Sergey Kalmykov
| Sergey Kalmykov | |
| Tavalludi | 6-oktyabr 1891-yil Samarqand |
| Vafoti | 27-aprel 1967-yil Almata, Qozogʻiston |
| Millati |  Rossiya
|
Sergey Ivanovich Kalmykov (1891-yil 6-oktyabr – 1967-yil 27-aprel) – rus va qozoq rassomi, illyustrator, dekorativ, yozuvchi; avangard rassomi. Kalmykov asarlarining jahon sanʼati tarixida bevosita oʻxshashligi yoʻq. Ijodiy faoliyati davomida Kalmykov baʼzan „fantastik ekspressionizm“ deb ataladigan oʻziga xos rasm uslubini ishlab chiqdi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kalmykov Rossiya imperiyasi tarkibidagi Samarqandda rus oilasida tugʻilgan. U tugʻilgandan koʻp oʻtmay, oila Orenburgga koʻchib oʻtdi va u yerda oʻrta maktabni tugatdi.
1909–1910-yillarda Kalmykov Moskvada yashagan, u yerda Moskva rassomlik, haykaltaroshlik va arxitektura maktabida kurslarida qatnashgan.
1910-yil oxiridan 1926-yilgacha Peterburgda yashab, u yerda M. V. Dobujinskiy va K. S. Petrov-Vodkinga shogirtlikka tushdi. Uning soʻzlariga koʻra, 1911-yilda suv ustidagi qizil otlarni tasvirlagan dastlabki asarlaridan biri Petrov-Vodkinni oʻzining mashhur „Qizil otning choʻmilishi“ (1912) rasmini yaratishga ilhomlantirgan[1][2].
Orenburgda
[tahrir | manbasini tahrirlash]1926-yilda, Oktyabr inqilobidan soʻng, Kalmykov Orenburgga qaytib keldi, u yerda bezakchi, paradlar va namoyishlar dizayneri boʻlib ishladi, maʼruzalar oʻqidi va oʻz asarlarini yozishni davom ettirdi. 1926-yildan 1928-yilgacha u AHRR (Inqilobiy Rossiya rassomlari uyushmasi) Orenburg boʻlimining aʼzosi, „Jar-Tsvet“ jamiyati koʻrgazmalari ishtirokchisi boʻlgan. 1930-yillarning boshlarida Kalmykov Fyodor Vaserskiyning sayohat operasi uchun dekoratsiya yaratdi, Orenburg teatri va sirki uchun liboslar va plakatlarning eskizlarini yaratdi[3]. 1935-yilda senzura kuchayib, ziyolilar safida tozalashlar sodir boʻlganda, Sergey Kalmykov Orenburgdan Almataga koʻchib oʻtishga qaror qildi.
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kalmykov umri davomida psixiatriya shifoxonalarida davolanmagan va hech qachon rasmiy psixiatrik tashxisga ega boʻlmagan (garchi uning xatti-harakati, ayniqsa hayotining soʻnggi yillarida ijtimoiy meʼyorlardan tashqariga chiqqan boʻlsa ham). Uning oʻlimidan soʻng (va asosan uning ishini tahlil qilish asosida) baʼzi psixiatrlar (masalan, Sankt-Peterburglik Viktor Kagan) Kalmykov shizofreniya bilan ogʻrigan deb taxmin qilishdi[4].
Kalmykov Almata markaziy qabristoniga dafn etilgan[5]. Qabr 2022-yilda topilib, tartibga keltirildi[6].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Тайный гений на красном коне авангарда, Ольга Власенко, Эксперт-Казахстан, 10 июля 2006 г.“ (deadlink). 2018-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-yanvar.
- ↑ „Новости Радищевского музея“. radmuseumart.ru. 2020-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-noyabr.
- ↑ „Сергей Калмыков (1891—1967), в Масловка — городок художников, 2007 (в статье приведён список более ранних публикаций)“. 2010-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-iyun.
- ↑ „Амур на носороге: Сергей Иванович Калмыков (1891—1967), Виктор Каган, Port Folio, 2001“ (deadlink). 2011-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-iyun.
- ↑ Mesto zaxoroneniya
- ↑ „Алма-Ата и Алматы. Почти детективная история“ (ru). ratel.kz. 2022-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-oktyabr.