Shupenya

"Shupenya" (litovcha: šiupinys) — Litvadan kelib chiqqan taom. Litva, Belarusiya va Ukraina (Hutsul) oshxonalariga mansub anʼanaviy taom hisoblanadi. Bu ezilgan arpa, dukkakli oʻsimliklar (noʻxat, loviya), goʻsht mahsulotlari va choʻchqa dumidan tayyorlangan taom yoki shoʻrva boʻlib, ular sovchilarni kutish marosimida maʼlum rol oʻynagan. Kartoshkaning tarqalishi bilan u don oʻrniga yoki u bilan birga ishlatila boshlandi. Odatda yangi, tuzlangan sabzavotlar va goʻsht bilan birga dasturxonga tortiladi. Tadqiqotchilarning fikriga koʻra uning ildizlari Litvaga borib taqaladi, tarixiy Samogitiyaga aloqador degan ehtimol bor. šiup soʻzi „bir oz“ deb tarjima qilingan boʻlib, „biroz undan, bir oz bundan“ degan maʼnoni anglatadi. Litvadaliklar tilida ayol jinsini bildiruvchi -ienė qoʻshimchasi zamonaviy Belarusiyaning shimoli-gʻarbiy qismida ham keng tarqalgan. Aksariyat zamonaviy litvaliklar bu taomni erkak jinsini anglatuvchi qoʻshimchasi bilan atashadi — šiupinys (shyupinis).

Etimologiyasi

Shupenya XV asrda Litva, Belorussiya va Ukraina yerlari Litva Buyuk Gersogligining bir qismi boʻlgan paytdan boshlab paydo boʻlgan deb taxmin qilinadi. Bu taomni odatda diniy marosimlar va toʻylar uchun tayyorlash Samogitiyaliklar orasida keng tarqalgan edi. Keyinchalik taom Kichik Polshada tarqaldi, u yerda bu taom spółka dziadowska — „keksa odamlarning uchrashuvi“ deb nomlanadi, ammo XX asrgacha ishlatilmaydi. Ukrainada shupenya anʼanaviy taom sifatida Hutsul oshxonasida qoldi. Ushbu arpa pyuresi, dukkakli oʻsimliklar (noʻxat, loviya), goʻsht mahsulotlari va choʻchqa dumidan tayyorlangan pishiriq yoki shoʻrva (koʻpincha quyuq) boʻlib, u oʻziga xos bezak sifatida xizmat qiladi va sovchi kutish marosimida rol oʻynaydi.

Tavsifi

Taxminlarga koʻra Litva-Belarus anʼanalarida ilgari taom quyuqroq boʻlgan va qiz kuyovga ijobiy javob bergan taqdirda choʻchqa dumi vertikal ravishda qoʻyilgan holda taklif qilishgan va rad etilgan taqdirda u idishning ustiga gorizontal ravishda qoʻyilgan . Kartoshkaning tarqalishi bilan bu sabzavot don oʻrniga yoki u bilan birga ishlatila boshlandi. Shuningdek, qoʻziqorin yoki goʻshtdan turli xil souslar ziravor sifatida taomga qoʻshiladi. Zamonaviy Litvada u Rojdestvo taomi sifatida ishlatiladi, qahva yoki pivo bilan isteʼmol qilinadi. Odatda yangi, tuzlangan sabzavotlar va goʻsht bilan tanovul qilinadi.

Adabiyotlar

• Блюда из свинины: дома и на даче. М.: Эксмо, 2015. ISBN 978-5-699-70055-4. 
• Poxlyobkin V. V. Shyupinis // Kulinarniy slovar. — M.: Izdatelstvo „E“, 2015. — S. 419. — 456 s. — 4000 ekz. — ISBN 978-5-699-75127-3.
• Poxlyobkin V. V. Щupinya // Kulinarniy slovar. — M.: Izdatelstvo „E“, 2015. — S. 425. — 456 s. — 4000 ekz. — ISBN 978-5-699-75127-3.
• Shyupinis // Kultura pitaniya. Ensiklopedicheskiy spravochnik / Pod red. I. A. Chaxovskogo. — 3-e izdanie. — Mn.: „Belorusskaya ensiklopediya imeni Petrusya Brovki“, 1993. — S. 412. — 540 s. — ISBN 5-85700-122-6.