Shamshi Qaldayaqov
| Shamshi Qaldayaqov | |
|---|---|
| Tug'ilgan yili: |
1930-yil. 15-avgust |
| Vafot etgan: | |
| Kasbi: |
Kompozitor |
| Ayoli: | |
Shamshi Qaldayaqov (15.81930,Oʻtirar tumani Shouldir qishlogʻi—29.02.1992, Olmaota) — bastakor, Qozogʻiston xalq artisti (1991). Chimkent, Taraz, Jetisay shaharlarining faxriy fuqarosi. Kichik juzning Jagalbayli urugʻidan[1]
U atoqli bastakor, qoʻshiq janrining taniqli faxriysi,Qozogʻistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi,zamonaviy qozoq estradasi asoschilaridan biri, Qozogʻiston xalq artisti.
Janubiy Qozogʻiston viloyatining Qizilqum tumanida tugʻilgan.U yoshligidan jamoaviy musobaqalarda barcha iqtidorini namoyon eta oldi.1950-yildan buyon ijodkorlik bilan shugʻullanadi.1956-1962-yillar Qurmangazi nomidagi davlat konservatoriyasida V.Velikanov sinfida oʻqigan.Shamshining qoʻshiqlari oʻzining hayratlanarli ohangi, shovullab oqayotgan buloq suviday tiniq ovozi, lirik nafisligi bilan ajralib turadi. Uning ijodiy faoliyati qozoq estrada qoʻshiqlari musiqasini milliy uslubda boyitish, ya’ni xalq qoʻshiqlarini uygʻunlashtirishda yotadi. Bu esa uning qozoq musiqa an’anasi suti bilan ulgʻayganidan dalolat beradi.
Shunday qilib,oʻtmish va bugunning ajoyib uygʻunligi Sh.Qaldayaqov ijodini ulugʻlab,dashtda keng tarqalishini ta’minladi.Ma’lumki,Muxtor Auezov oʻlimidan sal avval universitet talabalari oldidagi mashhur nutqida Shamshi musiqasini Akan va Birjon chiqishlaridan keyin “yangi yil kirgizuvchi” eng yaxshi hodisa, deb yuqori baholagan edi. “Butun qozoq xalqini kuylagan Shamshi” nomining siri ham shunda.Bastakor qoʻshiqlari ayniqsa,60-70-yillarda yoshlar orasida mashhur boʻlgan.“Xrushchev erishi” davri yoshlari “Bitlz” kabi xorijiy bastakor va ijrochilarga mehr qoʻyganidek, qozogʻistonliklar ham oʻz kompozitorlarimizni tinglagan. Ikkinchilar orasida,albatta, Qaldayaqov birinchi o'rinda edi.
Nafaqat goʻzal va zukko yoshlar,balki kattalar va keksalar, turli kasb va millat vakillari ham.Ayniqsa,“Mening Qozogʻistonim” asari xalq orasida mashhur boʻldi. 1986-yil dekabr qoʻzgʻolonida qatnashgan oʻgʻil-qizlar Shamshi qoʻshigʻini Olmaota shahri maydon va koʻchalarida kuylashdi.2005-yildan boshlab “Mening Qozogʻistonim” asari Qozogʻiston Respublikasining Davlat madhiyasi sifatida tasdiqlangan.[2]
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Sariogʻashdagi Qoplanbek veterinariya texnikumini tugatgan (1950).
- 1951-yildan 1954-yilgacha Uzoq Sharqda xizmat qilgan.
- 1955-yilda Toshkent musiqa bilim yurtining musiqa nazariyasi fakultetiga oʻqishga qabul qilingan.
- 1956-1962-yillarda Olmaota davlat konservatoriyasining kompozitsiya fakultetida tahsil oldi (professor V. V. Velikanov sinfi).
- 1950-yildan buyon ijodkorlik bilan shugʻullanadi.[3]
Qozoq musiqa sanʼatiga qoʻshgan hissasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qaldayaqov milliy musiqa janridagi so'nggi bastakor sifatida ko'rilgan. Uning qo'shiqlari quloqqa yoqimli, xalq tomonidan iliq kutib olindi va sevildi.Bastakor asarlarining mavzu va mazmun doirasi juda keng.Shamshi asarlarining asosiy mavzusi yurtga,yerga,Vatanga, ota-onaga, qoʻni-qoʻshniga, doʻstlarga muhabbatdir. U oʻzining fuqarolik lirikasiga singib, respublikaning bepoyon yerlarini kuyladi:
Mukofotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Respublika yoshlar mukofoti sovrindori (1965).
Shamshining nomi mamlakatda esda qoladi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chimkentdagi Shamshi bogʻida Shamshi haykali oʻrnatildi]] 1992-yildan buyon anʼanaviy tarzda bastakor va xonandalar oʻrtasida Qaldayaqov nomidagi xalqaro tanlov-festival oʻtkazib kelinmoqda.Chimkent shahridagi viloyat filarmoniyasi,Olmaota shahridagi bir koʻcha,bir koʻcha,bastakor tugʻilgan Shouldir qishlogʻidagi musiqa maktabi Kaldayaqov nomi bilan atalgan.Chimkent filarmoniyasi oldida Kaldayaqov haykali oʻrnatilgan. 1991-yilda Qaldayakov haqida “Yillarim meniki, qoʻshiqlarim” (rej. T. Axmetov) biografik hujjatli filmi suratga olindi. “Shamshigʻumir” xotiralar va maqolalar toʻplami nashr etilgan (2002).[4]
Ishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qoʻshiqlar, A., 1967;
- Baxt quchog'ida. Qoʻshiqlar toʻplami, A., 1971;
- Sizni sog'indim. Qoʻshiqlar, A., 1978;
- Mening Qozog'istonim. Qo'shiqlar, A., 1981;
- Shamshi dunyosi. Qo'shiqlar, A., 2000.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ https://abai.kz/post/55971
- ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- ↑ Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы, 4-том
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- SHAMSHY TABIAT TOP VA KANYON (Wayback Machine saytida 2022-01-23 sanasida arxivlangan)
- Shamshi Qaldayaqov: “Meni qidirib kelsang, aylanaman”
- Jamila Qaldayakova: Shamshi hech qachon oilasini buzmagan (Wayback Machine saytida 2022-01-23 sanasida arxivlangan)
- Chimkentdagi Shamshi haykali poyiga gullar qoʻyildi