Rotshpon
Rotshpon (nemischa: Rotspon ) — „qizil daraxt“, „qizil payraha“, „qizil qirindi“, „qizil yogʻoch idish“) — fransuz yosh qizil sharobi, qadimgi anʼanaga koʻra, XIII asrdan boshlab, Ganza shaharlariga eman bochkalarida yetkazib berilgan va tayyor boʻlganidan keyin butilkalarga solingan[1]. Dengiz iqlimi tufayli chuqur vino yertoʻlalarida rotshpon oʻziga xos taʼmga ega boʻladi, deb hisoblanadi. Nomining kelib chiqishi boʻyicha bir nechta versiyalar ilgari surilgan: qizil sharob oʻzi olib kelingan yogʻoch bochkalarning ichki yuzasini, ichilgan yogʻoch koʻzalarni yoki bochkalarga konservant sifatida solingan qaynatilgan yogʻoch qirindilarini qizil ranga boʻyashi mumkin[2]. Maʼlumotlarga koʻra, 1375-yilda bir savdogar Dantsigda Bordo vinosini sotgan[3].
Lyubekning arzon, ammo sifatli qizil vinolari uchun „Lyubek rotshponi“ nomi XVII-asrda paydo boʻlgan, faqat shaharga bochkalarda olib kelingan qizil sharoblarga berilgan, hozir esa Bordo vinochilik viloyatidan sisternalarda olib kelinadi. Lyubek rotshponi 1806-yilda shahar bosib olingandan keyin Napoleon armiyasi ofitserlari orasida shuhrat qozondi. Uni Rossiya imperatori saroyiga ham keltirishgan, rus va Boltiqboʻyi zodagonlari rotshponni qadrlashgan. Lyubeck „Shkiper jamiyati“ restoranida rotshpon tuzlangan seld baligʻi bilan tavsiya etiladi[3]. Gamburg rotshponi Gamburg shahar boshqarmasida Gamburg parlamenti va Senati tomonidan tashkil etilgan rasmiy ziyofatlarda tortiladi. Rotshpon shuningdek Bremen, Rostok va Myunsterda, shuningdek, Belgiyaning Antverpen shahrida ishlab chiqariladi. Rotshpon savdosi ayniqsa XVI—XVII asrlarda rivojlangan.
Rotshponning eng qadlovchisi shoir Fritz Reyter edi. Tomas Mann oʻzining „Buddenbroklar“ romanida rotten haqida, Genrix Mann esa „Oʻgʻirlangan hujjat“ va „Notanish“ hikoyalarida va „Paypoq bogʻichi“ komediyasini eslatib oʻtadi. Volfgang Kyoppen oʻzining „Yoshlik“ romanida zaʼfaron, qalampirmunchoq va dolchin qoʻshilgan issiq rotshponning eski retseptini tasvirlab bergan. Rotshpon Feliks fon Lyuknerning „Dengiz jini“ xotiralarida va Alfred Andershning „Zanzibar yoki oxirgi sabab“ qissasida uchraydi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Hamburger Abendblatt: Der Hamburger Rotspon ist bio, vegan und kommt aus Bergedorf (Wayback Machine saytida 2022-04-05 sanasida arxivlangan)(olm.)
- ↑ Культура Германии 2006.
- ↑ 3,0 3,1 Erwin Seitz 2011.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Маркина Л. Г. ROTSPON «РОТШПОН» // Культура Германии: лингвострановедческий словарь / под общей редакцией проф. Н. В. Муравлёвой. — М.: АСТ, 2006. — С. 834. — 1181 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-038383-5.
- Erwin Seitz. Lübeck oder der Hering aus dem Fass // Die Verfeinerung der Deutschen: Eine andere Kulturgeschichte. — Berlin: Insel Verlag, 2011. — S. 365—366. — 824 S. — ISBN 978-3-458-17505-6.