Sifat (Islom)
Sifat (arab. صفة — xususiyatlar, sifatlar) islomiy atama boʻlib, „ilohiy sifatlar“ga nisbatan qoʻllanadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu atama birinchi marta moʻtaziliylar tomonidan kiritilgan. Kalom rivojining dastlabki bosqichlarida maʼno („ahamiyatlar“, „maʼnolar“, „gʻoyalar“) atamasi sifatning ekvivalenti boʻlgan. Baʼzi mutakallimlar (Abu Shohim al-Jubbay, al-Baqiloniy, al-Juvayniy va Faxruddin ar-Roziy) sifat atamasi oʻrniga ahval („holatlar“, koʻrinishlar) atamasini qoʻllaganlar, Shuning uchun ularni „holatlar kontseptsiyasi tarafdorlari“ deb atashgan (ashab al-ahval)[1]. Alloh taoloda ijobiy sifatlarning mavjudligini tan olish isbat („bayonot“), tarafdorlari esa sifatlar deb atalgan; Buni inkor etish „tatilla“ („Allohning sifatlaridan mahrum qilish“), uning tarafdorlari esa „muattila“ deb atalgan.
Sifatlarning tasnifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eng keng tarqalgan tasnifga koʻra sifatlar muhim sifatlarga (sifat al-zatzatiya, masalan, „oʻz-oʻzini taʼminlovchi“) va harakat sifatlariga (sifat al-fil, masalan, „oziqlantiruvchi“) boʻlingan. Sifatlarning asosiy (zatiya, nafsiya), tavsiflovchi (vasfiya, maʼnaviya, xabariya, masalan, „ilm“, „hayot“) va harakat sifatlariga (filiya) boʻlinishi ham mavjud[2]. Tariqatchilar goʻzallik sifatlarini (sifat al-jamol, masalan, „biluvchi“), ulugʻlik sifatlarini (sifat ul-jalol, masalan, „buyuk“, „qudratli“) va komillik sifatlarini (sifat al-kamol, masalan, „yaratuvchi“) alohida taʼkidlashgan[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ibrohim T. K. va Sagadeev A. V. as-Sifat // Islom: Ensiklopedik lugʻat / Ed. ed. S. M. Prozorov. — M. : Nauka, GRVL, 1991. — S. 210. — 315 b. — 50 000 nusxa. — ISBN 5-02-016941-2.
- Alizoda A. A. Moturidizm // Islom ensiklopedik lugʻati. — M. : Ansor, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY SA 3.0)