Shinel (hikoya)
"Shinel" (askarlar kiyadigan qalin matoli palto) - Nikolay Gogolning romanlaridan biri. 1842-yil oxirida nashr etilgan va 1843-yil yanvar oyining so'nggi o'n yilligida sotuvga chiqarilgan Gogolning to'plangan asarlarining 3-jildida nashr etilgan[1].
Syujeti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qasddan muallif "kichkina odam" deb nomlangan obrazning hayoti haqida oddiy so'zlashuv uslubida lekin ba'zi joylarida monologlarni qo'shib hikoya qiladi.
Hikoyaning bosh qahramoni - Sankt-Peterburgdan kelgan kambag'al titul maslahatchisi Akakiy Akakievich Bashmachkin. U o'z vazifalarini g'ayrat bilan bajaradi, qog'ozlarni qo'lda qayta yozishni juda yaxshi ko'rardi, lekin umuman olganda uning bo'limdagi roli juda ahamiyatsiz edi, shuning uchun yosh amaldorlar uni ko'pincha masxara qilishadi. Uning maoshi yiliga 400 rubl edi.
Bir kuni Akakiy Akakievich eski shineli (paltosi) butunlay yaroqsiz bo'lib qolganini payqadi. U uni yamoqlash uchun tikuvchi Petrovichga olib bordi, lekin u shinelni ta'mirlashdan bosh tortib, yangisini tikish kerakligini aytadi.
Akakiy Akakievich xarajatlarni kamaytiradi: u kechqurun choy ichishni to'xtatdi, oyoq kiyimi eskirmasligi uchun oyoq uchida yurishga harakat qildi, kiyimlari eskirmaslik uchun kiryuvuvchiga kamroq berdi va uyda, u faqat xalat kiyishga o'tadi.
Bayram uchun beriladigan mukofot puli kutilganidan ko'p chiqqanida, titul maslahatchisi tikuvchi bilan birga yangi palto uchun material sotib oladi.
Bir kuni ayozli tongda Akakiy Akakievich bo'limga yangi paltoda keldi. Hamma uni maqtashni va tabriklashni boshladi. Kechqurun uni kotib yordamchisining tug'ilgan kuniga taklif qilishdi. Akakiy Akakievich juda yaxshi kayfiyatda edi. Yarim tunga yaqin u uyiga qaytayotgan paytda unga qandaydir mo'ylovli odamlar to'satdan uning oldiga kelishadi va "Palto meniki!" deb, yelkalaridagi paltosini yechib qo'ydilar.
Kvartira egasi Akakiy Akakievichga xususiy sud ijrochisiga murojaat qilishni maslahat berdi. Ertasi kuni Akakiy Akakievich xususiy sud ijrochisiga bordi, ammo hech qanday natija bermadi. Ishiga eski shinelda keldi. Ko'pchilik unga achinishdi va Akakiy Akakievich uchun pul yig'ishdi, ammo bu juda oz mablag' bo'lib chiqdi. Keyin rasmiylar unga yordam uchun "katta odamga" murojaat qilishni maslahat berishdi. Biroq, "katta odam" Akakiy Akakievichga shunday urushib berdiki, u "hech narsani eslamasdan ko'chaga chiqib ketdi".
O'sha paytda Sankt-Peterburgda shamol va sovuq edi, palto esa juda eskirgan bo'ladi. Uyga qaytib, Akakiy Akakievich mazzasi bo'lmay yotib qoldi. U tuzalib keta olmadi va bir necha kundan so'ng u alahsiragan holda vafot etdi.
O'shandan beri Kalinkin ko'prigi yaqinida o'tkinchilarning paltolari, mo'ynali kiyimlari va shinellarini tortib oladigan "rasmiy qiyofada"gi sharpa paydo bo'la boshladi. Kimdir o'lgan odamda Akakiy Akakievichni tanidi. O'lgan odamni tinchlantirishning iloji yo'q edi. Bir marta bu joylardan "katta odam" o'tadi. O‘lgan odam “Menga aynan sening paltong kerak! deb, yelkasidagi paltosini yirtib tashladi, shundan keyin u g'oyib bo'ldi va boshqa ko'rinmadi.
P. V. Annenkovning xotiralariga ko'ra, hikoya qurolini yo'qotgan kambag'al amaldor haqidagi "klerikal anekdot" dan tug'ilgan, buning uchun u uzoq vaqt va qaysarlik bilan pul tejagan [2]. Haqiqiy voqeaga asoslangan latifaga hamma kuldi, faqat Gogol uni o‘ylanib tingladi. Anekdot 1834-yilda aytilgan, Gogol 1839-yilda "mansabdorning palto o'g'irlash hikoyasi" ustida ish boshlagan, 1842-yilda tugatgan[3]. Birinchi nashrdan ko'chirma, oxirgisiga qaraganda ancha hazilroq. Gogolning tuzatishlari bilan Pogodin qo'lyozmasi Rossiya davlat kutubxonasida saqlanadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „ФЭБ: Комментарии: Гоголь. ПСС. Т. 3. — 1938 (текст)“. feb-web.ru. 2019-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-yanvar.
- ↑ П. В. Анненков. Литературные воспоминанья. Academia, 1928. Стр. 61—62.
- ↑ Живые страницы. А. С. Пушкин, Н. В. Гоголь, М. Ю. Лермонтов, В. Г. Белинский. // Под ред. Б. В. Лунина. - М., Детская литература, 1970. - Тираж 100 000 экз. - c. 225