Kontent qismiga oʻtish

Sharl de Goll aeroporti

Koordinatalari: 49°00′35″N 002°32′52″E / 49.00972°N 2.54778°E / 49.00972; 2.54778
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Parij Sharl de Goll aeroporti
Aéroport de Paris-Charles-de-Gaulle
Roissi aeroporti
Aéroport de Roissy
IATA kodi: CDG – ICAO kodi: LFPG
– WMO identifikatori: 07157
Qisqacha bayon
Aeroport turi Fuqarolik
Egasi Groupe ADP
Operator Paris Aéroport
Xizmat doirasi Parij metropolitan hududi
Joylashuvi Roissy-en-France, Fransiya
Ochilgan 8-mart, 1974-yil (50 yil avval) (1974-03-08)
Havo yoʻli tuguni
Dengiz sathidan balandligi 119 m / 392 ft
Koordinatalari 49°00′35″N 002°32′52″E / 49.00972°N 2.54778°E / 49.00972; 2.54778
Vebsayti parisaeroport.fr/en/charles-de-gaulle-airport
Xarita
CDG/LFPG (Fransiya)
CDG/LFPG
Aeroportning Fransiya xaritasidagi joylashuvi
Uchish/qoʻnish yoʻlaklari
Uzunligi Yuzasi
m ft
08L/26R 4,142 13,589 Asfalt
08R/26L 2,700 8,858 Asfalt
09L/27R 2,700 8,858 Asfalt
09R/27L 4,200 13,780 Asfalt
FATO 08/26 440 1,444 Turf
Maʻlumotlar (2023)
Yoʻlovchilar soni 67,421,316
Parvozlar soni 448,305
  • Manba: AIP France[1]
  • Passenger Traffic & Aircraft Movements[2]
Freight Movements[3]

Parij Sharl de Goll aeroporti (fransuzcha: Aéroport de Paris-Charles-de-Gaulle), Roissi aeroporti (Aéroport de Roissy) yoki shunchaki Paris CDG nomi bilan ham mashhur, Fransiya poytaxti Parij shahriga xizmat koʻrsatuvchi asosiy xalqaro aeroportdir. 1974-yilda ochilgan, Parijdan 23 km (14 mi) shimoli-sharqdagi Roissy-en-Franceda joylashgan va Ikkinchi jahon urushi davridagi davlat arbobi Sharl de Goll (fransuzcha: Charles de Gaulle) (1890–1970) sharafiga nomlangan, ismning bosh harflari (CDG) esa aeroportning IATA kodi sifatida qoʻyilgan.

Sharl de Gol aeroporti Air France va boshqa eski tashuvchilar (Star Alliance, Oneworld va SkyTeam ittifoqlaridan) uchun asosiy markaz hamda easyJet va Norse Atlantic Airways kabi aviakompaniyalar uchun ikkilamchi havo tuguni boʻlib xizmat qiladi. Groupe ADP (Aéroports de Paris) tomonidan boshqariladi va Paris Aéroport brendi ostida faoliyat koʻrsatadi.

2022-yilda aeroport 57 474 033 yoʻlovchi tashidi va 34 657 parvozlarga xizmat koʻrsatdi[4], bu esa yoʻlovchilar soni boʻyicha aeroportni jahonning toʻqqizinchi, Yevropaning uchinchi (Istabul va Hitrou aeroportlaridan keyin) eng yirik aeroportga aylantirdi. Sharl de Goll Yevropa Ittifoqidagi eng gavjum aeroportdir. Yuk tashish hajmi boʻyicha esa jahonda oʻn birinchi, Yevropada birinchi oʻrinda turadi. 2019-yilda aeroport orqali 2,102,268 tonne (2,069,066 long ton; 2,317,354 short ton) yuk tashilgan[5]. Shuningdek, u eng koʻp aviakompaniyalar xizmat koʻrsatadigan aeroport boʻlib, Sharl de Gollda 105 dan ortiq aviakompaniyalar ishlaydi[6].

2017-yil holatiga koʻra, aeroport eng koʻp mamlakatga toʻgʻridan-toʻgʻri parvozlar taklif qiladi va eng koʻp aviakompaniyaga xizmat koʻrsatadi[7]. 2018-yil 12-fevraldan beri aeroport direktori Marc Houalla hisoblanadi.

Joylashuvi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parij Sharl de Goll aeroporti 32.38 square kilometre (12.50 kv mi) maydonni egallaydi. Terminallar va uchish-qoʻnish yoʻlaklarini oʻz ichiga olgan aeroport hududi uchta departament va oltita kommuna hududida joylashgan.

Parij markazidan tashqarida xalqaro aviatsiya markazini qurish tanlovi potentsial koʻchirish yoki ekspropriatsiya qilish istiqbollari cheklanganligi va kelajakda aeroportni yanada kengaytirish imkoniyati tufayli amalga oshirildi.

Aeroport boshqaruvi faqatgina Groupe ADP nazoratida boʻlib, guruh Orli (Parij janubi), Le Bourget (Sharl de Goll aeroportining janubi-gʻarbiy qismida, hozirda umumiy aviatsiya va Parij aviashoulari uchun foydalaniladi), Parij atrofidagi bir nechta kichikroq aerodromlar hamda dunyo boʻylab bevosita yoki bilvosita boshqa aeroportlarni ham boshqaradi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rivojlanishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻz davrida Aéroport de Paris Nord (Parij shimoliy aeroporti)[9] deb atalgan aeroportning rejalashtirish va qurilish bosqichi 1966-yilda boshlandi. 1974-yil 8-martda Sharl de Goll aeroporti deb nomlangan aeroport faoliyatini boshladi. Avangard dizaynidagi 1-terminal oʻn qavatli dumaloq bino boʻlib, ularning har biri quyosh nurlarining teshiklardan kirishiga imkon beruvchi oltita eshikdan iborat boʻlgan yettita yoʻldosh binolar bilan oʻralgan. Asosiy meʼmor Paul Andreu edi, u keyingi oʻn yilliklarda kengaytmalarga ham mas’ul boʻlgan.

2-terminal 1981-yilda ochildi. Oʻsha vaqtdagi mamlakat prezidenti Fransua Mitteran ishtorikida rasmiy ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. 1-terminaldan farqli oʻlaroq, 2-terminal anʼanaviy chiziqli sxema bilan ishlab chiqilgan, biroq vaqt oʻtishi bilan 2A dan 2G gacha bir qator alohida terminallarga aylangan[manba kerak].

Parijning barcha aeroportlarida Paris Aéroport brendi joriy etilgandan soʻng, Groupe ADP ham Sharl de Goll aeroporti uchun katta oʻzgarishlarni eʼlon qildi: Yoʻldosh 1 terminallari, shuningdek, 2B va 2D terminallari birlashtiriladi. Parij-Sharl de Goll markazida ishlaydigan aviakompaniyalar uchun yuklarni yetkazib berish vaqtini tezlashtirish uchun 2E Hall L terminali ostida yangi avtomatlashtirilgan yuklarni saralash tizimi va konveyer oʻrnatildi. Parijdan Sharl de Goll aeroportiga toʻgʻridan-toʻgʻri tezkor temir yoʻl aloqasi boʻlgan CDG Express 2027-yilning boshida ochilishi rejalashtirilgan[10].

Korporativ identifikatsiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frutiger shrifti aeroportda foydalanish uchun tanlangan va 1975-yilda butun bino boʻylab belgilarda qoʻllangan. Bu shrift dastlab Roissy deb nomlangan, u oʻzining dizayneri Adrian Frutiger sharafiga oʻzgartirilgan.

2005-yilgacha, 1-terminalda qilingan har bir ommaviy eʼlondan oldin „Indicatif Roissy“ laqabli va 1971-yilda Bernard Parmegiani tomonidan yozilgan oʻziga xos qoʻngʻiroq tovushi boʻlgan. Qoʻngʻiroqni Roman Polanskining Frantic filmida eshitish mumkin. Chiroq rasman „Indicatif ADP“ qoʻngʻirogʻi bilan almashtirildi.

2016-yil 14-aprelda Groupe ADP Connect 2020 korporativ strategiyasini ishlab chiqdi va Paris Aéroport tijorat brendi Parijning barcha aeroportlariga, jumladan, Le Burje aeroportiga ham tatbiq etildi[11].

Terminallari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aeroport diagrammasi
1-terminalning havodan koʻrinishi (taʼmirlashdan oldin)
2A va 2B terminalining havodan koʻrinishi (taʼmirlashdan oldin)

Sharl de Goll aeroportining uchta terminali bor: 1-terminal eng eskisi va 3-terminalning qarshisida joylashgan, 2-terminal boshqa tomonda joylashgan boʻlib, 7 ta sub terminal binolariga (2A dan 2G gacha) ega. 2-terminal dastlab faqat Air France uchun qurilgan[9], u sezilarli darajada kengaytirilgandan keyin boshqa aviakompaniyalarga ham xizmat koʻrsata boshlagan. 2A dan 2F gacha boʻlgan terminallar baland yoʻlaklar bilan oʻzaro bogʻlangan va yonma-yon joylashgan. 2G terminali shatlbas orqali bogʻlangan yoʻldosh bino hisoblanadi[9].

3-terminal (ilgari „9-terminal“ deb atalgan) charter va lou-kost aviakompaniyalarga xizmat koʻrsatadi. CDGVAL yengil temir yoʻl transporti 2-terminalni 1/3-terminallar va ularning toʻxtash joylari bilan bogʻlaydi.

Pandemiyagacha Sharl de Goll aeroporti barcha Star Alliance aʼzolariga 1-terminaldan, Oneworld aʼzolariga 2A terminaldan va SkyTeam aʼzolariga 2C, 2E (qitʼalararo), 2D, 2F va 2G (Yevropa yoʻnalishlari) terminallaridan foydalanishni tayinlagan edi. Pandemiya sababli tayinlovlar bir necha marta oʻzgartirildi.

Bugungi kunda aeroport Star Alliance aviakompaniyalariga 1-terminaldan, Oneworld aviakompaniyalariga Oʻrta Sharq va Osiyo yoʻnalishlarida 1-terminaldan va Amerika, Afrika va Yevropa (2A terminalning yopilishi tufayli) yoʻnalishlarida 1-terminaldan hamda SkyTeam aviakompaniyalariga xalqaro yoʻnalishlarda 2E terminaldan, Shengen yoʻnalishlarida 2F terminaldan xizmat koʻrsatadi.

1-terminal

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Paul Andreu loyihalashtirgan 1-terminal sakkizoyoq shaklida qurilgan. U dumaloq terminal binosidan iborat boʻlib, unda roʻyxatdan oʻtish taymerlari va yuklarni qabul qilish konveyerlari kabi asosiy funksiyalar mavjud. Bort darvozalari boʻlgan yettita yoʻldosh yer osti yoʻlaklari orqali markaziy binoga ulangan.

Oʻrtasida katta osmon yoritgichi boʻlgan markaziy binoning har bir qavati bitta funksiyani bajaradi. Birinchi qavat texnik operatsiyalar uchun ajratilgan va jamoat uchun ochiq emas. Ikkinchi qavatda doʻkonlar va restoranlar, CDGVAL terminallararo poyezd platformalari (2-terminal va Parij markaziga ketadigan poezdlar uchun) va yaqinda taʼmirlangan roʻyxatdan oʻtish peshtaxtalari mavjud. Roʻyxatdan oʻtish punktlarining aksariyati uchinchi qavatda joylashgan boʻlib, u yerda taksi toʻxtash joylari, avtobus bekatlari va maxsus olib ketish vositalari ham mavjud. Amaldagi bortga chiqish talonlari bilan joʻnab ketayotgan yoʻlovchilar boj olinmaydigan doʻkonlar va chegara nazorat postlari joylashgan toʻrtinchi qavatga chiqishlari mumkin. Beshinchi qavatda kelgan yoʻlovchilar uchun yuklarni qabul qilish konveyerlari mavjud. Barcha toʻrtta yuqori qavatda avtoturargoh va aviakompaniya ofislari uchun joylar ajratilgan.

Uchinchi, toʻrtinchi va beshinchi qavatlar orasidagi oʻtish joylari binoning oʻrtasidan oʻrnatilgan eskalatorlar toʻri bilan taʼminlanadi. Ushbu eskalatorlar markaziy kort ustida toʻxtaydi. Har bir eskalator har qanday ob-havo sharoitidan himoyalanish uchun shaffof trubka bilan qoplangan. Ushbu eskalatorlar koʻpincha filmlarni suratga olishda ishlatilgan (masalan, The Last Gang of Ariel Zeitoun). Alan Parsons Project guruhining I Robot albomining muqovasida ana shu eskalatorlar tasvirlangan.

1-terminal 2020-yil mart oyida COVID-19 pandemiyasi munosabati bilan yopildi. ADP bu vaqtdan 250 million yevro miqdoridagi taʼmirlash ishlarini amalga oshirish uchun foydalangan. 2023-yilda nihoyasiga yetgan rekonstruksiya 1, 2 va 3-yoʻldoshlarni bogʻlovchi yangi tutashuv binosini yaratish va terminalning markaziy korpusini modernizatsiya qilishni oʻz ichiga oldi. Yangilangan terminaldagi turli dizayn detallari Andreuning original dizaynining aylana shakliga hurmat bilan qarashadi. Yangilangan 2-terminalda fransuz dizaynerlari Maksim Liautard va Ugo Toro tomonidan yaratilgan yangi joʻnash zali ham mavjud boʻlib, u Parij bistrosi muhitini aks ettiradi[12][13].

Star Alliance ittifoqining barcha aviakompaniyalari 1-terminaldan foydalanadilar[14]. 1-terminaldan foydalanadigan boshqa tashuvchilarga Oneworld aviakompaniyalari – Cathay Pacific, Qatar Airways va SriLankan Airlines hamda ittifoqlarga qoʻshilmagan Aer Lingus, Emirates, Etihad Airways, Eurowings, Icelandair, Kuwait Airways va Oman Air kiradi[15].

2-terminal

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2-terminal yettita sub-terminalga – 2A dan 2G gacha yoyilgan. 2A dan 2F gacha boʻlgan terminallar terminallararo yoʻlaklar bilan bogʻlangan, ammo 2G terminali 800 m (0.5 mi) masofada joylashgan yoʻldosh binosi hisoblanadi. 2G terminalga faqat 1, 2A va 2F va 3 terminallaridan avtobus orqali kirish mumkin. CDGVAL terminallararo transport poyezdi, Parij RER Regional-Express va tezyurar TGV temir yoʻl stansiyasi, Aéroport Charles de Gaulle 2 TGV, 2-terminal majmuasida 2C va 2E lar (bir tomondan) yoki 2D va 2F larda (qarama-qarshi tomondan) joylashgan.

2F terminal U2 guruhining „Beautiful Day“ qoʻshigʻiga (oʻzbekcha: Goʻzal kun) klip suratga olish uchun foydalanilgan. Guruh shuningdek, Terminal 2F ichida oʻzining 2000-yilgi „All that you canʼt Leave Behind“ albomining (oʻzbekcha: Siz ortda qoldirib boʻlmaydigan barcha narsalar) albom rasmlari uchun suratga olgan.

2B va 2D terminallaridan Oneworld alyansining koʻpgina aviakompaniyalari foydalanadi, Oneworldning Osiyo va Yaqin Sharqqa uzoq masofali tashuvchilari, Fransiyaning xorijdagi Air Austral va Air Tahiti Nui aviakompaniyalari[15] va 1-terminaldan parvoz qilmaydigan yuk tashish va oʻrtacha masofaga qatnovchi SkyTeam aʼzosi boʻlmagan boshqa barcha aviatashuvchilar bundan mustasno[16]. SkyTeam tashuvchisi boʻlgan Czech Airlines ham ushbu terminaldan foydalanadi[15].

2E va 2F terminallari Air France hamda uning SkyTeam hamkorlari tomonidan foydalaniladi, faqat Czech Airlines (Terminal 2D) hamda Saudia (1-terminal) bundan mustasno. Oneworld aʼzosi Japan Airlines[16] hamda hech qaysi ittifoqqa aʼzo boʻlmagan Air Mauritius, China Southern Airlines, Gulf Air, LATAM Chile, va WestJet kabi aviatashuvchilar[15] ham ushbu terminaldan parvozlarni tashkillashtiradi.

2E terminalining qulab tushishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qulab tushgan 2E terminali, 2004-yil iyun
2-terminal turli zallarining xaritasi

2004-yil 23-mayda, 2E terminali ochilishidan koʻp oʻtmay, uning bir qismi E50 darvozasi yaqinida qulab tushdi va toʻrt kishi halok boʻldi[17]. Halok boʻlganlarning ikki nafari Xitoy fuqarolari, biri Chexiya, oxirgisi esa Livan fuqarosi ekanligi bildirildi[18]. Qulash oqibatida yana uch kishi jarohatlangan. 2E terminali 2003-yilda qurilishdagi biroz kechikishlardan soʻng ochilgan va Paul Andreu tomonidan ishlab chiqilgan. Maʼmuriy va sud tergovlari boshlandi.

Ushbu voqea sodir boʻlishidan oldin, ADP yangi terminal bilan 2005-yilda aksiyalarining birlamchi ommaviy taklifini (IPO) amalga oshirishni rejalashtirgan edi. Bu investorlar uchun jozibador boʻlishi kutilgan, biroq yoz boshlanishi arafasida terminalning qisman qulashi va muddatsiz yopilishi aeroport biznes rejasiga jiddiy zarar yetkazdi.

2005-yil fevralda maʼmuriy surishtiruv natijalari eʼlon qilindi. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, qulashning yagona sababi yoʻq, balki bir nechta omillar taʼsir qilgan, loyihalashda xavfsizlik uchun juda kam joy qoldirilgan. Tekshiruv shuni koʻrsatdiki, beton tonozli qubba yetarlicha mustahkam emas va metall ustunlar bilan teshilgan hamda baʼzi teshiklar qurilmani zaiflashtirgan. Surishtiruvga yaqin manbalar, shuningdek, barcha qurilish zanjiri xarajatlarni kamaytirish uchun imkon qadar chegaralarga yaqin ishlaganligini ham oshkor qildi. Paul Andreu qurilish kompaniyalarini temir-betonni toʻgʻri tayyorlamaganliklari uchun qoraladi.

2005-yil 17-martda ADP taxminan 100 million yevro evaziga bir qismi qulagan 2E terminalining butun qismini („jetty“) buzib tashlashga va qayta qurishga qaror qildi[19]. Qayta qurish jarlikning innovatsion beton quvur uslubini anʼanaviy poʻlat va shisha tuzilmaga almashtirdi. Rekonstruksiya paytida terminal yaqinida 2E ning qulashdan oldingi sigʻimini takrorlaydigan ikkita vaqtinchalik chiqish zali qurildi. 2008-yil 30-martda terminal toʻliq qayta foydalanishga topshirildi.

2G terminali

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2-terminal, oldingi displey ekrani
Sharl de Goll aeroportining 2F terminalida turgan Air France samolyoti.

2G terminali Air France va HOP! Aviakompaniyalari hamda ularga affillangan korxonalarning mintaqaviy parvozlari uchun 2008-yilda ochilgan. Bu terminal barcha terminallarning sharqida joylashgan va unga faqat avtobusda borish mumkin. 2G terminali Shengen hududiga uchadigan yoʻlovchilar uchun foydalaniladi (shuning uchun pasport nazorati yoʻq) va Air France aviakompaniyasining mintaqaviy va Yevropa parvozlariga xizmat koʻrsatadi hamda kichik sigʻimli samolyotlarni (150 yoʻlovchigacha) hozirda imkoni boridan tezroq qaytish muddati bilan taʼminlaydi va bu qaytish muddati samolyotlarga yangi terminal binosi yaqinida toʻxtash va yoʻlovchilarni birinchi navbatda avtobus yoki piyoda samolyotga chiqarish imkonini beradi. „Navette orange“ deb nomlangan avtobus liniyasi xavfsizlikni tekshirish zonasi ichidagi 2G terminalini 2E va 2F terminallari bilan bogʻlaydi. Boshqa terminallarga oʻtayotgan yoʻlovchilar, agar yuklarini olishlari shart boʻlmasa, xavfsizlik nazorati zonasidagi boshqa avtobuslar bilan sayohatlarini davom ettirishlari kerak.

2E terminali L zali (3-yoʻldosh binosi)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

750 m (2,460 ft) uzunlikdagi 3-yoʻldosh binosining (yoki S3) 2E va 2F terminallaridan sharqda tugallanishi katta sigʻimli samolyotlar, xususan Airbus A380 uchun qoʻshimcha reaktiv yoʻllarni taqdim etadi. Roʻyxatdan oʻtish va yukni tashish 2E va 2F terminallaridagi mavjud infratuzilma tomonidan taʼminlanadi. 3-yoʻldosh binosi 2007-yil 27-iyunda qisman, 2007-yil sentyabrda toʻliq foydalanishga topshirilgan. Hozirda u 2E terminalining L darvozalariga toʻgʻri keladi.

2E terminali M zali (4-yoʻldosh binosi)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

S3 va 2E terminalining bir qismiga tutashgan S4 yoʻldosh binosi rasman 2012-yil 28-iyunda ochildi. Hozirda u 2E terminalining M darvozalariga toʻgʻri keladi. Uzoq masofali parvozlarga moʻljallangan boʻlib, u bir vaqtning oʻzida 16 ta samolyotni boshqarish, yiliga 7,8 million yoʻlovchiga xizmat koʻrsatish imkoniyatiga ega. Uning ochilishi barcha SkyTeam aviakompaniyalarining 2E (xalqaro tashuvchilar uchun), 2F (Schengen Yevropa tashuvchilari uchun) va 2G terminallariga koʻchirilishiga olib keldi.

Terminallardagi qayta taqsimlashlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Air France ilgari 2C da joylashgan barcha operatsiyalarini 2E ga koʻchirdi. 2012-yil oktyabr oyida 2F xalqaro operatsiyalarini yopdi va toʻliq Shengenga aylandi, bu esa Air France aviakompaniyasining ilgari 2D formatida ishlagan barcha reyslarini 2F ga koʻchirish imkonini berdi.

Bundan tashqari, 2013-yil aprel oyida 2B terminali toʻliq taʼmirlash uchun yopildi (barcha aviakompaniyalar 2D ga koʻchdi) va yangilanishlar oldi, shu jumladan, faqatgina uchib kelganlar uchun moʻljallangan ikkinchi qavat qoʻshildi. 2B terminali 2021-yil 2-iyunda qayta ochildi. Lufthansa, Aegean Airlines, easyJet, Icelandair, LOT Polish Airlines, Norwegian Air Shuttle, Play, Royal Air Maroc va Scandinavian Airlines kabi aviakompaniyalar 22-dekabrgacha 2B terminalida parvozlarni tashkil qildi, 22-dekabrdan esa easyJet va Royal Air Marocdan tashqari aviakompaniyalar 1-terminalga oʻtdi. Lou-koster easyJet 2B terminalida yagona tashuvchi boʻlishga qiziqish bildirdi[20]. Ulanishni osonlashtirish uchun 2A va 2C oraligʻida 2012-yil mart oyida yangi bort maydoni ochildi. Bu barcha xavfsizlik va pasport nazoratini yagona hududda amalga oshirish imkonini beradi, koʻplab yangi xarid qilish imkoniyatlari, shuningdek, yangi aviakompaniya zallari uchun imkoniyat yaratadi va 2A va 2C oraligʻida transfer cheklovlarini yengillashtiradi. 2D terminal pandemiya paytida yopildi va bir xil yangilanishlar, xususan qoʻshimcha qavatga ega boʻldi. 2D terminali 2023-yil 18-aprelda qayta ochildi va baʼzi aviakompaniyalar oʻz faoliyatini terminalga koʻchirdi[15].

2A va 2C terminallari bagajni yangilash tizimi uchun 18 oyga yopiladi (barcha aviakompaniyalar 1 yoki 2B terminaliga koʻchiriladi)[lower-alpha 1].

3-terminal

[tahrir | manbasini tahrirlash]

3-terminal 1-terminaldan 1 km (0.62 mi) uzoqlikda joylashgan. Uchib kelish va ketish uchun bitta binodan iborat. 1- va 3-terminallar orasidagi yurish masofasi 3 km (1.9 mi), ammo, RER va CDGVAL poyezdlari uchun temir yoʻl stansiyasi („CDG Airport Terminal 1“ deb nomlanadi) bor-yoʻgʻi 300 m (980 ft) masofada joylashgan. 3-terminalda bortga chiqish eshiklari oʻrnatilmagan va barcha yoʻlovchilar aeroport avtobuslarida samolyot stendlariga yetkaziladi.

COVID-19 pandemiyasida terminallardan foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pandemiya davrida aeroport xizmatlari keskin qisqartirildi. 2020-yil 30-mart kuni aeroport 1- va 3-terminallarni vaqtincha yopib, qolgan barcha reyslarni 2-terminalga koʻchirishini eʼlon qildi. 2D terminali ham pandemiya davrida yopilgan va faqat 2A, 2C, 2E, 2F va 2G terminallari faoliyat koʻrsatgan. Pandemiya boshida aviakompaniyalar alyanslar boʻyicha guruhlangan edi: Star Alliance aviakompaniyalari 2A terminalida ishlagan, u yerda pandemiyadan oldin Air Canada va Ethiopian Airlines aviakompaniyalari ishlagan, Oneworld aviakompaniyalari oʻz faoliyatini Terminal 2C ga oʻtkazgan, SkyTeam aviakompaniyalari esa 2E va 2F terminallarida ishlagan. 2020-yil dekabridan 2021-yilning iyunigacha faqat 2E va 2F terminallari ochildi, 2E terminalida Shengen boʻlmagan reyslar va 2F terminalida Shengen reyslari amalga oshirildi. 2021-yil 2-iyunda 2B qayta ochildi va baʼzi aviakompaniyalar oʻsha konkursga koʻchirildi. Koʻproq joy kerakligi uchun keyinroq 2A, 2C va 2D terminallari qayta ochildi. 2021-yil iyunidan 2022-yil dekabrigacha Star Alliance aviakompaniyalari 2A (Shengen boʻlmagan) va 2B (Shengen) terminallarida, Oneworld aviakompaniyalari 2C (Shengen boʻlmagan) va 2D (Shengen) terminallarida va SkyTeam aviakompaniyalari 2E terminali (Shengendan tashqari) hamda 2F va 2G terminallarida (Shengen) ishlagan. Biroq, Star Alliance aviakompaniyalarining Osiyoga reyslari 2A terminalidagi sigʻim cheklovlari tufayli 2E terminalida ishlagan. Faqatgina 2A terminalidan parvozlarni tashkillashtirgan Singapore Airlines bundan mustasno. 3-terminal 2022-yil 3-mayda barcha charter va lou-koster aviakompaniyalar foydalanishi uchun qayta ochildi[21]. Oʻsha paytda 1-terminal taʼmirlash uchun yopiq edi. U 2022-yil 1-dekabrda 2-terminaldagi trafikni kamaytirish uchun qayta ochildi[22].

Bekor qilingan 4-terminal loyihasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi – 4-terminal qurish rejalari ilk marotaba 2014-yilda maʼlum qilindi. Taxminiy qiymati 9 milliard yevro boʻlgan yangi terminal Sharl de Goll aeroportining maksimal sigʻimi 80 millionga yetgan 2025-yilda qurilishi kerak edi. Qurilganda, yangi terminal yiliga 30–40 million yoʻlovchini qabul qila oladi va taxminan 2E terminalidan shimolda qurilgan boʻlar edi[23][24]. Biroq, 4-terminal taklifi 2021-yilda COVID-19 pandemiyasi natijasida yoʻlovchilar oqimining qisqarishi va yangi ekologik qoidalar loyihani amalga oshirishni imkonsiz qilganligi sababli bekor qilindi[25]. Ekolog guruhlar loyihaning bekor qilinishini „buyuk gʻalaba“ deb olqishladi[24].

Roissypôle

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Roissypôle – ofis binolari, savdo maydonchalari, mehmonxonalar, avtobus va Sharl de Goll aeroportidagi RER B stansiyasidan iborat majmua. Majmua tarkibiga Air France aviakompaniyasining bosh ofisi[26], Kontinental maydoni[27], Hilton Paris Charles de Gaulle Airport[28] va le Dôme binosi kiradi. Le Dôme, Air France shoʻba korxonasi boʻlgan Air France Consulting bosh ofisini oʻz ichiga oladi[29]. Kontinental maydonida Air France shoʻba korxonasi Servair[30] va Air France Emlash markazi[31] bosh ofisi mavjud.

Yer usti transporti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2-terminal, CDGVAL stansiyasi
2E terminali, LISA stansiyasi
Aéroport Charles de Gaulle 2 TGV RER stansiyasi
Aéroport Charles de Gaulle 2 TGV temir yoʻl stansiyasi

CDGVAL

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aeroport terminallariga ikkita liniyadan (CDGVAL va LISA) iborat erkin avtomatlashtirilgan temir yoʻl tizimi xizmat koʻrsatadi.

CDGVAL (Charles de Gaulle Véhicule Automatique Léger, oʻzbekcha: Sharl de Goll yengil avtomatlashtirilgan transport vositasi) 1-terminal, PR avtoturargohi, Aéroport Charles de Gaulle 1 RER stansiyasi (Roissypôle ichida va 3-terminal yonida joylashgan), PX avtoturargohi va Aéroport Charles de Gaulle 2 TGV va RER stansiyasini bogʻlaydi. 2C, 2D, 2E va 2F terminallari oʻrtasida joylashgan.

LISA (Liaison Interne Satellite Aérogare, oʻzbekcha: Ichki yoʻldosh terminallarini ulash) 2E terminalini S3 yoʻldosh terminali (L darvozalari) va S4 yoʻldosh terminali (M darvozalari) bilan bogʻlaydi.

RER

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sharl de Goll aeroporti markaziy Parij bilan shahar atrofi qatnovi va metropoliten liniyasi gibridi boʻlgan RER B orqali ulanadi. Xizmat aeroport hududida ikkita stansiyaga ega[32]:

  • Aéroport Charles de Gaulle 1 stansiyasi Roissypôle ichida va 3-terminal yonida joylashgan. Stansiya CDGVAL ulanishi orqali 1-terminalga eng tez borish imkonini taʼminlaydi.
  • Aéroport Charles de Gaulle 2 TGV stansiyasi 2C, 2D, 2E, va 2F terminallari oʻrtasida joylashgan.

Koʻpincha, Sharl de Goll aeroporti va Parij oʻrtasidagi RER B boʻylab xizmat koʻrsatishning ikki turi mavjud:

  • soatiga 4 ta poyezd Sharl de Goll aeroporti va Saint-Rémy-lès-Chevreuse bekati oʻrtasidagi barcha bekatlarda toʻxtash orqali qatnovni amalga oshiradi;
  • soatiga 4 ta poyezd Sharl de Goll aeroporti, Aulnay-sous-Bois va Gare du Nord oʻrtasida toʻxtovsiz ekspress xizmatni taklif qiladi, keyin Massy-Palaiseaugacha boʻlgan barcha bekatlarda toʻxtaydi.

RER B tarixan sekin va toʻla odam bilan harakatlangan, shu sababli fransuz rasmiylari CDG Express poyezdlarini qurmoqda, u 2027-yildan boshlab Sharl de Goll aeroportidan Paris Gare de l’Est temir yoʻl stansiyasiga (Gare du Nord yonida) toʻxtovsiz qatnovlarni tashkil qiladi. U eski yoʻldan qisman foydalanadi va tonggi 5 dan tun yarmiga qadar har yarim soatda 20 daqiqalik toʻxtovsiz safarni taklif qilishi kutilmoqda[33]. Yangi liniya aviakompaniya mijozlarini RER B dan olib chiqib, mahalliy yoʻlovchilar uchun joy ochishi va aeroportga avtomobil safarlarining 15 foizini temir yoʻlga oʻtkazishi kutilmoqda[33].

TGV

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2-terminal LGV Interconnexion Est liniyasida TGV stansiyasini oʻz ichiga oladi. Stansiyadan TGV inOui, Ouigo va Thalys tezyurar xizmatlari Fransiya boʻylab, Belgiya va Gollandiyadagi stansiyalargacha qatnovlarni tashkillashtiradi.

Avtobus

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Roissybus Parij metropolitenining Opera bekati va Sharl de Goll aeroporti oʻrtasida toʻxtovsiz ekspress xizmatni taklif qiladi va barcha terminallarda (2Gdan tashqari) toʻxtaydi.
  • „Magical Shuttle“ Parij Disneylendi va Sharl de Goll aeroporti oʻrtasida 1-terminal va 2E/2F terminalida toʻxtab, toʻxtovsiz ekspress xizmatini taklif etadi.
  • RATP bus 350 Parijdagi Gare de l’Est/Gare du Nord terminallari va Sharl de Goll aeroportining barcha terminallari (2G dan tashqari) va aeroportning boshqa hududlari oʻrtasida hamma bekatlarda toʻxtash orqali qatnovlarni tashkil qiladi.
  • RATP bus 351 Parijdagi Nation stansiyasi, Gallieni stansiyasi, barcah terminallar (2G dan tashqari) hamda aeroportning boshqa hududlari oʻrtasida mahalliy qatnovlarni tashkil qiladi.
  • Noctilien N140 va N143 yoʻnalishlari Parijdagi Gare de l’Est/Gare du Nord terminallari va Sharl de Goll aeroporti, barcha terminallar (2G dan tashqari) va aeroportning boshqa hududlari oʻrtasida tungi soatlarda mahalliy xizmatni taklif qiladi.

Uzoq masofali avtobuslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

BlaBlaBus va Flixbus Aéroport Charles de Gaulle 1 RER stansiyasidan tashqaridagi avtovokzaldan xalqaro va mahalliy yoʻnalishlarga barcha turdagi avtobus qatnovlarini taklif qiladi.

Avtomobil

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sharl de Goll aeroporti Parij va Lillni bogʻlaydigan A1 avtoyoʻnalishi bilan bevosita bogʻlangan.

Muqobil aeroportlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sharl de Golldan tashqari Parij shahriga Orli aeroporti (Parij janubida, shaharning yana bir yirik aeroporti) va Paris-Le Bourget aeroporti (Parijning shimoli-shimoli-sharqida, umumiy aviatsiya va xususiy samolyotlar uchun) xizmat koʻrsatadi.

Ayrim lou-koster aviakompaniyalar Bove–Tillé aeroporti (Parijdan 85 km uzoqlikda) hamda Shalon Vatri aeroportlarini (Parijdan 165 km uzoqlikda) Parij-Bove hamda Parij-Vatri nomi bilan „Parijga“ xizmat koʻrsatadigan aeroport sifatida reklama qiladi. Bove aeroporti temir yoʻl orqali bogʻlanmagan, biroq markaziy Parijga kuniga 15 marta avtobus qatnovi mavjud.

Baxtsiz hodisalar va falokatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 1993-yil 6-yanvarda Bremendan Parijga Lufthansa CityLine brendi ostida Contact Air Dash 8–300 (roʻyxatga olish raqami D-BEAT) yordamida amalga oshirilgan Lufthansa 5634-reysi Sharl de Goll aeroportining uchish-qoʻnish yoʻlagidan 1,800 metr (5,900 ft) uzoqlikda yerga uriladi. Natijada bortdagi 23 yoʻlovchidan toʻrt nafari halok boʻldi. Ekipajning toʻrt aʼzosi tirik qolgan. Halokat uchuvchining uchish-qoʻnish yoʻlagi yopilganligi sababli aeroportga soʻnggi yaqinlashishni toʻxtatishga majbur boʻlganidan keyin sodir boʻldi: darhol oldinda kelayotgan Korean Air Boeing 747 samolyotining qoʻnayotganda shinasi yorilib ketgan[34].
  • 2000-yil 25-iyulda Sharl de Goll aeroportidan Nyu-Yorkdagi Jon F. Kennedi xalqaro aeroportiga 4590-reys bilan parvoz qilayotgan Air Francening Concorde samolyoti Gonesse shahridagi Les Relais Bleus mehmonxonasiga qulab tushdi va samolyotdagi barcha odam va yerdagi toʻrt kishi halok boʻldi. Tekshiruvlar shuni koʻrsatdiki, Continental Airlines 55-reysi sifatida uchib ketgan McDonnell Duglas DC-10-30 samolyotidan ajralgan uchish-qoʻnish yoʻlagidagi metall chiziq ustidan oʻtib ketganidan soʻng shina koʻtarilish vaqtida yorilib ketgan, bu esa yoqilgʻi tankining yorilishiga va natijada dvigatelning ishdan chiqishi va boshqa shikastlanishlarga olib kelgan. Concorde nemis sayyohlik kompaniyasi uchun charter reysni amalga oshirayotgan boʻlgan.
  • 2001-yil 25-mayda Angliyaning Luton shahriga joʻnab ketayotgan Short SH36 yuk tashuvchisi (Streamline 200-reysi sifatida roʻyxatdan oʻtgan) uchish-qoʻnish yoʻlagida Air Liberté aviakompaniyasining 8807-reysini amalga oshirayotgan MD-83 samolyoti bilan toʻqnashib ketdi. MD-83 qanotining uchi SH36 ning yon tomonini yirtib ketganida SH36 ning birinchi uchuvchisi halok boʻldi. Kapitan yengil tan jarohati oldi, bortdagilarning hammasi tirik qoldi.

Eslatmalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ American Airlines, El Al, Royal Jordanian hamda 2 fransuz aviakompaniyasidan tashqari barcha Shimoliy Amerika, Yaqin Sharq, Afrika va Osiyo yoʻnalishlari 1-terminalga, barcha Yevropa yoʻnalishlari, American Airlines, El Al, Royal Jordanian hamda 2 fransuz aviakompaniyasi 2B terminaliga koʻchiriladi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Andoza:AIP FR
  2. ↑ „DECEMBER 2023 AND FULL-YEAR TRAFFIC FIGURES“ (en) (2024-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 18-yanvar.
  3. ↑ „Preliminary world airport traffic rankings released“. aci.aero (2019-yil 13-mart). 2021-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-avgust.
  4. ↑ „Traffic Paris Aéroport and Groupe ADP airports“ (en). www.parisaeroport.fr. Qaraldi: 2023-yil 7-aprel.
  5. ↑ „Statistiques annuelles“. Union des aéroports Français. 2012-yil 29-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 24-fevral.
  6. ↑ „which airport serves the most airlines?“. travelupdate.com (2020-yil 4-iyun). 2022-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-may.
  7. ↑ „Frankfurt and Paris CDG lead global analysis of airports in S17“ (en-GB). anna.aero (2017-yil 15-fevral). 2023-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ 8,0 8,1 "le 5 janvier 1993 Rapport preliminaire relatif à l’accident survenu sur l’aéroport de Roissy-Charles de Gaulle (Wayback Machine saytida 18 January 2012 sanasida arxivlangan)." Bureau d’Enquêtes et d’Analyses pour la Sécurité de l’Aviation Civile. 26/34. Retrieved on 14 July 2010.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Charles de Gaulle Airport, Paris: history and terminals“. Charlesdegaulleairport.co.uk. 2022-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 16-oktyabr.
  10. ↑ Allix, Grégoire. „La future ligne de train CDG Express ne sera finalement pas en service pour les JO de 2024“ (fr) (2019-yil 29-may). Qaraldi: 2020-yil 12-oktyabr.
  11. ↑ Charlotte Turner. „ADP reveals rebrand and opens Orly South Pier“. Trbusiness.com (2016-yil 19-aprel). 2022-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-mart.
  12. ↑ „Paris CDG Terminal 1 reopens“ (en-GB). Business Traveller. Qaraldi: 2023-yil 25-sentyabr.
  13. ↑ „'Our flagship boutique terminal' – Groupe ADP launches Extime retail and hospitality brand at stunning new-look Paris CDG T1“ (en-GB). The Moodie Davitt Report (2023-yil 3-fevral). Qaraldi: 2023-yil 25-sentyabr.
  14. ↑ Stewart, Kyle „Terminal 1 at Paris CDG Re-Opens“ (2022-yil 4-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 5-iyun.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 „Which terminal ?“. Easy CDG. Qaraldi: 2023-yil 20-aprel.
  16. ↑ 16,0 16,1 „[PARIS CHARLES DE GAULLE INTERNATIONAL AIRPORT“]. Japan Airlines. Qaraldi: 2023-yil 30-aprel.
  17. ↑ „'Fresh cracks' at Paris airport“. BBC News (2004-yil 24-may). 2022-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ „Paris airport collapse blamed on design“ (2005-yil 16-fevral). 2022-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ „Info et actualité en direct – Toutes les actualités et infos“. LCI. 2022-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ „Le future satellite 4 de l'aéroport Paris-Charles de Gaulle“. ADP. 2014-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 28-yanvar.
  21. ↑ „Terminal 3 at Paris-CDG Airport Reopens“ (2022-yil 9-may). Qaraldi: 2023-yil 17-fevral.
  22. ↑ „Paris Charles de Gaulle Terminal 1 reopens Before Olympics 2024“. Qaraldi: 2022-yil 17-fevral.
  23. ↑ Gliszczynski, Fabrice; Mabille, Philippe. „Roissy CDG: un nouveau terminal (colossal) est prévu dans 10 ans (PDG d'Aéroports de Paris)“. La Tribune (2014-yil 6-iyun). Qaraldi: 2020-yil 12-oktyabr.
  24. ↑ 24,0 24,1 „France to scrap 'obsolete' Paris Charles de Gaulle Airport expansion“ (en). The Independent (2021-yil 12-fevral). Qaraldi: 2023-yil 25-sentyabr.
  25. ↑ „Charles de Gaulle: Plans for huge new airport terminal in Paris scrapped“. BBC News. 2022-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 11-fevral.
  26. ↑ "AIR FRANCE HEAD QUARTERS – ROISSYPOLE (Wayback Machine saytida 11 July 2011 sanasida arxivlangan)." Groupement d’Etudes et de Méthodes d’Ordonnancement (GEMO). Retrieved on 20 September 2009.
  27. ↑ "Continental Square (Wayback Machine saytida 4 October 2003 sanasida arxivlangan)." Seifert Architects. Retrieved on 21 June 2010.
  28. ↑ "Hilton Paris Charles De Gaulle Airport." Hilton Hotels. Retrieved on 21 June 2010.
  29. ↑ "Air France Consulting." Air France. Retrieved on 21 June 2010. (Wayback Machine saytida 3 October 2011 sanasida arxivlangan)
  30. ↑ "Servair." Air France. Retrieved on 21 June 2010. (Wayback Machine saytida 17 November 2011 sanasida arxivlangan)
  31. ↑ "Prevention and Vaccinations (Wayback Machine saytida 5 November 2009 sanasida arxivlangan)." Air France. Retrieved on 19 June 2010.
  32. ↑ „Paris RER“. parisbytrain.com (2016-yil avgust). Qaraldi: 2017-yil 30-oktyabr.
  33. ↑ 33,0 33,1 „Qu'est-ce que le projet CDG Express ?“. cdgexpress.com. 2023-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-yanvar.
  34. ↑ Harro Ranter. „ASN Aircraft accident de Havilland Canada DHC-8-311 D-BEAT Paris-Charles de Gaulle Airport (CDG)“. Aviation-safety.net (1993-yil 6-yanvar). 2022-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-iyun.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]


"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sharl_de_Goll_aeroporti&oldid=5302330" dan olindi