Shtark effekti

Shtark effekti - tashqi elektr maydoni mavjudligi sababli atomlar va molekulalarning spektral chiziqlarining boʻlinishi hodisasidir. Bu Zeeman effektining elektr maydon analogi boʻlib, magnit maydon mavjudligi sababli spektral chiziq bir nechta komponentlarga boʻlinadi. Dastlab statik holat uchun ishlab chiqilgan boʻlsa-da, u vaqtga bogʻliq elektr maydonlarining taʼsirini tasvirlash uchun kengroq yoʻnalishda ham qoʻllanadi. Xususan, Shtark effekti plazmadagi zaryadlangan zarralar tomonidan spektral chiziqlarning bosimining kengayishi (Shtark kengayishi) uchun javobgardir.

Shtark effekti birinchi marta 1913-yilda kashfiyoti uchun 1919-yilda fizika boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan Yoxannes Shtark tomonidan kuzatilgan. Shtark effekti kvant mexanik effektidir va uni atom yoki molekulaning elektr dipol momenti bilan elektr maydonining oʻzaro taʼsiri bilan izohlash mumkin. Elektr dipol momenti atom yoki molekuladagi zaryadning ajralish oʻlchovidir. Elektr maydoni qoʻllanilganda, atom yoki molekulaning elektr dipol momenti maydonga toʻgʻri keladi. Bu hizalanish atom yoki molekulaning energiya darajalarining boʻlinishiga olib keladi. Spektral chiziq boʻlinadigan komponentlar soni atom yoki molekulaning kvant raqamlariga va elektr maydonining kuchiga bogʻliq.

Shtark effekti

Shtark effekti bir qator ilovalarga ega. Undan atomlar va molekulalarning tuzilishini o‘rganish, elektr maydonlarining kuchini o‘lchash, optik modulyatorlar va lazerlar kabi yangi texnologiyalarni ishlab chiqishda foydalanish mumkin.

Shtark qurilmasining xususiyatlari:

Shtark effekti Shtark qurilmasi orqali yaqqol namoyon boʻladi. Razryad trubkasidagi gaz yorugʻlanish berganda kuchli ionlanish yuz beradi. Buning oqibatida trubka ichida maydonlarni kuchli qilib turishga imkoniyat yoʻq. Shtark buning yoʻlini topdi: kuchli ionlanish bilan yorugʻlanish trubkaning bir chetiga yoʻplandi, kuchli maydon esa ionlar boʻlmagan qismida xosil qilingan, demak bu qismda yuqori kuchlanishni saqlab turish mumkin; bosimlar farqi haydash yoʻli bilan oʻzgartirilmasdan saqlangan. yorugʻlik chiqaradigan zarralar teshiklar orqali kirgʻizib turilgan.

Shtark effekti qoʻllanadigan baʼzi sohalar:

Spektroskopiya: Shtark effekti atomlar va molekulalarning spektral chiziqlarini boʻlish orqali tuzilishini oʻrganish uchun ishlatilishi mumkin. Ushbu maʼlumot atom yoki molekuladagi elektronlarning energiya darajasini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.

Elektr maydonini oʻlchash: Shtark effekti elektr maydonlarining kuchini oʻlchash uchun ishlatilishi mumkin. Bu elektr maydonining mavjudligida spektral chiziqlarning boʻlinishini oʻlchash orqali amalga oshiriladi.

Optik modulyatorlar: Shtark effekti optik modulyatorlarni yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Optik modulyatorlar yorugʻlikning polarizatsiyasini yoki intensivligini oʻzgartirish uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan qurilmalardir. Ular telekommunikatsiya va optik hisoblash kabi turli xil ilovalarda qoʻllanadi.

Lazerlar: Shtark effekti lazerlarni yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Lazerlar — bu juda tor toʻlqin uzunlikdagi yorugʻlik chiqaradigan qurilmalar. Ular tibbiy jarrohlik va ishlab chiqarish kabi turli xil ilovalarda qoʻllanadi.

Adabiyotlar

• G. S. Landsberg. Optika. Toshkent — „Oʻqituvchi“ — 1981.
• S. E. FrishvaA. V. Timoreva. Umumiyfizikakursi. III tom. OʻzSSR" Oʻrtavaoliymaktab" davlatnashriyoti — 1962.