Refat Mustafayev
| Refat Mustafayev | |
|---|---|
| Asl ismi | qrim tatarcha: Refat Şemsedin oğlu Mustafayev |
| Tavalludi |
1911-yil Biyuk-Yankoy, Tavr guberniyasi |
| Vafoti |
1984-yil Andijon, Oʻzbekiston SSR |
| Fuqaroligi |
 Rossiya imperiyasi Sovet Ittifoqi |
Refat Shemsedinovich Mustafayev (qrim tatarcha: Refat Şemsedin oğlu Mustafayev) – sovet davlat va partiya arbobi, Bolsheviklar Butunittifoq Kommunistik partiyasi Qrim viloyat qoʻmitasi kotibi, partizan, Ikkinchi Jahon urushi qatnashchisi.
Tarjimai holi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1911-yilda Tavr guberniyasi, Biyuk-Yankoy qishlogʻida tugʻilgan, millati qrim-tatar[1].
1933-yil oktyabr oyida Qizil Armiya safiga harbiy xizmatga chaqirilgan[2].
BLKYSga qoʻshilgan va 1939-yil mart oyida KPSS (b) XVIII qurultoyiga delegat, 1940-yilda esa KPSS (b) Qrim viloyat qoʻmitasi kotiblaridan biri etib saylangan. Ikkinchi jahon urushi boshlanganidan keyin siyosiy xodim sifatida Qizil Armiya safiga chaqirilgan. Batalyon komissari unvoni berilgan.
Qrim partizanlari harakatida
[tahrir | manbasini tahrirlash]1942—1943-yillar qishida Qrim partizan harakatida keskin vaziyat yuzaga kelgan. Front Volga va Kavkazga chekingan, havo taʼminoti minimal darajaga tushirilgan. 1942-yilda A. V. Mokrousov boshchiligidagi bir qator rahbarlar havo orqali materikga evakuatsiya qilingan, 1941-yil kuzida birinchi chaqiruvning koʻplab partizanlari vafot etgan. Qrim togʻlarida partizan harakatining boshi kesilgan, Qrim viloyat qoʻmitasi Krasnodarda, keyin esa Sochida, partizan harakatining janubiy shtab-kvartirasida boʻlgan. Bu paytda rahbariyat bilan Qrimdagi vaziyat markaziy partiya organlari tomonidan nazoratga olingan. Bolsheviklar KP MK kotibi G. M. Malenkovning qarori bilan Bolsheviklar Kommunistik partiyasi Qrim viloyat qoʻmitasining urushgacha boʻlgan kotibi Refat Mustafayev Sovet Ittifoqidan chaqirib olingan va armiya, yer osti mintaqaviy qoʻmitasi kotibi vakolatlari bilan Qrim oʻrmoniga yuborilgan. Qrim viloyat qoʻmitasining birinchi kotibi V. S. Bulatov xuddi shu vakolatlarga ega boʻlib, bir vaqtning oʻzida boshqa partiya xodimi – P. R. Yampolskiyni oʻrmonga yuborgan. Urushdan oldin Zuyskiy okrug qoʻmitasining sobiq kotibi, 1941-yil oktyabridan partizanlar safida boʻlgan N. D. Lugovoy bilan birgalikda ular yana ikkinchi marta KPSS (b) ning Sochida joylashgan Qrim mintaqaviy qoʻmitasiga boʻysunuvchi Qrim yashirin viloyat qoʻmitasini tuzganlar.
Front gʻarbga qarab harakatlanar ekan, aholining kayfiyati oʻzgargan, qrim-tatarlardan partizanlarni qoʻllab-quvvatlash kuchaygan, qurolli oʻzini-oʻzi mudofaa boʻlinmalari aʼzolarining partizanlarga qoʻshilishi holatlari tez-tez uchragan. Bu vaqtga kelib, Refat Mustafayev partiya lavozimidan tashqari, 1944-yil yanvar-fevralda tuzilgan, 2 va 3-partizan brigadalarini oʻz ichiga olgan Qrim partizanlarining Sharqiy aloqasi (komandir V. S. Kuznetsov) komissari boʻlgan. Qorasubazar, Stariy Krim va Sudak oʻrtasidagi oʻrmonlarda ishlagan.
1944-yil bahorida Qrimni ozod qilish paytida Sharqiy kuchlarning partizanlari dushmanning chekinayotgan boʻlinmalariga hujum qilishgan. 1944-yil 13-aprelda 227-piyoda diviziyasi, 257-alohida tank polki qoʻshinlari va Sharqiy partizan tarkibining 3-brigadasi askarlari Stariy Krimni[3] ozod qilganlar.
33-armiya safida xizmatni davom ettirgan. Mutaxassisligi boʻyicha qayta attestatsiyadan oʻtkazilgan[2].
Mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Refat Mustafayevga Lenin ordeni, Qizil Bayroq ordenilari topshirilgan, ammo Qrim tatarlari deportatsiya qilingani sababli barcha taqdimotlar qoldirilgan. 1943-yilda I darajali „Vatan urushi partizanlari“ medali bilan taqdirlangan. 1945-yilda „1941—1945-yillardagi Ulugʻ Vatan urushida Germaniya ustidan qozonilgan gʻalaba uchun“ medali[2] [4].
Tekshiruvlardan oʻtib, Oʻrta Osiyoga surgun qilinganlarning yashash hududlariga joʻnatilgan. 1984-yilda Oʻzbekiston SSR Andijon shahrida vafot etgan[4].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ И. М. Коваленко. „История Биюк-Янкоя. Великая Отечественная война“. mramornoe.com (2017). 2020-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-mart.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Мустафаев Рефат Шемшетдинович“. ОБД Память народа. Министерство обороны РФ (2022). 2022-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-mart.
- ↑ Stariy Krim // Osvobojdenie gorodov. Spravochnik po osvobojdeniyu gorodov v period Velikoy Otechestvennoy voyni 1941—1945 / koll. avt., redkoll., pod obщ. red. generala armii S. P. -Ivanova. M., Voenizdat, 1985. str.231
- ↑ 4,0 4,1 „Мустафаев Рефат Шемсединович“. istmira.ru (2016). 2020-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-mart.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Nekroloq
- Biografik karta R. (Wayback Machine saytida 2020-06-18 sanasida arxivlangan) Sh. (Wayback Machine saytida 2020-06-18 sanasida arxivlangan) Mustafayev (Wayback Machine saytida 2020-06-18 sanasida arxivlangan)
