Ta'minot zanjiridagi operatsiyalar ma'lumotlari
Taʼminot zanjirini boshqarish (SCOR) modeli dastlab ASKMning bir qismi boʻlgan taʼminotlar zanjirini boshqarish uchun sanoatda standart diagnostika vositasi sifatida ishlab chiqilgan jarayonlarni bogʻlash modeli hisoblanadi.[1] SCOR modeli mijoz talabini qondirish bilan bogʻliq biznes faoliyatini tasvirlaydi, bular reja; manba, ishlab chiqarish, yetkazib berish, qaytarish va imkon berishni oʻz ichiga oladi. Modeldan foydalanish kompaniya jarayonlari va maqsadlarining hozirgi holatini tahlil qilish, operatsion ishlashni miqdorlashtirish va kompaniya ishlashi bilan maʼlumotlarni solishtirishni oʻz ichiga oladi. SCOR taʼminot zanjirining ishlashini koʻrsatish uchun maʼlumotlarni ishlab chiqadi va ASKM aʼzolari kompaniyalar tomonidan taʼminotlar zanjirining modellarini oshirish uchun foydalanishlari mumkin boʻlgan eng yaxshi amaliyotlar haqidagi maʼlumot toʻplash uchun sanoat guruhlarini tashkil etadilar.
Ushbu maʼlumot modeli foydalanuvchilarga kengaytirilgan korxona barcha manfaatdor tomonlar ichida taʼminot zanjirini boshqarish amaliyotlarini hal qilish, takomillashtirish va aloqa qilish imkonini beradi.[2]
SKOR 1996-yilda PRTM boshqaruv maslahat kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan[3][4], hozir Price water house Coopers LLP (PwC) ning bir qismi va AMR Research, hozir Gartnerning bir qismi boʻlib, hozir ASKMning bir qismi sifatida taʼminot zanjirini boshqarish uchun sanoatda standart strategiya, ish samaradorligini boshqarish va jarayonlarni yaxshilash uchun diagnostik vositasi sifatida tasdiqlandi.
SCOR DS[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR Digital Standard (DS) [5] 2019-yilda chiqarilgan va 2022-yilda modelni raqamlashtirish uchun va keyinchalik modelning oldingi versiyalarida taqdim etilgan chiziqli tizimdan koʻra dinamik, asinkron raqamli taʼminot zanjirlarini yaxshiroq tasvirlash uchun yangilangan. 2022-yilgi yangilanish olti asosiy jarayonlarni oʻz ichiga oladi:[6]
- Reja.
- Manba:
- Oʻzgartirsh — asosan Make-ning kengaytirilgan versiyasi, bu ishlab chiqaruvchilar va xizmat koʻrsatuvchilarning koʻproq turlariga tegishli.
- Buyurtma — boʻlinish bilan etkazib berish jarayonining birinchi qismi.
- Bajarish — boʻlinish bilan etkazib berish jarayonining ikkinchi qismi.
- Qaytish.
- Orkestratsiya — strategiya, biznes qoidalari, texnologiya va inson resurslari va ularning samarali taʼminot zanjirlarini qoʻllab-quvvatlashdagi oʻrinlariga yangi eʼtibor qaratish.
Ushbu modelning yangi versiyasi liniyaviy taʼminot zanjirlari emas, balki taʼminotlar zanjirlari tarmoqlarining zamonaviy holatini aks ettiruvchi cheksiz boʻgʻin turi sifatida tasvirlanadi va hamkorlik, koʻrinish va marketing yangiliklari taʼsirlariga katta eʼtibor qaratadi. SKOR DS modeli hozirda bepul.
SCOR 1.0 — 12.0 Tushlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR modelining asl versiyasi toʻrtta asosiy ustunga asoslangan:
- Jarayonlarni modellashtirish va qayta ishlab chiqish.
- Ishlab chiqarish natijalarini oʻlchash.
- Eng yaxshi amaliyotlar.
- Qobiliyatlar.
Proseslarni modellashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR modeli 12.0 olti alohida boshqaruv jarayonlariga asoslangan boʻlib bular: rejalashtirish, manbai, yaratish, yetkazib berish, qaytarish va qoʻllash.[7][8]
- Reja — umumiy talab va taklifni muvozanatlashtiruvchi jarayonlar, bu esa xarid, ishlab chiqarish va yetkazib berish talablariga eng yaxshi mos keladigan harakatlarni ishlab chiqish uchun.
- Manba: — rejalashtirilgan yoki haqiqiy talabni qondirish uchun tovarlar va xizmatlar xarid qilinadigan jarayonlar.
- Ishlab chiqarish — mahsulotni rejalashtirilgan yoki haqiqiy talabni qondirish uchun tayyor holatga aylantiradigan jarayonlar.
- Yetkazib berish — rejalashtirilgan yoki haqiqiy talabni qondirish uchun tayyor tovar va xizmatlarni taqdim etadigan jarayonlar, odatda buyurtmalarni boshqarish, transportni boshqarish va tarqatishni boshqarish.
- Qaytarib berish — qaytarib berilgan mahsulotlarni qaytarib berish yoki qabul qilish bilan bogʻliq boʻlgan jarayonlar. Ushbu jarayonlar yetkazib berishdan keyingi mijozlarga koʻmaklashish bilan ham bogʻliq.
- Qoʻllash — taʼminot zanjirini boshqarish bilan bogʻliq boʻlgan jarayonlar. Ushbu jarayonlar biznes qoidalarini boshqarish, ishlashi, maʼlumotlari, resurslari, obyektlari, shartnomalar, taʼminot zanjirini boshqarish, tartibga solish boʻyicha rioya etish va xavf-xatarni boshqarish kabilarni oʻz ichiga oladi. Ushbu jarayon 2012-yil dekabr oyida chiqarilgan 11.0 versiyasida amalga oshiriladi.
Barcha maʼlumot modellari bilan modelning aniq doirasi mavjud. SCOR ham bundan holi emas va model quyidagilarga qaratilgan:
- Buyurtmalarni yozishdan toʻlovli fakturagacha boʻlgan barcha mijozlarning oʻzaro aloqasi.
- Sizning yetkazib beruvchingizning yetkazib beruvchidan mijozingizga qadar barcha mahsulot (fizik material va xizmat) muomalalari, shu jumladan uskunalar, taʼminot, ehtiyot qismlar, ulgurji mahsulot, dasturiy taʼminotlar va boshqalar.
- Barcha bozor oʻzaro taʼsirlari, umumiy talabni tushunishdan boshlab har bir buyurtmani bajarishgacha.
SCOR har biznes jarayonini yoki faoliyatini tasvirlashga urinmaydi. Ushbu jarayonlar oʻrtasidagi munosabatlar SCOR modeli bilan amalga oshirilishi mumkin va model ichida baʼzilari qayd etilgan. SCOR tomonidan koʻrib chiqilgan boshqa asosiy sohalarga taʼlim, sifat, axborot texnologiyasi va boshqaruv (taʼminot zanjirini boshqarish emas) kiradi. Ushbu sohalar modelda aniq koʻrib chiqilmagan, aksincha model davomida asosiy qoʻllab-quvvatlash jarayoni deb hisoblangan.
SCOR jarayon tafsilotlarining uchta darajasini taqdim etadi. [9] Har bir tafsilot darajasi kompaniyaga doirani (toʻlqin 1); taʼminot zanjirining konfiguratsiyasi yoki turi (toʻlov zanjirining turi) va jarayon elementlari tafsilotlarini, shu jumladan ish samaradorligi atributlarini (toʻliq sifatlar) belgilashda yordam beradi. 3-darajadan tashqari, kompaniyalar jarayon elementlarini buzadilar va taʼminot zanjirini boshqarishning aniq amaliyotini amalga oshirishga kirishadilar. Bu bosqichda kompaniyalar raqobatdosh afzallikka erishish va oʻzgaruvchan biznes sharoitlariga moslashish uchun amaliyotlarni belgilaydilar.
SCOR — bu taʼminot zanjirida sheriklar oʻrtasida samarali aloqa uchun moʻljallangan maʼlumot modeli. Sanoat standarti sifatida u, shuningdek, jarayonlar oʻrtasidagi munosabatlarni (yaʼni, reja-manba, reja-maʼlumot, va boshqalar) tushuntirib, taʼminot zanjiridagi va ichki hamkorlikni va gorizontal jarayonlarni integratsiyalashni osonlashtiradi. SCOR strategik rejalashtirish va doimiy takomillashtirishni qoʻllab-quvvatlash uchun taʼminot zanjirlarini tasvirlash, oʻlchash va baholash uchun ishlatiladi.
Ishlab chiqarish samaradorligini oʻlchash[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR modeli taʼminot zanjiridagi operatsiyalarning ishini oʻlchash uchun 150 dan ortiq asosiy ish koʻrsatkichlarini oʻz ichiga oladi.[10] Ushbu natijalar uyushma aʼzolarining tajribasi va hissalariga asoslanib toʻplanadi. Jarayonlarni modellash tizimiga oʻxshab, SCOR metrikalari uygʻun tuzilishda tashkil etiladi:
- 1-darajali maʼlumotlarni eng umumiy darajadagi maʼlumotlarga ega boʻlish va odatda kompaniya taʼminot zanjirining bajarilishini oʻlchovlash uchun eng yuqori qaror qabul qiluvchilar tomonidan qoʻllaniladi.
- 2-darajali maʼlumotnomalar birlamchi, yuqori darajadagi oʻlchovlar boʻlib, ular koʻp SCOR jarayonlarini oʻtkazishlari mumkin.
- 3-darajali metriklar mutlaqo SCOR 1-darajali jarayonlari bilan bogʻliq emas: rejalashtirish, manbai, yaratish, yetkazib berish, qaytarish va qoʻllash.
Ishlab chiqarish xususiyatlari taʼminot zanjirining xususiyatlari boʻlib, uni raqobatdosh strategiyalarga ega boʻlgan boshqa taʼminotlar zanjirlariga nisbatan tahlil qilish va baholash imkonini beradi. Siz jismoniy obyektni standart xususiyatlardan (masalan, balandlik, kenglik, chuqurlik) foydalangan holda yogʻoch daraxtini tasvirlaganingiz kabi, taʼminot zanjirida standart xususiyatlarni tasvirlash kerak. Ushbu xususiyatlarsiz, arzon narxli provayder boʻlishni tanlagan tashkilotni ishonchlilik va sifat boʻyicha raqobatni tanlagan tashkilot bilan solishtirish juda qiyin.
Qayd etish kerak boʻlgan asosiy jihatlardan biri shundaki, ish samaradorligini oʻlchash va shu sababli taqqoslash tashkilot darajasida emas, balki taʼminot zanjirida amalga oshiriladi. Taʼminot zanjirlari mijoz va mahsulotlarga asoslangan tashkilot bilan tanlanadi. Bir nechta mahsulotlarni taklif qiladigan tashkilotda bir nechta taʼminot zanjirlari boʻladi.
Bu koʻp parametrlarga asoslanib, masalan, eng koʻp yoki eng kam foyda keltiradigan boʻlishi mumkin. Yetkazib berish zanjirini aniqlashdan soʻng, faqatgina ish samaradorligini oʻlchaydi. Masalan, SCORda hozirda aviakompaniyalar sanoatidagi ovqatlanish taʼminoti zanjirini aniqlash uchun maʼlumotlar mavjud emas. Bu yerda SCOR tashkilotda taʼminot zanjirlarini yaxshilash uchun ishlatiladi va shuni nazarda tutamizki, agar bitta taʼminotlar zanjirini yaxshilashsa, bu butun tashkilotga taʼsir qiladi.
Ishlab chiqarish xususiyatlari bilan 1-darajali maʼlumotlar bogʻliq. Ushbu 1-darajali maʼlumotlar- bu amalga oshiruvchi tashkilot raqobatdosh bozor maydoniga ega boʻlganida, oʻz xohlagan joylashuvini qanday muvaffaqiyatli bajarayotganini oʻlchash uchun qoʻllaniladigan hisob-kitoblar.
Eng yaxshi amaliyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Taʼminot zanjiridagi operatsiyalarning samaradorligini oʻlchash va kamchiliklarni aniqlashdan soʻng, bu boʻshliklarni bartaraf etish uchun qanday faoliyatlar amalga oshirilishi kerakligini aniqlash muhim boʻladi. Uyushma aʼzolarining tajribasi asosida 430 dan ortiq amalga oshirilishi mumkin boʻlgan amaliyotlar mavjud.[11]
SCOR modeli eng yaxshi amaliyotni kerakli operatsion natijalarga ijobiy taʼsir koʻrsatish uchun joriy, tuzilmaviy, isbotlangan va takrorlananuvchi usullarga ajratadi.[12]
- Joriy — Oʻsib bormasligi kerak (qandiqlanish kenari) va eskirmasligi kerak.
- Tuzilmaviy — aniq belgilangan maqsad, doirasi, jarayoni va tartibini oʻz ichiga oladi.
- Isbotlangan — Ish muhitida koʻrsatilgan koʻrsatkichlar muvaffaqiyatli.
- Takrorlanuvchi — koʻpgina muhitlarda isbotlangan.
- Tartibi — Bu juda keng maʼnoda biznes jarayonini, amaliyotni, tashkiliy strategiyani, imkon beruvchi texnologiya, biznes munosabatlarini, biznes modelini, shuningdek, axborot yoki bilimlarni boshqarishni koʻrsatish uchun ishlatiladi.
Bu amaliyot belgilangan maqsad bilan bogʻliq boʻlgan operatsion yaxshilanishni koʻrsatadi va asosiy maʼlumotlarga bogʻlanishi mumkin.
SCOR 1.0 dan SCOR 12.0 gacha asoslangan misoldan foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR bu borada „standart“ yechim taklif qilib, uni yaxshilaydi. Birinchi qadam 1- va 2-darajali jarayon tavsiflarini tiklashdir.
Taʼminot zanjirini modellashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
SCOR modelini joriy etish taʼminot zanjirining modelini qoʻllashda yordam beradi. Kompaniyalar odatda SCOR-ni mavjud amaliyotlariga integratsiyalaydilar, bu ularga oʻz biznes maqsadlariga erishishga va oʻz faoliyatini optimallashtirishga yordam beradilar.[13]
SCOR modelini oʻz ichiga olgan loyiha odatda quyidagi bosqichlarda qurilgan:
- Manba-konfiguratsiya, ishlashi, imkoniyati tushunchasi.
- Asosiylarni tekshirish — muammolarni aniqlash, muammolarni tasniflash.
- Yondashuvlarni aniqlash — alternativ yechimlarni tadqiq qilish va ishlab chiqish.
- Yondashuvlarni loyihalashtirish — hujjatlashtirish (protsesslar, tashkiliy loyihalash, ish koʻrsatmalari va boshqalar).
- Loyihaning ishga tushirilishi — loyihaning aniqlanishi, muhim yoʻl va loyiha portfelini belgilash.
Odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Odamlar boʻlimi muayyan vazifani bajarish va ushbu jarayonlarni boshqarish uchun zarur boʻlgan koʻnikmalarni tavsiflash uchun ishlatiladigan standartni oʻz ichiga oladi. Umuman olganda, ushbu koʻnikmalar taʼminot zanjirida oʻziga xos boʻlib, baʼzilari taʼminotlar zanjiridan tashqarida ham mavjud.
Mulohazakorliklarni oʻquv, tajriba, qobiliyatlar va malaka darajasi belgilaydi. Bu oʻrtacha malaka darajasi beshta keng tan olingan malaka darajasiga boʻlinadi: yangi boshlanuvchi, boshlangʻich, mulohazali, malakali va mutaxassis.
- Yangi boshlanuvchi: oʻtmishdagi tajribasi boʻlmagan malakali boshlangʻich, batafsil hujjatlarga ega boʻlishi kerak.
- Boshlangʻich: vazifalarni bajarishga qodir, vaziyatni tushunishning cheklanganligi mavjud.
- Mulohazali: vazifalarni tushunish, vazifalarni muvaffaqiyatli yakunlash uchun ustuvor vazifalarni belgilash qobiliyati.
- Malakali: vazifaning asosiy jihatlarini nazorat qilish, vaziyatni tushunish.
- Mutaxassis: Tajribadan olingan namunalarni yangi vaziyatlarga qoʻllash qobiliyati.
Mulohazakorlik darajasi eng keng tarqalgan holda amaliyot yoki jarayon yetukligi darajasi sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, ish yoki shaxsning tavsifi haqiqiy (shahar) va rejalashtirilgan (ish tavsifi) malaka darajasi oʻrtasidagi farq sifatida namoyon boʻladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „APICS Dictionary and Learn It App“. www.apics.org. Qaraldi: 2016-yil 14-iyul.
- ↑ Poluha, Rolf G. Application of the SCOR model in supply chain management. Cambria Press, 2007.
- ↑ Douglas M. Lambert. Supply Chain Management: Processes, Partnerships, Performance. 2008, p. 305.
- ↑ Peter Bolstorff, Robert G. Rosenbaum (2012). Supply Chain Excellence: A Handbook for Dramatic Improvement Using the SCOR. p. 9
- ↑ „SCOR Model“. scor.ascm.org. Qaraldi: 2024-yil 24-aprel.
- ↑ Staff. „New SCOR Digital Standard Updated, First Time Since 1996“. Material Handling and Logistics (2022-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2024-yil 24-aprel.
- ↑ L. Puigjaner, A. Espuña (2005). European Symposium on Computer-Aided Process Engineering-15. p. 1234.
- ↑ James B. Ayers (2006). Handbook of Supply Chain Management, Second Edition. p. 263
- ↑ W. Benton (2013) Supply Chain Focused Manufacturing Planning and Control. p. 291
- ↑ Roland Zimmermann (2006), Agent-based Supply Network Event Management. p. 58.
- ↑ Luis M. Camarinha-Matos, Iraklis Paraskakis, Hamideh Afsarmanesh (2009). Leveraging Knowledge for Innovation in Collaborative Networks. p. 112
- ↑ Wojciech Syrzysko (2006). Supply Chain Controlling: Integration von APS und SCOR Modell. p.33
- ↑ „SUPPLY CHAIN OPERATIONS REFERENCE MODEL“. AIMS. Qaraldi: 2021-yil 5-iyun.