Suyuq geliy

Asosiy tushuncha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Barcha boshqa moddalar ancha yuqori haroratlarda qattiq holatga o'tadi.Suyuq geliy esa absolyut nolga yaqin haroratlarda ham qotmaydi va barcha ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, absolyut nolda ham geliyning normal holati suyuq holat bo'lar ekan.

Biroq bu degani geliy umuman qattiq holatga o'tmaydi degan gap emas. Qattiq holatga suyuq geliy yuqori bosimda o'tkazilishi mumkin. Xatto absolyut nolda ham geliyning kristallanishi uchun 25,27 atmosfera bosimi kerak bo'lar ekan. Suyuq geliy shunisi bilan ajoyibki, u tabiatdagi eng sovuq suyuqlikdir. AAtom og'irliklari 4 ga teng bo'lgan atomlardan tuzilgan odatdagi geliyning kritik temperaturasi 5,25K ga teng.

Suyuq holatda u faqat shu temperaturadan past temperaturalardagina mavjud bo'la oladi.

Suyuq geliy ||. O'ta oquvchanlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Suyuq geliy || ning eng ajablanarli xossalaridan biri uning o'ta oquvchanligidir. Biror boshqa modda ega bo'lmagan bu xossa shundan iboratki, suyuq geliy || ingichka kapilyarlar, teshiklar va hokazolar orqali o'tganda hech qanday ishqalanishga duch kelmaydi. Go'yo uning qovushqoqligi nolga teng bo'lgandek oqadi. Bu hodisani P.L.Kapitsa 1940-yilda kashf qilgan.

Ishlatilish soxalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Geliy sanoat va xalq xo’jaligida keng qo’llaniladi:

- metallurgiyada toza metallni erish vaqtida himoyalovchi vosita sifatida ishlatiladi; - oziq-ovqat sanoatida (E939 oziq-ovqat qo’shimchasi sifatida ro’yxatdan o’tgan) yoqilg’i va qadoqlash gazi sifatida; - ultra past haroratni olish uchun sovutish suyuqligi sifatida (xususan, metallarni supero’tkazuvchi holatga o’tkazish uchun); - aviatsiya kemalarini to’ldirish uchun (dirijabl va havo sharlari); - chuqur sho’ng’in uchun nafas olish aralashmalarida; - gaz chiqarish naychalarini to’ldirish uchun; - ba’zi turdagi yadro reaktorlarida sovutish suyuqligi sifatida ; - gaz xromatografiyasida tashuvchi sifatida ; - geliy-neon lazerlarida ishlaydigan suyuqlikning tarkibiy qismi sifatida ; - qattiq disklarning ba’zi zamonaviy modellarida plomba sifatida ; - LED filamentlaridan issiqlikni samarali ravishda olib tashlaydigan LED filaman lampalarining kolbalarini to’ldirish uchun. Bundan tashqari, nuklid 3He polarizator sifatida neytron tarqalish texnikasida pozitiv sezgir, shu jumladan, gaz neytron detektorlarining ishchi moddasi sifatida ishlatiladi. Geliy-3 ham termoyadroviy energiya uchun istiqbolli yoqilg’i hisoblanadi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

A.K.Kikoin, I.K.KIkoin; cheminfo.uz