻlmaganda, muzlashning soʻnggi qismiga toʻgʻri keladi.
Shuningdek, parkda Nunavutdagi eng baland togʻ 2,616 m (8,583 ft) balandlikda joylashgan Barbeau cho'qqisi ham bor.
Yovvoyi tabiati
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ushbu milliy bogʻda baʼzi yovvoyi hayvonlar, xususan, Arktika quyonlari, lemmings, qoʻyhoʻkiz va Arktika boʻrilari yashaydi, ammo siyrak oʻsimliklar va past harorat faqat kichik turdagi guruhlarnining yashashini qoʻllab-quvvatlaydi. Peary caribiu qatlami juda kichik guruh hisoblanadi. Boshqa hayvon turlari orasida halqali tyulen, soqolli tyulenlar, morjlar, oq ayiqlar va narvallar mavjud. Yoz oylarida qushlar parkda, jumladan, yarim palmatli rjankalar va uzun dumli yegerlar uya quradilar. Oddiy oʻsimliklar orasida oʻtlar va likenlardan tashqari, mitti tol, arktik tol va arktik paxta mavjud. Oʻsimlik va hayvonot dunyosi atrofdagi muz bilan qoplangan togʻlar va vodiylarga qaraganda yumshoqroq iqlimga ega boʻlgan Hazen koʻli mintaqasida koʻproq toʻplangan.
Insoniyat tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yuqori kenglik va cheklangan yovvoyi tabiat tufayli Ellesmere orolining bu qismida hech qachon doimiy yashovchi odam boʻlmagan. Tanquary Fiorddan Hazen koʻliga oʻtish Arktika odamlari tomonidan taxminan 5000 yil oldin foydalanilganidan dalolat beradi. Chodir halqalari va oziq-ovqat omborlari hududga zamonaviy eskimoslarning ajdodlari boʻlgan Dorset va Tule odamlari tashrif buyurganligini koʻrsatadi.
Orolning sharqiy va shimoliy uchlari turli qutb tadqiqotlari uchun boshlangʻich nuqta sifatida ishlatilgan. Fort Conger Arktikaning dastlabki tadqiqot bazasi boʻlgan va hozirda Federal meros binosi sifatida saqlanadi[8].
Park
[tahrir | manbasini tahrirlash]Parks Canada Tanquary Fiord aeroportida, Hazen koʻli va Uord orolida nazorat stantsiyalari va shagʻal havo chiziqlariga ega. Tanquary Fiord va Hazen koʻli sayyohlar uchun asosiy kirish joylari hisoblanadi[9]. Ushbu qoʻriqchi stantsiyalaridan tashqari, parkning oʻzida hech qanday qulaylik yoʻq.
2004-yilda bogʻ Canadaning Jahon merosi obyektlarining taxminiy roʻyxatiga kiritilgan toʻqqizta obyektdan biri edi[10].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Google Street View and Parks Canada Make It to Quttinirpaaq National Park“ (2017-yil 16-oktyabr). 2019-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 6-mart.
- ↑ Quttinirpaaq National Park at Nunavut Tourism
- ↑ Quttinirpaaq National Park in Nunavut at CBC Kids
- ↑ "Quttinirpaaq National Park". The Canadian Encyclopedia. Historica Canada. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/quttinirpaaq-national-park.<!--->
- ↑ „Quttinirpaaq National Park of Canada“. Parks Canada (2015-yil 13-aprel). Qaraldi: 2015-yil 28-may.
- ↑ Parks Canada Agency, Government of Canada „Nature and science - Quttinirpaaq National Park“. www.pc.gc.ca (2019-yil 6-may). Qaraldi: 2019-yil 22-iyun.
- ↑ Daley, Jason. „Now You Can Virtually Visit Quttinirpaaq National Park, One of the Most Remote Places on Earth“. Smithsonian Magazine (2017-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 6-fevral.
- ↑ „Cultural Heritage“. Quttinirpaaq National Park of Canada. Parks Canada (2009-yil 18-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 27-fevral.
- ↑ „How to Get There“. Quttinirpaaq National Park of Canada. Parks Canada (2013-yil 20-dekabr). 2007-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 26-may.
- ↑ „Quttinirpaaq“. UNESCO - Tentative List. Qaraldi: 2015-yil 26-may.