Sajda
Sajda (arabcha: سُجود [sʊˈdʒuːd]) musulmonlar tomonidan namoz paytida, Qur’on oʻqiyotganda va Allohga shukr sifatida amalga oshiriladigan yerdagi sajdalardir.
Qur’onda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qur’onda „Sajda“ („Ruku“) deb nomlangan sura bor. Bundan tashqari, Qur’oni karimning quyidagi oyatlarida sajda zikr qilingan:
1. Aʼrof — 206-oyat;
2. Raʼd — 15;
3. Nahl — 50;
4. Isro — 107;
5. Maryam — 58;
6. Haj — 18;
7. Furqon — 60;
8. Naml — 25;
9. Sajda — 15;
10. Sod — 24;
11. Fussilat — 37;
12. Najm — 61;
13. Inshiqoq — 21;
14. Alaq — 19[1].
Tartibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sajdada musulmon kishi tanasining 7 qismi bilan yerga tegishi shart: peshona/burun, kaftlar (yoki mushtlar), tizzalar, oyoq barmoqlari.
Jaʼfariy mazhabidagi shialar namozda sajda qilishda peshonasini yerga yoki toshga yoki ulardan tashkil topgan narsalarga qoʻyishadi.
Sajda qilish borasida turli fikrlar bor. Baʼzilar tiz choʻkib, keyin qoʻllarini yerga qoʻyishadi, boshqalari — avval qoʻllarini yerga qoʻyishadi, keyin tiz choʻkishadi.
Sajda turlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sajda as-sahv
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sajda as-sahv (arabcha: سجود السهو — namoz vaqtida namozxon namozning rukni va vojiblarida xatoga yoʻl qoʻygan boʻlsa, yerga qoʻshimcha sajdalar qilishadi[2][3].
Sajda at-tilovat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sujda at-tilovat (arabcha: سجود التلاوة — Qur’onni maʼlum bir joyda oʻqish paytida qilinadigan bir sajda. Hanbaliy mazhabiga koʻra Qur’onda oʻn bir oyat boʻlib, oʻqish yoki tinglashda musulmonlar sajda qilishi kerak, Shofi’iy mazhabi ulamolarining fikriga koʻra, ularga yana toʻrt oyat qoʻshilgan. Imom Abu Hanifa fikriga ko‘ra, Qur’on o‘qiyotganda sajda qilish vojibdir[2]. Qur’onning aksariyat nashrlarida tilovat sajdasi oʻqilishi kerak boʻlgan joylar ۩ belgisi bilan koʻrsatilgan. Sajda oyatlardan birini oʻqigan yoki eshitgan kishi (forscha oʻqisa ham) maʼnosini tushunadimi yoki yoʻqmi, eshitishni xohlaganmi yoki yoʻqmi, tilovat sajdasini qilishi vojib boʻladi. Faqatgina hayz koʻrgan va nifos holatidagi ayollar bu oyatlarni eshitsalar sajda qilmaydilar. Tahoratsiz yoki junub kishi sajda oyatlarini eshitsa, sajda qilishi vojib boʻladi (yaʼni, poklangach, sajda qiladi). Tilovat sajdasini kechiktirish tanzihiy makruh hisoblanadi (yaʼni, imkoni boricha tezroq qilgani yaxshi). Tilovat sajdasini qilish uchun xuddi namozdagi kabi, tahoratli holatda, badan, kiyim, joy pok boʻlishi shart. Qiblaga qarab turiladi. Qalb bilan niyat qilinib, til bilan: „Alloh taolo uchun tilovat sajdasi qilishni niyat qildim“, deyiladi va qoʻl koʻtarmasdan „Allohu akbar“, deb sajdaga boriladi. Xuddi namozdagidek sunnatga muvofiq bir marta sajda qilinadi, sajdada kamida uch marta „Subhana robbiyal aʼla“, aytiladi. Sajdadan bosh koʻtarganda „Allohu akbar“ deb oʻrindan turish, keyin yana oʻtirish mustahabdir. Tilovat sajdasida tashahhud oʻqilmaydi, salavot va salom berilmaydi[1].
Sajda ash-shukr
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sajda ash-shukr (arabcha: سجود الشكر — musulmon kishining har qanday muammodan xalos boʻlgani uchun yoki biror quvonchli voqeadan soʻng shukronalik belgisi sifatida qiladigan sajdasi[2].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Сажда оятларини эшитган киши қандай тартибда сажда қилади?“ (2019-yil 15-aprel). Qaraldi: 2023-yil 11-aprel.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Али-заде 2007.
- ↑ „Саджа сахв по мазхабу имама Абу Ханифы“. Assalam.Ru. 2014-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-dekabr.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ali-zade A. A. Sadjda // Islamskiy ensiklopedicheskiy slovar. — M. : Ansar, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY-SA 3.0)