Refik Halit Karay
| Refik Halid Karay | |
|---|---|
| Asl ismi | Refik Halid Karay |
| Tavalludi |
1888-yil 15- mart Turkiya, Istanbul |
| Vafoti |
1965-yil 18-iyul Turkiya Istanbul Istanbul, Zinjirlikuyu Qabristoni |
| Taxallusi | Kirpi |
| Ijod qilgan tillari | Turk tili va Usmonli turk tili |
| Fuqaroligi | Turk |
Refik Xalid Karay — Turk yozuvchisi. U 1888-yil 15-martda Turkiyaning Istanbul viloyatida tugʻilgan.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Refik Halid Karayning otasi Mehmet Xolid Bey Bolu Mudurnudan Istanbulga koʻchib oʻtgan Karakayishlar oilasiga bosh hisobchisi boʻlib ishlagan.
Konstitutsiyaviylik ning eʼlonidan keyin u jurnalistika bilan shugʻullana boshlagan. 1909- yilda ''Tarjumon-i Haqiqat'' gazetasida tarjimon va muxbir boʻlib ishlagan.
Undan soʻng Fejriati jamoasiga qoʻshiladi va „Kirpi“ imzosi bilan " Kalem " jurnaliga maqolalar yoza boshladi. [1]
Maqolalari tufayli 1913-yilda Sinopga surgun qilingan. Keyinchalik Chorum, Anqara va Bilejikga yuborildi . Istanbulga qaytgach, bir muddat Robert kollejida turk tili o‘qituvchisi bo‘lib ishladi, undan keyin Pochta-telegramma bosh boshqarmasida faoliyat yuritadi. Hurriyet va Itilaf Firkasi aʼzosi bo`lganidan so`ng „Aydede“ siyosiy hazil jurnalini nashr eta boshlaydi.
Mustaqillik urushi(turk. Istiklal savashi)ga qarshi yozgan maqolalari tufayli xiyonatda ayblanadi va Yuzelliliklar (qora roʻyhat)ga kiritiladi. U uzoq vaqt xorijda, Bayrut va Halabda surgunda yashaydi. Mustafo Kamol Otaturkga yozgan sheʼrlari va maktublari bilan Yuzelliliklar roʻyxatidagilarning kechirilishida muhim rol oʻynadi. 16 yillik surgunlikdan keyin 1938-yilning iyulida Turkiyaga qaytib keladi. 1948-yilda yana "Aydede" jurnalini chiqarishni boshladi.
1965-yil 18-iyulda Istanbulda vafot etgan va Karay Zinjirlikuyu qabristoniga dafn qilindi.
Turk adabiyotidagi oʻrni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Refik Xolid turk adabiyotida ilk bor Onadoʻlini tanitgan asarlari bilan nom qozongan, satirik va hajviy asarlari bilan mashhur boʻlgan. U mushohadalarga asoslangan asarlarida sodda, ravon tili, taʼrif, portret va o‘xshatishlardan foydalanishdagi mahorati bilan 20-asr romanchilari orasida alohida o‘rin tutadi.
Seyit Kamol Karaaliogʻlu uni shunday tasvirlaydi: Refik Halit Karay U „Yangi til“ harakatida muhim o‘rin tutgan, so‘zlashuv tilini o‘z asarlarida katta mahorat bilan qo‘llagan yozuvchidir. Uning hikoya va romanlarida rang-baranglik, mushohada boyligi alohida ajralib turadi. [2]
Asarlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- «Istanbulning yuzi» (1920)
- «Oy orqasida» (1922)
- «Yazid qizi» (1939)
- «Chete» (1940)
- «Surgun» (1941)
- «Anahtar» (1949)
- «Bu bizning hayotimiz» (1950)
- «Nilgun» (1950-1952)
- «Yer ostida dunyo bor» (1953)
- «Ayol oʻrgimchak» (1953)
- «Ikki ming yillik oshiq» (1954)
- «Ikki tanali ayol» (1955)
- «Ayollar uyi» (1956)
- «Qorli togʻdaki olov» (1956)
- «Toʻrt bargli yonja» (1957)
- «Ohirgi qadah» (1965)
- «Yerini sevgan nihol» (1977)
- «Non qoʻldan suv qoʻldan» (1980)
- «Oyning oʻn toʻrti» (1980)
- «Suzuvchi bogʼ» (1981)
- Hikoyalari
- «Mamlakat hikoyalari» (1919)
- «Gʻurbat hikoyalari» (1940)
- Hazilari
- «Hech qachon aladanma, ishonma»
- «Kirpining soʻzlari»
- «Ay orqangda»
- «Tanishlarim»
- «Jinni»(1939)