Skijoring
Skijoring (inglizcha: skijoring norvegcha skikjoring “changʻi tortish” soʻzidan olingan) — yoki changʻida uchish sportining yoʻnalishlardan biri boʻlib, changʻi poygachisi bir yoki bir nechta itlar bilan birga changʻi masofasi boʻylab erkin uslubda harakatlanadi. Skijoring yana ot bilan yoki mashina yoki motosikl orqasida boʻlishi mumkin.
It skijoringi
[tahrir | manbasini tahrirlash]It skijoringi (itlar bilan) — yosh va oʻsib borayotgan qishki sport turidir. Mazkur an’anaviy changʻi sporti Norvegiyada paydo boʻlgan. Uning avlodi „Pulka“ deb nomlangan transport turi edi. Pulka — changʻichi va it oʻrtasida bogʻlangan kichik chana. Bu yerdan alohida sport turi — Skipulling yuzaga keldi.
It skijoringi dastlab jamoa sardorlarini mashgʻuloti uchun ishlatilgan va oxirgi paytda mashhur alohida turga aylanadi. Yaqinda Alyaskaning Feyrbanks shahridagi jahon chempionatiga skijoring birinchi marta kiritildi. Bu masofa — 12 km gacha keladi.
Rossiyaning rasmiy skijoring musobaqalarida masofa uzunligi 3 dan 15 km gacha keladi. Jahon miqyosidagi startlarda — 5 dan 20 km gacha. Eng uzun poyga — 160 km — Kanadaning Yukon shtatida oʻtkaziladi. Shu bilan birga, Rossiyada „Shimoliy umid“ chana itlari boʻyicha xayriya koʻp kunlik bosqich poygasi doirasida skijerlar chana poygachilari bilan bir qatorda 260 km masofani bosib oʻtishadi[1]. Ushbu poygada bir bosqichning masofa uzunligi 65 km ga yetadi. 2014-yilda Rossiyada birinchi marta va “Shimoliy Umid”ning bir qismi sifatida skijerlar bazaga qaytmasdan ikki bosqichdan oʻtish — tungi bosqich (65 km) va kunduzi (35 km) oʻrmonda tungi chekpoynt bilan. Tungi chekpoynt davrida havo harorati minus 23 °C edi.
Eng ommaviy poygalar 2011-yilda Loppet koʻlida (Mineapolis, AQSH) boʻlib oʻtadi, unda 200 dan ortiq jamoalar toʻplanishadi[2].
Sovet Ittifoqi davrida bunday sport turi mavjud emasdi, lekin xizmat itlari uchun maxsus yoʻnalish bor edi — changʻichini tortish. SSSR chempionati itlar changʻichini tortish boʻyicha boʻlib oʻtar edi.
Birinchi it poyga musobaqalari (1,5 km masofada) 1989-yilda Timiryazevskiy oʻrmon bogʻida oʻtkazilgan. Tortishishdan farqli oʻlaroq, itga changʻi va tayoq bilan yordam berishga ruxsat beriladi. SKIJORING koʻrinishidagi birinchi rasmiy poygalar 1993-yilda Moskvada Sokolniki parkida 1,5 km masofa boʻyicha amalga oshiriladi. Bugungi kunda Rossiyada skijoring sporti boʻyicha IFSS (Xalqaro chana-it sporti federasiyasi) talablari doirasida VAYeS (Umumrossiya chana sporti assosiasiyasi) tomonidan rasmiy musobaqalar oʻtkazilinadi. Bunday musobaqalarning natijalari Rossport uchun titul va unvonlar berish rasmiy hisoblanadi[3].
AQSH va Kanadada oʻzlarining skijoring federasiyasi mavjud — ISDRA (Xalqaro it poygalari assosiasiyasi), Yevropada u ESDRA (Yevropa it poygalari assosiasiyasi) va IFSS bilan almashtiriladi. Ushbu federasiyalarning har biri har yili turli chempionatlar oʻtkazadi, shuningdek, yigʻilish va assambleyalarda koʻrinish berishadi[4].
Itni skijoringda boshqarish uchun faqat changʻichining ovozli buyruqlari qoʻllanadi va quvish va boshqarish uchun uskunalar ishlatilmaydi. Changʻichi erkin uslubdagi changʻilar, ustunlar va 2,5-4 metr uzunlikdagi amortizatorli arqon (poyezd, tortishma) biriktirilgan maxsus belbogʻ oʻrnatilgan. Arqonning ikkinchi uchi itning jabduqlariga biriktirilgan. Jabduqlar yengil boʻlishi kerak, koʻkrak va yelkalarida yumshoq taglikliklar bilan bogʻlanishi lozim.
Ot skijoringi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ot skijoringi ham ma’lum va mashhur sanaladi.Ushbu turdagi changʻi sporti ancha ekstremal qishki sport turi hisoblanadi. Bu suv changʻisini eslatuvchi ot tomonidan tortilayotgan changʻichi. Skijoringning ikki turi mavjud: chavandoz ot orqasidan changʻichini tortib oladi yoki chavandozsiz otni jilov yordamida changʻichi boshqaradi. Barcha holatlarda, otlar changʻichini his qilish va musobaqada xotirjamlikni saqlashga oʻrgatilgan boʻlishi kerak. Qoidaga koʻra, changʻichi boshqa uchida otning egariga bogʻlangan tortishma arqonining bir uchidan ushlab turadi. Changʻichi manevr qilish uchun joy boʻlishi uchun arqon yetarlicha uzun boʻlishi kerak. Sportchilar changʻi poygasi oʻrnida togʻ changʻisidan, ba’zan esa snouborddan (snoubordjoning) foydalanishadi.
Dastavval unga qishki sayohat deb qarashgan edi va shundan keyingina u raqobatbardosh yoʻnalish sportiga aylanadi. Ushbu qishki sport turi bir vaqtlar 1928-yilda Sankt-Moritsda boʻlib oʻtgan Olimpiada oʻyinlari doirasida oʻtkaziladi[5]. Masofa uzunligi 1900 m boʻlib, unda 8 nafar sportchi ishtirok etadi. Barcha uch oʻrin uchun ham Shveysariya sportchilari oʻzaro bellashishdi.
Rossiyada skijoring koʻproq changʻi va itlar bilan bogʻliq va ot skijoringi Shimoliy Amerika va Skandinaviyadan farqli oʻlaroq, hali tanilishga ulgurmagan. Amerika Qoʻshma Shtatlarining shimolida va Kanadada turli xildagi toʻsiqlar ot skijoringi uchun trassaning chetlarida joylashgan: tramplinlar, slalom “ilon iz”lari va boshqalar - ularni changʻichi bosib oʻtishi kerak. Fransiyada skijoringning yana bir turi mashhur: ot chavandozsiz toʻliq changʻichi tomonidan boshqariladi[2].
Motoskijoring
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu sport turi ot skijoringi bilan taqqoslaganda, u qor avtomobili, motosikl yoki boshqa transport vositasining orqasida sodir boʻlishi mumkin.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „VIII Международная этапная гонка на собачьих упряжках «Северная Надежда-2014» в поддержку детей.“. 26-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel 2014-yil.
- ↑ 2,0 2,1 Подшибякина Анастасия. „Скиджоринг. Что это такое и с чем его едят.“. БМСИ (20 апреля 2012). 26-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-mart 2014-yil.
- ↑ Эдуард Кротов. „Скиджоринг“ (26 июня 2008 года). 26-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-mart 2014-yil.
- ↑ „Скиджоринг, байкджоринг, каникросс“. Интернет-клуб любителей зимнего спорта.. 2014-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-mart 2014-yil.
- ↑ „Самые экзотические виды спорта в истории зимних Олимпиад“. Популярная механика (12-noyabr). 26-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-mart 2014-yil.