Scratch (dasturlash tili)

Scratch
Muallifi	Mitchel Reznik va Alan Key (англ. Mitchel Resnick)
Operatsion tizim	Microsoft Windows, macOS, Linux (via renderer), HTML5(via web browser), iOS, iPadOS, and Android.
Fayl formatlari	.sb , .sb2 , .sb3
Vebsayt	scratch.mit.edu

Scratch (скреч, skrech) dasturlash tili oddiy va tushunarli bo‘lganligi sababli, unda nafaqat o‘quvchilar, balki bog‘cha yoshidagi bolalar ham o‘z loyihalarini amalga oshirishlari mumkin.Scratch dasturlash muhitiga LEGO konstruktorlik dasturi asos qilib olingan, shu boisdan ham uning davomchisi hisoblanadi. Loyihalarni tashqi vositalar yordamida mustaqil HTML5, Android ilovalari, Bundle (macOS) va EXE fayllariga eksport qilish mumkin. Xizmat MIT Media Laboratoriyasi tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, 70 dan ortiq tillarga tarjima qilingan va dunyoning aksariyat qismlarida qoʻllanadi. Scratch oʻqitiladi va maktabdan keyingi markazlarda, maktablar va kollejlarda, shuningdek, boshqa davlat bilim muassasalarida qoʻllanadi. 2023-yil 15-fevral holatiga ko‘ra, tilning rasmiy veb-saytidagi hamjamiyat statistikasi 103 milliondan ortiq foydalanuvchi tomonidan baham ko‘rilgan 123 milliondan ortiq loyihani, hozirgacha yaratilgan jami 804 milliondan ortiq loyihalarni (shu jumladan, baham ko‘rilmagan loyihalarni) va veb-saytlarga oyiga 95 milliondan ortiq tashrifni ko‘rsatadi.

Scratch dasturlash muhiti asosiy tushunchalari (Skript, Sprayt va Sahna)lar hisoblanadi.

Skript (dastur) — maʼlum algoritm asosida ketma-ket taxlangan rangli bloklar

Sprite (sprayt – asraguvchi ruh, farishta) — Scratch dasturi stilida yaratilgan obyekt

(qahramon). Spraytlar o‘z liboslari (costumes) va ularni harakatga keltiruvchi buyruqlardan (skriptlar) tashkil topgan.

Stage (sahna) — dastur ishga tushirilgach, spraytlar harakatini kuzatish mumkin bo‘lgan ishchi oyna.

Scratch kabi veb-sayt foydalanuvchilarga turli xil medialarni (jumladan, grafika, ovoz va boshqa dasturlarni) ijodiy yoʻllar bilan, masalan, video oʻyinlar, animatsiyalar, musiqa va simulyatsiyalar kabi loyihalarni yaratish va "remikslash" orqali aralashtirish imkonini beradi.Blok — dasturning eng kichik (minimal) fragmenti (bo‘lagi). U buyruq, operator, o‘zgaruvchi

yoki funksiya bo‘lishi mumkin. Bloklar vazifasiga ko‘ra 9 ta rangga ajratilgan.

Scratchdagi bloklar
Bloklar		Buyruqlar
	Harakat	Burchaklar va yoʻnalishlar kabi spritlarning harakat bloklari
	Koʻrinish	Spraytning vizual tasvirlarini boshqaradi yaʼni tashqi koʻrinish(kostyumlar)
	Ovoz	Audio fayllar va effektlarni ijro etadi ovoz, musiqa bloki hisoblanadi
	Voqealar	Voqealar boshqaruvchilari va eshittirishlar.Jarayonlar bloki
	Boshqaruv	Shartlar, sikllar va klonlash yaʼni boshqaruv bloki
	Sensing	Spraytlar boshqa spraytlar, sichqoncha koʻrsatkichi va fon bilan oʻzaro aloqada boʻlishi mumkin.qisqa nom bilan sensor bloki
	Operatorlar	Matematik operatorlar va taqqoslashlar
	Oʻzgaruvchilar va roʻyxatlar	Oʻzgaruvchilarga kirish va oʻrnatishni bloklaydi. Bulutli oʻzgaruvchilarga loyihaning barcha ishlaydigan versiyalari kirishi mumkin.
	Mening bloklarim	Foydalanuvchi tomonidan belgilangan funktsiyalar, bloklar sifatida foydalanish mumkin. Ular ekranni yangilamasdan ishlash imkoniyatiga ega.
	Kengaytmalar	Quyida tushuntirilgan

Havolalar

rasmiy sayt
Scratch Curlie katalogida