Kontent qismiga oʻtish

Sunbula deltasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Sunbula Deltasi (inglizcha: Delta Virginis, d Vir), shuningdek, Minelauva deb ham ataladi[1] — Sunbula turkumidagi yulduz. Koʻrinib turuvchi kattaligi 3,4 boʻlgan yulduz kuzatish moslamasisiz koʻz bilan ham koʻrinadi. Parallaks oʻlchovlari asosida hisoblangan masofa 198 yorugʻlik yiliga teng[2][3].

Nomi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

δ Sunbula — ushbu yulduz uchun Bayer belgisi[4][5].

Yulduzning anʼanaviy nomi Auva va Minelauva arabcha عوى cawwaʼ dan kelib chiqqan boʻlib, „hurayotgan it“ degan maʼnoni anglatadi. 2016-yilda Xalqaro Astronomiya Ittifoqi yulduz nomlarini kataloglash va standartlashtirish uchun Yulduzlarni nomlash (WGSN) boʻyicha ishchi guruhini[6] tuzdi. WGSN 2017-yil 30-iyunda ushbu yulduz uchun Minelauva nomini tasdiqladi[6].

Bu yulduz Sunbula Betasi, Sunbula Gammasi va Virgo Sunbula Epsiloni bilan birgalikda Al ʽAvvāʼ asterizmining bir qismi edi[7].

Xitoy tilida 太微左垣 (Tài Wēi Zuǒ Yuán) nomi Sunbula Deltasi, Sunbula Etasi, Sunbula Gammasi, Sunbula Epsiloni va Veronika Sochi Alfasidan iborat asterizmni anglatadi. Sunbula Deltasi 太微左垣三 (Tài Wēi Zuǒ Yuán sān), yaʼni „Ikkinchi Sharq vaziri“ nomi bilan tanilgan[8][9][10][11].

Xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yulduzning spektri M3 III spektral sinfiga mos keladi, Delta Virgo qizil gigant hisoblanadi[12]. Atmosferaning tashqi qatlamlari kengayib, yulduz radiusi Quyoshdan 48 marta oshib ketdi. Yulduz massasi taxminan 1,4 quyosh massasi boʻlgan yulduzning yorqinligi 468 ta quyosh nuriga yetadi. Energiya 4000 K atrofida samarali haroratga ega boʻlgan nisbatan sovuq tashqi atmosfera tomonidan chiqariladi. Bu harorat M spektral tipidagi yulduzning qizil-olovrang rangiga toʻgʻri keladi[13].

Yulduzning tashqi qobigʻi yarim muntazam oʻzgaruvchan yulduzlarda paydo boʻladigan pulsatsiyalarni boshdan kechiradi; koʻrinadigan yulduz kattaligi +3,32 dan +3,40 gacha oʻzgarib turadi[14]. Kuzatilgan egri yorqinlikning chastotali tahlili asosida bir nechta pulsatsiya davri aniqlandi. 13,0, 17,2, 25,6, 110,1 va 125,8 kunlik davrlar topildi. Sunbula Deltasi — yuqori tezlikdagi yulduz boʻlib, oʻziga xos tezligi Quyosh yaqinidagi yulduzlarning oʻrtacha harakatiga nisbatan 30 km s−1 dan oshadi.

Sunbula Deltasi, ehtimol, qoʻshaloq yulduzdir, ikkinchi 11 yulduz kattaligidagi komponent, taxminan 80 soniya burchak masofasida joylashgan. Ushbu K sinf yulduzining inqilob davri taxminan 200 ming yil boʻlishi mumkin, ammo bu maʼlumotlar tekshirishni talab qiladi[15].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Naming Stars“. IAU.org. Qaraldi: 2017-yil 16-dekabr.
  2. ↑ van Leeuwen, F. (November 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction“, Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357
  3. ↑ Tabur, V.; et al. (December 2009), „Long-term photometry and periods for 261 nearby pulsating M giants“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 400 (4): 1945–1961, arXiv:0908.3228, Bibcode:2009MNRAS.400.1945T, doi:10.1111/j.1365-2966.2009.15588.x
  4. ↑ Massarotti, Alessandro; et al. (January 2008), „Rotational and Radial Velocities for a Sample of 761 HIPPARCOS Giants and the Role of Binarity“, The Astronomical Journal, 135 (1): 209–231, Bibcode:2008AJ....135..209M, doi:10.1088/0004-6256/135/1/209
  5. ↑ Tsuji, T. (October 2008), „Cool luminous stars: the hybrid nature of their infrared spectra“, Astronomy and Astrophysics, 489 (3): 1271–1289, arXiv:0807.4387, Bibcode:2008A&A...489.1271T, doi:10.1051/0004-6361:200809869
  6. ↑ 6,0 6,1 IAU Working Group on Star Names (WGSN), International Astronomical Union, qaraldi: 22-may 2016-yil.{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  7. ↑ Mallik, Sushma V. (December 1999), „Lithium abundance and mass“, Astronomy and Astrophysics, 352: 495–507, Bibcode:1999A&A...352..495M
  8. ↑ 中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7
  9. ↑ „English-Chinese Glossary of Chinese Star Regions, Asterisms and Star Name“ (deadlink). 2010-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 1-yanvar., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
  10. ↑ Celis S., L. (October 1975), „Photoelectric photometry of late-type variable stars“, Astronomy and Astrophysics Supplement Series, 22: 9–17, Bibcode:1975A&AS...22....9C
  11. ↑ D.; Hoffleit; Warren, W. H. VizieR Online Data Catalog: Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Hoffleit+, 1991)(ingl.) // VizieR On-line Data Catalog: V/50. Originally published in: 1964BS....C......0H : journal. — 1995. — Vol. 5050. — Bibcode:1995yCat.5050....0H.
  12. ↑ Famaey, B.; et al., „Local kinematics of K and M giants from CORAVEL/Hipparcos/Tycho-2 data. Revisiting the concept of superclusters“, Astronomy and Astrophysics, 430: 165–186, arXiv:astro-ph/0409579, Bibcode:2005A&A...430..165F, doi:10.1051/0004-6361:20041272
  13. ↑ Allen, R. H. (1963), Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint-nashr), New York, NY: Dover Publications Inc, 469-bet, ISBN 0-486-21079-0, qaraldi: 2010-12-12
  14. ↑ Kaler, James B., „Delta Virginis“, Stars, University of Illinois, qaraldi: 2012-02-07
  15. ↑ „The Colour of Stars“, Australia Telescope, Outreach and Education, Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation, 21-dekabr 2004-yil, 2012-03-10da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2012-01-16{{citation}}: CS1 maint: date format ()

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sunbula_deltasi&oldid=2686127" dan olindi