Sharqiy Turkiston Jumhuriyati

	Sharqiy Turkiston Jumhuriyati ;
	Shiori; La ilaha illaloh, Muhammadur Rasululloh
Poytaxti	G'ulja shahri
Yirik shaharlari	G'ulja, Suydun, Kunas va boshqalar
Til(lar)i	Oʻzbek tili, uyg'ur tili, qozoq tili, qirgʻiz tili
Dini	Islom
Aholisi	oʻzbeklar, uyg'urlar, tojiklar, qirgʼizlar, qozoqlar, qipchoqlar

Sharqiy Turkiston Jumhuriyati - tarixda Sharqiy Turkiston hududida tuzilgan davlat. 1944-yilning 12-noyabrida Sharqiy Turkistondagi "Ozodlik jamiyati" yig'ilishida mustaqilligi e'lon qilingan. Davlat poytaxti etib G`ulja shahri tayinlandi^[1].

Hukumat hay’at aʼzolari

12-noyabrdagi yegʻilishda Sharqiy Turkiston islom hukumati raisi etib Alixonto'ra Shokirxo'ja o'g'li, muovin raisi etib Hakimbekxoʻja saylandi. Hukumat hay’at aʼzolari etib quyidagilar saylandi^[2]

Muhammadjon Maxdum
Abdurauf Maxdum
Solihjonboy (Bobojon)
Rahimjon Sobir hoji
Joniy (Gʻaniy) Yoʻldosh
Zunnun Tayib
Nuriddinbek (Ilohun)
Qosimjon Qambariy
Abdukarim Abbos
Abulhaytoʻra
Muhiddin oxun Qanot
Umarjon (Pirmuhammad)
Habib Yunusiy
Moskalev
Karimjon dungan
Hakimbekxoʻja

Mustaqillik Bayonoti

1942-yil, 12-noyabr sanasida Sharqiy Turkiston Jumhuriyatining 9 moddadan iborat boʻlgan Mustaqillik Bayonoti qabul qilingan.^[2] 9 moddaning har biri mustaqillikni toʻliq va oshkora ifodalovchi, inson huquqlarini toʻla himoyalovchi islomga asoslangan hujjat boʻlgan.

Bayrogʻi

Sharqiy Turkiston islom hukumati bayrogʻi yashil rangda boʻlib, qoʻshimcha sariq rang ishlatilgan. Shuningdek, bayroqda oy-yulduz, „La ilaha illaloh, Muhammadur Rasululloh“ yozuvi boʻlgan.

Bayroqning tuzilishi ham 9 moddalik bayonotda qabul qilingan.^[2]

Sharqiy Turkiston milliy armiyasi

1945-yil 8-aprelda Sharqiy Turkiston milliy armiyasi tashkil etildi^[3]. Askarlikka qabul qilish va harbiy masalalar bilan shugʻullanuvchi Harbiy Shoʻro tuzilgan. Rahbarlikka Asilxon Alixonto'ra o'g'li tayinlangan.^[2] Ushbu qoʻshin ichidan Gʻani botir (uygʻur), Usmon Botir (qozoq), Akbar botir (qozoq), Fotix botir (tatar), general Palinov (rus) kabi xalq qahramonlari yetishib chiqdi^[3].

Ijtimoiy tashkilot va jamiyatlar

Sharqiy Turkiston Jumhuriyati davlat sifatida oz vaqt mavjud boʻlgan boʻlsada, unda turli tashkilot va jamiyatlar keng faoliyat yuritgan.Masalan, „Yoshlar tashkiloti“, „Xotin qizlar tashkiloti“ va „Majruhlar jamiyati“ shular jumlasidan.

Jumhuriyat gazetasi

Hukumatning dastlabki kunlaridanoq „Ozod Sharqiy Turkiston“ gazetasi va yana rus tilidagi gazetalarni nashr qilish boshlangan.

Hokimlar

Sharqiy Tukiston Jumhuriyati viloyat va shaharlarining voliylari^[2]:

Gʻulja shahri hokimi Tayyip oxun
Suydun shahar hokimi Muhammadsharif oxun
Chilpanzga hokimi Hoshimjon oxun
Choʻchak viloyati hokimi Boshvoy qozoq
Sovon hokimi Qalibek
Kunas hokimi Joyirbek
Toʻqqiztoro hokimi Jonboʻlat
Tekas nohiya hokimi Madi oqoloqchi
Moʻngʻul Ashin ombol

Hukumatning tugatilishi

Turkiston Jumhuriyati mustaqilligini saqlab qololmasligining asosiy sababi qurol-yaroq jihatdan sovetlarga qaramligi edi. 1946-yil 23-iyunda „Sharqiy Turkiston hukumati tarqatildi“ deb eʼlon qilindi.

Manbalar

↑ Shokirov, Abror „Alixon To`ra Sog`uniyning hayoti va Turkiston mujodalasi.“. https://uforum.uz/index.php. Qaraldi: 22-may 2022-yil.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Sog'uniy, Alixonto'ra. Turkiston qayg'usi I-II qism. Toshkent: Sharq nashriyoti — 387, 388, 393-bet. ISBN 978-9943-6613-8-7.
↑ ^3,0 ^3,1 Shokirov, Qutlug'xon (Ediqut) „Икки Туркистон ғурури. Алихонтўра Соғуний“. https://shosh.uz/. Qaraldi: 22-may 2022-yil.

Havolalar

[forumSog'uniy-1] Shokirov, Abror „Alixon To`ra Sog`uniyning hayoti va Turkiston mujodalasi.“. https://uforum.uz/index.php. Qaraldi: 22-may 2022-yil.

[jumhuriyat-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Sog'uniy, Alixonto'ra. Turkiston qayg'usi I-II qism. Toshkent: Sharq nashriyoti — 387, 388, 393-bet. ISBN 978-9943-6613-8-7.

[shoshSogʻuniy-3] 3,0 ^3,1 Shokirov, Qutlug'xon (Ediqut) „Икки Туркистон ғурури. Алихонтўра Соғуний“. https://shosh.uz/. Qaraldi: 22-may 2022-yil.

[1]

[2]

[3]