Kontent qismiga oʻtish

Shakshuka

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Shakshuka
Shakshouka with five cooked eggs on top of tomato sauce in cast iron skillet
Tovada pishgan shakshuka
Turi Asosiy taom
Asosiy komponentlari Pomidor, qalampir, tuxum, zaytun yog'i
Shakshoukaning alohida qismi

Shakshuka ( arabcha: شكشوكة , shuningdek, shakshuka yoki chakchouka deb ham ataladi) pomidor, zaytun moyi, qalampir, piyoz va sarimsoq sousida qaynatilgan tuxumdan iborat mag'rib taomidir, odatda zira, qizil qalampir va qayin qalampiri bilan ziravorlanadi. Joan Natanning so'zlariga ko'ra, shakshouka 16-asrning o'rtalarida Usmonli Shimoliy Afrikada Kolumbiya almashinuvining bir qismi sifatida Hernan Kortes tomonidan mintaqaga pomidor kiritilgandan so'ng paydo bo'lgan.[1]

Etimologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shakshouka so'zi ( arabcha: شَكْشُوكَةٌ ) Mag‘rib[2] atamasi bo‘lib, “aralashma” ma’nosini bildiradi.[3][4][5][6] Bu so'zning aniq kelib chiqishi ko'pincha bahs-munozaralarga sabab bo'ladi, lekin ko'plab Mag'ribi taomlari va atamalarining nomlari singari, bu mintaqaning tub aholisi Amazig (yoki Berber) xalqining tilidan kelib chiqqan deb ishoniladi.[7] G'arbiy Mag'ribda u bīd wu matiša ( بيض ومطيشة ) deb ataladi. "tuxum va pomidor").[8]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taomning kelib chiqishi Liviya, Marokash, Tunis, Turkiya, Jazoir va Yaman bo'yicha raqobatchi da'volar bilan ba'zi tortishuvlarga sabab bo'lib qolmoqda.[9][10]

Bu taom, shuningdek, asrlar davomida Sefarad oshxonasining bir qismi bo'lib kelgan[11][12] va 1950-1960-yillarda Liviya va Tunisdan yahudiy muhojirlar tomonidan Isroilga olib kelingan, u faqat 1990-yillarda menyularda ommalashgan.[7] Uning Isroilda hozirgi mashhurligining katta qismi Tripolidan kelgan yahudiy muhojirlarining o'g'li Bino Gabso bilan bog'liq bo'lib, u 1991-yilda otasining Yaffadagi restoranini egallab olgan va uning nomini doktor Shakshukaga o'zgartirgan.[7]

O'shandan beri bu taom butun dunyo bo'ylab mashhur bo'ldi, 2012-yilda yahudiy isroillik oshpaz Yotam Ottolenghi va uning falastinlik biznes sherigi Sami Tamimi tomonidan Quddus oshxonasi bo'yicha yozilgan kitobida kiritlgan.[7] Isroillik taomlar yozuvchisi Gil Hovav shakshuka kabi taomlarning xalqaro miqyosda mashhurligini Ottolenghi va Tamimining kitobidan kelib chiqqanligiga ishonadi. Ba'zilar Isroilni bu taomni o'zlashtirishda ayblashdi, oshpaz Maykl Solomonov buni rad etdi: "Bu o'g'irlangan ovqat, deyish nafaqat noto'g'ri, balki dangasalikdir. O'sha mintaqadagi hamma o'z taomlarini shunday pishirishining asl sababi Usmonlilardir."[13]

Variantlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Merguez Shakshuka

Asosiy sousning o'zgartirish mumkin, ular ziravorlar va shirinliklar bilan farqlanadi. Ba'zi oshpazlar konservalangan limon, sho'r qo'y suti pishloqlari, zaytun, harissa,chorizo yoki merguez kabi achchiq kolbasa qo'shadilar.[14] Shakshuka tuxumdan tayyorlanadi, lekin Turkiyada menemen deb nomlanadigan milliy taom ham aynan shunga o'xshab ketadi.[11][12]

Shakshukaning ba'zi o'zgarishlari qo'zichoq go'shti, qovurilgan butun ziravorlar, yogurt va yangi ko'katlar bilan ham tayyorlanishi mumkin.[15] Ziravorlar orasida maydalangan koriander, qizil qalampir, zira va qayin qalampiri bo'lishi mumkin.[16][17] Tunislik oshpazlar idishga kartoshka, loviya, artishok yuraklari yoki qovoq qo'shishlari mumkin.[18] Shimoliy Afrika taomlari matbuxa shakshuka uchun asos sifatida ishlatilishi mumkin.[19]

1950-yillarda Isroil armiyasining ratsioniga Spamning kosher versiyasidan tayyorlangan shaxsouka ( loof deb ataladi) qo'shilgan.[20][21] Tuxum asosiy tarkibiy qism bo'lganligi sababli, u ko'pincha ingliz tilida so'zlashadigan mamlakatlarda nonushta menyusida bo'ladi, lekin arab dunyosida, shuningdek, Isroilda u ham mashhur kechki ovqatdir[22] va humus va falafel kabi, Levant mintaqasida sevimli hisoblanadi.[9] Unga tuzlangan sabzavotlar va merguez deb nomlangan Shimoliy Afrika kolbasa yoki oddiygina non, yalpiz choyi bilan xizmat qilishi mumkin.[23]

Yahudiy madaniyatida shanba kuni kechki ovqat uchun pomidor qaylasining katta partiyasi tayyorlanadi va qoldiqlar ertasi kuni ertalab tuxum bilan shakshouka nonushta qilish uchun ishlatiladi.[12] Andalusiya oshxonasida taom huevos a la flamenca sifatida tanilgan; bu versiya chorizo va serrano jambon o'z ichiga oladi.[24] italyan oshxonasida bu taomning tomat pastasi, hamsi, sarimsoq va mayanez, ba'zan parmesan pishloqli uova in purgatorio (purgatoriyada tuxum) deb nomlangan versiyasi mavjud.[25]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Nathan, Joan. A Culinary Exploration of Jewish Cooking from Around the World: A Cookbook. Knopf Doubleday Publishing, 2017 — 16-bet. ISBN 9780385351157. „Shakshuka was born in Ottoman North Africa in the mid-sixteenth century“ 
  2. ↑ Ellis, Robin. Mediterranean Cooking for Diabetics: Delicious Dishes to Control or Avoid Diabetes (en). Little, Brown Book Group, 2016-03-03. ISBN 9781472136381. Qaraldi: 2017-yil 15-noyabr. 
  3. ↑ Ly, Linda. The CSA Cookbook: No-Waste Recipes for Cooking Your Way Through a Community Supported Agriculture Box, Farmers' Market, Or Backyard Bounty (en). Voyageur Press, 2015-03-20. ISBN 9780760347294. Qaraldi: 2017-yil 15-noyabr. 
  4. ↑ Planet, Lonely. The World's Best Superfoods (en). Lonely Planet, 2017-03-01. ISBN 9781787010369. Qaraldi: 2017-yil 15-noyabr. 
  5. ↑ Bilderback, Leslie. Mug Meals: More Than 100 No-Fuss Ways to Make a Delicious Microwave Meal in Minutes (en). St. Martin's Press, 2015-09-01. ISBN 9781466875210. Qaraldi: 2017-yil 15-noyabr. 
  6. ↑ Jakob, Ben. „How Shakshuka,, Took the World By Storm“. Culture Trip. 2017-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-noyabr.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Fitzgerald. „Shakshuka: All mixed up over a brilliant breakfast“. The Irish Times (2021-yil 24-aprel). Qaraldi: 2021-yil 9-sentyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Irish" defined multiple times with different content
  8. ↑ „وداعا "البيض ومطيشة"“ (ar). Hespress - هسبريس جريدة إلكترونية مغربية (2012-yil 16-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
  9. ↑ 9,0 9,1 Josephs, Bernard. „Shakshuka: Israel's hottest breakfast dish“. The Jewish Chronicle (2009-yil 8-oktyabr). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 7-avgust. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "thejc" defined multiple times with different content
  10. ↑ Global Jewish Foodways: A History. University of Nebraska Press, 2018 — 104-bet. ISBN 9781496202284. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Artzeinu: An Israel Encounter, By Joel Lurie Grishaver, 2008
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Gil Marks, Encyclopedia of Jewish Food, Houghton Mifflin Harcourt, 2010, ISBN 9780470391303, s.v., p. 547 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "marks" defined multiple times with different content
  13. ↑ „'At 70'- From Jaffa oranges to gourmet shakshuka“. Jerusalem Post.
  14. ↑ „Shakshuka recipe“. The Guardian (2012-yil 18-fevral).
  15. ↑ Gordon, Peter. „Peter Gordon's lamb shakshouka recipe“. The Guardian (2018-yil 3-iyun). Qaraldi: 2018-yil 21-iyul.
  16. ↑ „Shakshouka Recipe - Tunisian Recipes“. PBS Food (2015-yil 12-mart). Qaraldi: 2018-yil 21-iyul.
  17. ↑ Clark. „Shakshuka With Feta Recipe“. NYT Cooking. Qaraldi: 2018-yil 21-iyul.
  18. ↑ Claudia Roden. The Book of Jewish Food: An Odyssey from Samarkand to New York. Knopf, 1996 — 512-bet. ISBN 9780394532585. 
  19. ↑ Gur, Janna. Jewish Soul Food: From Minsk to Marrakesh, 2014. 
  20. ↑ Steinberg, Jessica. „The rationale behind the rations“. The Times of Israel (2012-yil 20-noyabr).
  21. ↑ Raviv, Yael. Falafel Nation: Cuisine and the Making of National Identity in Israel. University of Nebraska Press, November 2015 — 171-bet. ISBN 978-0-8032-9023-5. 
  22. ↑ Clifford-smith, Stephanie. „Three of a kind ... shakshouka“. Sydney Morning Herald (2011-yil 7-iyun). 2017-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 7-avgust.
  23. ↑ Ashkenazi, Michael. Food Cultures of Israel: Recipes, Customs, and Issues, 2020 — 89-bet. 
  24. ↑ Tish, Ben. Moorish: Vibrant Recipes from the Mediterranean. Bloomsbury, 2019 — 46-bet. ISBN 9781472958082. 
  25. ↑ „Eggs in Purgatory Recipe“ (en-US). NYT Cooking. Qaraldi: 2021-yil 14-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Shakshuka&oldid=5103667" dan olindi