Kontent qismiga oʻtish

Slang

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Slang - bu so'zlar , iboralar va tildan foydalanish noformal reyestridagi so'z buzish qoidasi, bu so'zlar og'zaki suhbatlarda keng tarqalgan, ammo rasmiy yozilishda chetda qoldirilgan[1]. Shuningdek, chet elliklarni yoki ikkala guruhni ham istisno qilish uchun alohida guruh a'zolariga umuman tegishli bo'lmagan tilni anglatadi. Bu so'z o'zining 18-asrda paydo bo'lganligi va uning yaratilishidan beri ko'p jihatdan aniqlangan.

Slang so'zining etimologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Slang" so'zini ilk bor ishlatishda (1756)da "oqibatsiz" yoki "buzuq" odamlarning so'z birikmasi nazarda tutilgan. O'n to'qqizinchi asrning boshlarida u endi faqat kamyob odamlar bilan bog'liq emas edi, balki standart o'qigan nutq darajasiga past bo'lgan foydalanishlarga qo'llanilib bordi [2]. Shots dialektida bu "chat, suhbat, mish-mish" degan ma'noni anglatadi[3], 1832-yilda Aberdeen shoiri Uilyam Skot tomonidan ishlatilganidek: "Slang ularning urush g'amxo'rligi haqida gapirishar edi"[4]. Shimoliy ingliz dialektida "qarshilik, haqoratli til" degan ma'noni anglatadi[5].

"Slang" so'zining kelib chiqishi noma'lum. Bu birinchi marta 1800-yillarda Londondagi noma'lum va jinoyatchi sinflarning tilini bildirish uchun bosma nashrda ishlatilgan, garchi uning qo'llanilishi ehtimoldan yanada uzoqroqdir[6]. Skandinaviyaning kelib chiqishi taklif etilgan (masalan, norvegiya slengenavn, ya'ni "qoravnomasi"), ammo "sanasi va erta uyushmalarga" asoslanib, Oksfordning inglizcha lug'atida redaktatsiya qilingan[2]. Jonathon Green, ammo, Skandinaviyaning kelib chiqishi ehtimolligi bilan rozi bo'lib, u "tuproq" degan ma'noni anglatadi va slang tuproq tili ekanligini ta'kidlanib, o'z fikringizni bildirishingizning tez va halol usulidir[7][8].

Slangni aniqlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tilshunoslar slangning sodda va aniq ta'rifini yo'qligini, lekin bu dunyoning har bir subkulturasida mavjud bo'lgan doimiy o'zgaruvchan tilning hodisasi ekanligini tan olishadi. Ba'zi tortishishlar, slang mavjud bo'lganligi sababli, biz vaqt va zamonaviylik bilan vujudga kelgan yangi tajribalarni belgilash usullarini topishimiz kerak bo'ladi[9]. Biroq, aniq ta'rif yetishmovchilikni bartaraf etishga harakat qilishadi. Bethany K. Dumas va Jonatan Lighter, agar ifoda kamida ikkita quyidagi mezonga javob bersa, "haqiqiy slang" deb hisoblanishi kerak deb ta'kidlashadi: [1][9].

Maykl Adams aytadiki: "Slang - bu cheklangan til... hatto kontekstda ham, qaysi manfaat va sabablarga xizmat qilayotganini aytish qiyin... slang eng chetda[10]. Slang lug'atlari minglab slang kirishlar jamiyatini to'playdigan, slang orqasidagi motivatsiya kuchlariga keng, tajribaviy darcha taklif qilishadi[11].

Lexikonning ko'plab shakllari past ro'yxatga yoki "substandart" deb hisoblanishi mumkin bo'lsa-da, slang o'zlarining o'ziga xos ijtimoiy kontekstlar tufayli qo'shni til va jargon terminlaridan ajralib turadi. Rasmi foydalanishda mos kelmaydigan deb ko'rilsa-da, tildagi so'zlar odatda keng ko'lamli kontekstlarda, nutqda qabul qilinishi mumkin, ammo slang ko'plab umumiy aloqa vaziyatlarida mos kelmaydigan sifatida qabul qilinadi. Jargon - bu muayyan sohada xodimlar tomonidan ishlatiladigan til yoki [oydinlashtirish kerak] muayyan sohadagi muayyan ma'nolarni o'ziga xos qiziqish ko'rsatganlarga ifodalash uchun ishlatiladigan tildir.  Garchi jargon va jargon ham guruhga kirmaydigan a'zolarni suhbatdan chiqarish uchun ishlatilishi mumkin bo'lsa-da, jargon ijtimoiy va kontekstli tushunchaga e'tibor qaratishga mo'ljallangan, jargonning asosiy maqsadi esa texnik tushunchaga asoslangan so'zlarni qo'llab, aloqalarni optimallashtirishga asoslangandir[12].

Kolokviyalizm va jargon muayyan guruhga ishora qilganligi uchun slang kabi ko'rinishi mumkin bo'lsa-da, ular mutlaqo bir xil tanlashga mos kelmaydi, chunki ular standart til umumiy leksikalogik ma'no almashtirish uchun alohida harakatni ifoda etmaydi. Lekin kolokviyalizmlar standart foydalanishda slangdan ko'ra qabul qilinadigan va kutishadigan hisoblanadi va jargon ko'pincha umumiy leksikonda hisobga olinmaydigan muayyan sohaning jihatlari haqida gapirish uchun alohida yaratilgan[13]. Biroq, bu farqlash lingvistiklar tomonidan muntazam ravishda qo'llanilamaydi; "slang" va "jargon" atamalari ba'zan sinonim sifatida ko'rib chiqiladi[14] lekin "jargonga" doirasi ba'zan lingvistlar tomonidan ijtimoiy cheklangan tilning barcha shakllarini anglatadi deb kengaytiriladi[15].

Boshlang'ich tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boshlang'ich slangga o'xshashgan kod, "O'g'rilar kant" dastlab 1600-yil atrofida Angliyada qonun buzarlar nima deyayotganini bilmasdan muloqot qilish yo'li sifatida ishlatilgan[16].

Indexicality

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Slang is usually associated with a particular social group and plays a role in constructing identity. While slang outlines social space, attitudes about slang partly construct group identity and identify individuals as members of groups. Therefore, using the slang of a particular group associates an individual with that group. Michael Silverstein's orders of indexicality can be employed to assign a slang term as a second-order index to that particular group. Using a slang term, however, can also give an individual the qualities associated with the term's group of origin, whether or not the individual is trying to identify as a member of the group. This allocation of qualities based on abstract group association is known as third-order indexicality.

Yuqori darajadagi indeksiyalik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yuqori darajada bo'lgan indeksiyalik nuqtai nazaridan ko'rinib turadiki, bu so'zlarni ishlatadigan har bir kishi "go'zal" deb ataladigan, ingliz tilini ishlatgan kishiga qaraganda, yangi, shubhasiz, o'yinchan, moddiy va rang-barang ko'rinishda bo'lishni xohlashi mumkin. Ushbu ko'rinish tinglovchining ushbu so'z bilan bog'liq ijtimoiy terminlar va taxmin qilingan foydalanish holatlarini uchinchi darajadagi tushunchasiga ko'proq bog'liqdir[17].

Slang haqida bahslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ba'zi tanqidchilar ishonishadiki, agar slang keng tarqalsa, bu tilning "to'g'ri" foydalanilishini yo'q qiladi deb hisoblashadi. Biroq, akademik (tashriflovchi) tilshunoslar til o'zgarmas, balki doimo o'zgarib turadigan va slang so'zlar til leksikalogiyasini ichida haqiqiy so'zlar deb hisoblashadi. retsepttivistlar tilning normativ grammatikasi va sintaktik so'zlariga ko'ra, ijtimoiy jihatdan afzal yoki "to'g'ri" so'zlash usullarini o'rganishni targ'ib qilishadi, aks holda deskriptivistlar esa tilni o'rganishga e'tibor qaratadilar, shunda odamlar qanday gapirishlari to'g'risidagi bexabar qoidalarni yanada tushunishadi, bu esa slangni bunday qoidalarni tushunishda muhim ro'l o'ynaydi. Antropologik til tafakkurining asoschisi Noam Chomsky tarkibiy va yozma grammatikaga qarshilik ko'rsatib, tovushlar va morfemalarni funksional ravishda, shuningdek, vaqt o'tishi bilan tilda o'zgarishlarini o'rganishni boshlaydi[18].

Xalq madaniyatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1941-yilgi "O't to'pasi" filmi, jarolani tadqiq qilayotgan va yozayotgan Gary Cooper o'yinida o'ynaydigan professorni tasvirlangan[19].

2006-yilgi "Idiocracy" filmi 2505-yildagi kamroq aqlli jamiyatni tasvirlaydi. Ushbu slanglar filmning asosiy o'yinchisi, AQSh armiyasi kutubxonachisi uchun juda chet ellik hamda ajralgan tovushlar bilan ta'sir qiladi. [20]

Shuningdek qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manba

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ "Slang definition". Slang definition. Archived from the original on March 8, 2022. https://web.archive.org/web/20220308172607/http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/slang. Qaraldi: September 19, 2021. 
  2. ↑ 2,0 2,1 „Slang“. Oxford English Dictionary. Oxford University Press. Qaraldi: 2010-yil 4-mart. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "oed" defined multiple times with different content
  3. ↑ „Dictionaries of the Scots Language“. 2022-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-mart.
  4. ↑ The Bards of Bon Accord. Edmond & Spark, 1887. ISBN 9780365410966. Qaraldi: 2022-yil 7-mart. 
  5. ↑ The English Dialect Dictionary. Рипол Классик, 1961. ISBN 9785880963034. Qaraldi: 2022-yil 7-mart. 
  6. ↑ „Slang | Origins, Uses & Examples in Linguistics“ (en). Britannica (2023-yil 21-iyul). 2023-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 22-avgust.
  7. ↑ „A Brief History of slang“. Films on Demand. Films Media Group. 2023-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  8. ↑ „Slang“. Online Etymological Dictionary. 2011-yil 19-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-mart.
  9. ↑ 9,0 9,1 Dumas, Bethany K.; Lighter, Jonathan (1978). "Is Slang a Word for Linguists?". American Speech 53 (5): 14–15. doi:10.2307/455336. 
  10. ↑ Adams, Michael. Slang: The People's Poetry, 2009. Qaraldi: 2013-yil 5-noyabr. 
  11. ↑ Partridge, Eric. A dictionary of slang and unconventional English (Slang itself being slang for Short Language) : colloquialisms and catch phrases, fossilized jokes and puns, general nicknames, vulgarisms and such Americanisms as have been naturalized, 8th, London: Routledge, 2002. ISBN 978-0-415-29189-7. 
  12. ↑ Piekot, Tomasz. Język w grupie społecznej: wprowadzenie do analizy socjolektu (pl). Wałbrzych: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa, 2008 — 24-bet. ISBN 9788388425387. OCLC 297524942. 
  13. ↑ Dickson, Paul. Slang: The Topical Dictionary of Americanisms. Bloomsbury Publishing USA, 2010. ISBN 978-0802718495. 
  14. ↑ Grzenia. „gwara a żargon“ (pl). Poradnia językowa PWN. sjp.pwn.pl (2005-yil 25-aprel). 2022-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-aprel.
  15. ↑ Grabias, Stanisław. Język w zachowaniach społecznych (pl). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1997 — 140–141-bet. 
  16. ↑ „A brief history of slang“. The Gymglish Blog (2022-yil 25-mart). Qaraldi: 2024-yil 3-fevral.
  17. ↑ Mattiello, Elisa. An Introduction to English Slang - A Description of its Morphology, Semantics and Sociology. Milano: Polimetrica, 2008. ISBN 978-8876991134. 
  18. ↑ Rowe, Bruce M., and Diane P. Levine. 2012. A Concise Introduction to Linguistics 3rd edition. Boston: Prentice Hall. ISBN 978-0205051816
  19. ↑ Ball of Fire (1941)
  20. ↑ Idiocracy (2006) 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Slang&oldid=4197459" dan olindi